پاداش خوبی 10 برابر و پاداش بدی به قدر همان بدی است

۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی ‎ از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. پنجاه و نهمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «پاداش خوبی ده برابر و پاداش بدی به قدر همان بدی است» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿انعام۱۶۰﴾

هر کس کار نیکویی به درگاه ما آورد ما ده برابر مثل آن را پاداش دهیم و هر کس کار ناشایستی به جای آورد جز به اندازه همان کار جزا نخواهد دید و هیچ گونه ظلم و ستمی به او نخواهد شد.

کار نیکو، کاری است که موجب شادی و آسایش و رشد و کمال آدمیان است و نوعی کرامت و بخشش به حساب می‌آید زیرا شخص باید از سرمایه جان و تن و ثروت مادی و معنوی خویش به خاطر دیگران خرج کند. در این آیه خداوند تشویقی کرده است کار نیکو را که اولا هر کار خوبی در جهان پاداش دارد و به خود آدمی باز می‌گردد.

تو نیکی می‌کن و در دجله انداز
که ایزد در بیانانت دهد باز (سعدی)

ثانیا خداوند هر نیکی را ده برابر پاداش می‌دهد تا اصحاب سود و سودا را به سرمایه‌گذاری برانگیزد. هیچ مرکز مالی در جهان نیست که سود هزار درصد پیشنهاد کند. البته این هزار درصد حداقل است وگرنه خداوند وعده هفتاد و هفتصد برابر یعنی هفت هزار و هفتاد هزار درصد نیز داده است و گاه وعده پاداش بی‌حساب و بی‌حد و اندازه داده است.

این آیه درسی و حکمتی است برای همه مردمان که مانند پروردگارشان باشند یعنی هر کس به صدق و اخلاق، کار نیکویی نسبت به آنها انجام داد و خدمتی کرد آن را عزیز شمردند و شکر گویند و شکرانه دهند و هر چه توانند درجبران بکوشند و باز خود را بدهکار دانند زیرا آن کس که ابتدا به خوبی می‌کند سبقت با اوست و هیچ فرزندی نمی‌تواند شکرانه الطاف مادر را به جای آورد هر چند هزار برابر مال و ثروت و خدمت به او ارائه دهد. اما اگر کسی کار ناشایستی کرد شایسته است در صورت امکان بر او ببخشایند که خداوند و بندگان مخلص او نیز چنین می‌کنند وگرنه به مصداق آیه حاضر بدی را به همان اندازه و نه بیشتر پاسخ گویند بر خلاف بسیاری مردم که با یک بدی کینه شخص را به دل می‌گیرند و اگر بتوانند صد بدی در حق او روا می‌دارند و اگر بیشتر توانند دودمان او را به باد خواهند داد، چنانکه هارون با خاندان برمکی چنین کرد و رسوای جهان شد.

کم مباش از درخت سایه فکن
هر که سنگت زنده ثمر بخششش (سعدی)

پاداش حقیقی هر کار خوب نزد اهل معرفت همان کار خوب است که توفیق انجامش بهترین پاداش آن است زیرا انجام کار نیک به تدریج در آدمی به ملکه و خصلت نیکویی تبدیل می‌شود و آن حسنه‌ای است که آدمی با خود نزد پروردگار می‌برد.

مولانا با اشاره به همین آیه مورد بحث گوید:
شرط: من جاء الحسن» نی کردن است
بل حسَن را پیش یزدان بردن است (مثنوی)

چون خداوند فرموده است هر کس کار نیکویی را با خود بیاورد (نه آنکه صرفا انجام دهد) او را ده برابر پاداش خواهیم داد زیرا چه بسیار که آدمیان کار نیک را با سالوس و ریا می‌آمیزند و گاه دچار عُجب و خودبینی می‌شوند و کار نیک ایشان تبدیل به خصلت نیکوکاری در قلب نمی‌شود تا بتوانند روزی که قلب خود را نزد پروردگار می‌آورند قلبی پاک و آکنده از خوبی باشد.

خوبی تاجی است از شرافت که آدمی را سلیمان زمان و نادره دوران می‌کند. آن ده برابر که خداوند فرموده است به حقیقت ده فرزند است که عروس خوبی می‌زاید همه نیکورویی و همه نیکوکار و از هر یک هزار برکت دیگر متولد می‌شود و زایش‌ها با افزایش ‌ها تکرار می‌شود و این اجرا بی‌حساب است.