امام جواد(ع) در مناظرات چگونه رفتار می‌کردند

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین درافشان، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با  ایکنا از قم، با گرامیداشت سالروز میلاد امام جواد(ع) اظهار کرد: امام جوادالائمه(ع) در دهم رجب‌المرجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه منوره متولد شدند و مادر بزرگوار ایشان سبیکه بود که امام رضا(ع) ایشان را خیزران نامیدند.

وی گفت: پس از شهادت امام رضا(ع) محدودیت‌هایی از سوی دستگاه خلافت عباسی علیه شیعیان ایجاد شد و دوران امامت امام جواد(ع) همزمان با خلافت یکی از مکارترین، عالم‌ترین و با‌ سیاست‌ترین خلیفه عباسی به نام مأمون بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه مأمون برای تثبیت موقعیت خود با دوستداران و محبان اهل بیت(ع) سخت می‌گرفت، افزود: ام‌الفضل دختر مأمون که همسر امام جواد(ع) بود، در دوران خلافت معتصم اخبار مهم خانه حضرت را جاسوسی می‌کرد و به اطلاع خلیفه می‌رساند، منافق‌ترین خلیفه عباسی برای رسیدن به پیروزی نهایی بر اندیشه شیعه و تشکیل مناظراتی برای شکست امام اقداماتی کرد تا موجب سقوط مذهب تشیع شود.

راهبرد امام جواد(ع) ترویج معارف ناب اسلامی بود

وی با تأکید بر اینکه راهبرد امام جواد(ع) برای خنثی کردن توطئه خلفای عباسی، ترویج معارف ناب اسلامی بود، تصریح کرد: مسلمانان با اشاعه تفکرات انحرافی در جامعه اسلامی به‌ویژه بعد از تأسیس بیت‌الحکمه توسط مأمون و ترویج آثار یونانی بیش از هر زمان دیگری در معرض تفکرات انحرافی قرار داشتند.

درافشان بیان کرد: دوره امام جواد(ع) به لحاظ فکری بسیار حساس بود، زیرا با دو طیف انحرافی روبرو شدند که یکی فرقه واقفیه و فتحیه بعد از شهادت امام صادق(ع) و دیگری فرقه اسلامیه و زیدیه درون شیعه بودند که امام جواد(ع) مجبور به روشنگری آن بودند. بنابراین، با وکلای خود این فرقه‌ها را به مناظره دعوت می‌کردند، یکی از جریانات انحرافی نیز جریان غلو بود یعنی کسانی که نسبت به ائمه(ع) غلو می‌کردند که امام باید در برابر آن‌ها پاسخگو بودند‌.

وی گفت: حضرت جوادالائمه(ع) نخستین امامی بودند که در دوران طفولیت به امامت رسیدند. خداوند سه امام را در سن طفولیت به امامت رساندند که امام جواد(ع) نخستین بودند. بنابراین، شرایط سختی را طی کرد، چراکه باید در برابر دشمنان و دوستان، شبهات را پاسخ می‌داد. در زمینه آزاداندیشی یکی از مناظرات امام با یحیی بن اکرم و دیگری مناظره با ابن ابی داوود بود که بر آن‌ها غلبه کردند که این امر نشان‌دهنده آزاداندیشی ایشان به‌صورت مذاکرات با بعد علمی بود.

این استاد دانشگاه گفت: امروزه از آزاداندیشی سوءاستفاده می‌شود و در باطن بحث برخی از آزاداندیشی‌ها براندازی است و نسبت به مبانی دینی، اخلاقی، اجتماعی و دینی باید توجه کرد که به اسم آزاداندیشی به دنبال براندازی نباشند که امام جواد(ع) نیز در این خصوص دستور دادند که باید در مناظرات از حق دفاع کرد، اما در برابر براندازی‌ها ایستاد، کسانی که با ظاهر آراسته و مطرح کردن مسائل علمی به‌دنبال برهم زدن تفکر شیعی بودند که حضرت با آن‌ها مماشات نمی‌کرد و حتی اجازه هم‌نشینی با آن‌ها را نیز نمی‌داد.

وی با بیان اینکه برخی می‌خواستند از کم سن و سال بودن امام سوءاستفاده کنند و مسلط بر امور جامعه شوند، اما حضرت متوجه شده و با آن‌ها برخورد کردند، افزود: کسانی که مسئولیت بالایی در جامعه اسلامی دارند باید مراقب اطرافیان خود باشند تا از اسم آن‌ها سوءاستفاده نکنند، همان‌گونه که امام جواد(ع) فرمود خدا لعنت کند کسانی که به اسم ما از مردم سوءاستفاده می‌کنند و به اسم ما به دنبال پیشرفت خود هستند.

اقدامات امام جواد(ع) برای آماده‌سازی عصر غیبت

این استاد دانشگاه در خصوص مهدویت گفت: امام جواد(ع) نخستین تجربه امامت خردسال شیعه است و مردم را برای ورود به عصر غیبت آماده کرد و به‌واسطه امامت امام جواد(ع) در خردسالی، زمانی که ۶۰ سال بعد از ایشان به شیعیان عصر امام زمان(عج) گفته شد که تعالیم دینی خود را از امامی خردسال بیاموزند، شیعیان به حیرت و سرگردانی دچار نشدند، زیرا امام جواد(ع) را تجربه کرده بودند.

درافشان بیان کرد: بزرگانی چون یونس بن عبد الرحمن که از اصحاب بزرگ اجماع بودند، امامت امام جواد(ع) را نپذیرفتند به این دلیل که تصور می‌کردند یکی از شرایط امامت بلوغ است و این امام بزرگوار به بلوغ نرسیده است که ایشان زمینه‌ساز امامت حضرت مهدی(عج) شدند.

وی گفت: ایشان اقداماتی برای زمینه‌سازی دوران غیبت امام زمان(عج) انجام دادند که یکی از آنها تأسیس نهاد وکالت بود و از زمان امام صادق(ع) تأسیس شد، اما در دوران امام جواد(ع) تجلی پیدا کرد و وظایف جدیدی از ناحیه امام به وکلا داده شد. بنابراین، این امام بزرگوار خدمت شایانی در زمینه‌سازی ولایت حضرت مهدی(عج) انجام دادند، همچنین امام جواد(ع) فرمودند که ولادت او بر مردم مخفی است که با این حدیث راه را بر مدعیان امامت می‌بندد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: حضرت مردم را در دوران غیبت به چند دسته تقسیم می‌کنند و می‌فرمایند که عده‌ای اهل نجات هستند و عده‌ای گمراه می‌شوند که ایشان آفت‌ها و آسیب‌های احتمالی عصر غیبت را مشاهده و به‌صورت نقشه راه بیان می‌کنند. ایشان در حدیثی می‌گویند که اکثر قائلین به امامت امام زمان(عج) مرتد می‌شوند که این هشداری است که امام جواد(ع) برای ما بیان کرده است، بنابراین باید به دینداری خود در عصر غیبت توجه کنیم.

وی بیان کرد: امام جواد(ع) در روایتی فرمود که بعد از من فرزندم علی به امامت می‌رسد و سخن ایشان سخن من و اطاعت از ایشان اطاعت از من است و امام بعد از ایشان حسن نام دارد که امر او امر پدرش و اطاعت از او اطاعت از پدرش است و بعد از آن سکوت کردند که راوی می‌گوید سؤال کردم امام بعد از امام حسن(ع) چه کسی است که امام جواد(ع) اشک ریختند و فرمودند امام بعد از حسن، پسرش قائم به حق منتظر است که حضرت در معرفی آخرین امام از القابی استفاده کردند و در خصوص علت نامیدن ایشان به قائم، قیام بعد از فراموش کردن او را عنوان کردند.

درافشان گفت: حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) می‌گویند که از امام جواد(ع) پرسیدم که قائم چه کسی است و ایشان فرمودند که قائم ما همان مهدی است که باید انتظار فرجش را بکشیم و برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است. همچنین امام جواد(ع) در پاسخ به عبدالعظیم حسنی(ع) می‌گویند که گرفتاری‌ها و فتنه‌هایی در دوران غیبت است و می‌فرمایند هنگامی که پسرم علی به امامت برسد چراغی دیگر از او روشن می‌شود و پس از او چراغی دیگر روشن می‌شود که غیبت می‌کند و وای بر کسی که در ایام غیبت نسبت به وجود امام عصر(عج) دچار شک شود.

علم لدنی امام جواد(ع)؛ میراث گرانبهای تشیع

وی با بیان اینکه علم لدنی امام جواد(ع) میراث گرانبهایی در ترویج مباحث مستدل در جامعه اسلامی است، افزود: امام رضا(ع) در خصوص امام جواد(ع) می‌فرماید که فرزندم جواد شبیه موسی بن عمران است که بافنده دریاهاست.

درافشان بیان کرد: اهل بیت(ع) ادامه سلسله پیامبر(ص) هستند و خداوند در آیه سوم سوره بقره می‌فرماید: «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلاٰةَ وَ مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ يُنْفِقُونَ» یعنی به غیبت ایمان می‌آورند و نماز را به پا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند که این آیه شریفه کلمه یومنون بالغیب دارد که دارای معنای گسترده‌ای است و بخشی به انبیای الهی و بخشی دیگر به اهل بیت(ع) عطا کرده که یکی از مقامات این علم، عصمت ائمه(ع) است که نمونه‌های فراوانی در زمینه علم لدنی امام جواد(ع) داریم که در سن کم از طریق مباحثه به سؤالات مردم پاسخ می‌دادند و همچنین مناظرات حضرت در خصوص فرقه‌های اسلامی نشان‌دهنده این امر است.

این استاد دانشگاه گفت: در احتجاج طبرسی نقل شده که امام جواد(ع) مناظراتی با علمای بزرگی از جمله یحیی بن اکرم داشتند و آغازگر، سؤال خود را چنین مطرح می‌کند که حکم شخص محرمی که حیوانی را صید کرده و کشته چیست که امام جواد(ع) پاسخ را به چندین جهت می‌دهند که آیا داخل حرم بوده یا خارج، حکم آن را می‌دانسته یا خیر، عمدا کشته یا خیر، بنده بوده یا آزاد، کودک بوده یا بزرگسال، سابقه داشته یا خیر، حیوان کشته شده یا پرنده و... که این امام بزرگوار با اینکه بزرگسال نبود همه سؤالات را پاسخ داد.

الهام حلاجیان