13 فروردین؛ سنگ محکی برای سنجش میزان احترام به طبیعت + صوت

محمد الموتی، فعال محیط زیست و دبیر شورای هماهنگی شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور، در گفت‌وگو با ایکنا، روز طبیعت را نمادی برای سنجش میزان ارتقای فرهنگ عمومی مردم در زمینه محیط زیست دانست و گفت: نام روز 13 فروردین را روز طبیعت گذاشته‌اند. این نام گذاری با این هدف و زمینه فکری بوده که بتوان توجهات را به این اندیشه جلب کرد که در آغاز شکفتن طبیعت، شهروندان این عهد را با طبیعت ببندند که وقتی در دامان طبیعت هستند، هوای طبیعت را داشته باشند و به آن کمک کنند که خود را حفظ کند و بهبود ببخشد و این مسئله آرام آرام به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.

فقط از درخت خودت مراقبت نکن

وی فرهنگ‌سازی را واژه‌ای اشتباه در این زمینه دانست و گفت: آنچه به اشتباه گفته می‌شود فرهنگ‌سازی در خصوص محیط زیست بیشتر فرهنگ‌یابی است. این فرهنگ در ذات خانواده‌ها و مردم وجود دارد که از طبیعت مراقبت کنند. ما می‌دانیم که اگر هر خانواده و شهروندی خودش درختی بکارد حتماً این فرهنگ را دارد که از درخت خود مراقبت کند پس این فرهنگ وجود دارد و ما این را پیدا و روز طبیعت را نام گذاری کرده‌ایم و حالا داریم به شهروندان می‌گوییم مراقبت از درختان را فقط به درختی که خودت کاشتی محدود نکن و این مراقبت را به سایر اجزای خدادادی طبیعت هم تسری بده و نسبت به آنها هم تعهد داشته باش.

این فعال محیط زیست ادامه داد: عموماً مردم به این مسئله توجه دارند اما هنوز هم کسانی هستند که وقتی وارد طبیعت می‌شوند، به آن آسیب وارد می‌کنند و خود این مسئله نمونه‌ای است از اینکه ما فعالان محیط زیست متوجه شویم که این آسیب‌ها در طول سال هم وجود خواهد داشت یا خیر. یعنی اگر به عنوان یک محقق بخواهیم به این مسئله نگاه کنیم، روز 13 فروردین یک فرصت خوب برای گرفتن نمونه آماری است که امسال چه قدر در توجه به طبیعت پیشرفت کرده‌ایم و از میزان تخریبی که در روز 13 فرویدن می‌بینیم می‌توانیم بقیه سال را تخمین بزنیم.

وی افزود: ما به عنوان تشکل‌ها و فعالان محیط زیستی هر سال یکی از مسائلی که به آن توجه می‌کنیم این است که آیا آمار تخریب طبیعت در روز 13 فروردین که مردم بدون هیچ واسطه‌ای در طبیعت حضور دارند نسبت به سال گذشته کمتر شده یا نه. این آمار این شاخص را به ما خواهدداد که آیا سال خوبی از نظر توجه به محیط زیست در پیش داریم یا خیر.  حقیقت مسئله این است که حداقل در یک دهه گذشته اقدامات فوق‌العاده خوبی در حوزه اطلاع‌رسانی و حساس سازی مردم صورت گرفته و فضای اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی که آموزش‌ها در این حوزه زیاد ارائه شده بر بیشتر شدن توجه مردم تأثیر خوبی گذاشته است.

الموتی تصریح کرد: ما به طور واضح و آشکار می‌بینیم که به سمت فضای بهتری در برخورد با طبیعت پیش رفته‌ایم اما همچنان تخریب‌ها و آسیب زدن‌هایی را داریم که از نوع رفتار و آموزش‌هایی که در طول زندگی در خانواده و مدرسه داشته‌ایم ناشی می‌شود. بنابراین همچنان باید ترویج فرهنگ درست و اطلاع رسانی در خصوص مراقبت از محیط زیست ادامه داشته باشد.

این فعال محیط زیست در ادامه به دو مسئله مهم رفتاری در روز طبیعت اشاره و تشریح کرد: مسئله اول رفتاری است که با خود اجزاء طبیعت یعنی درخت، بوته و مرتع و ... داریم و مسئله مهم دوم میزان رد پایی است که طی چند ساعتی که در طبیعت حضور داریم، می‌گذاریم.

وی سؤال کرد: وقتی در طبیعت حضور داریم چه نوع تعاملی با طبیعت برقرار می‌کنیم؟ پاسخ این پرسش یک شاخص به ما می‌دهد. قطعاً صحنه‌های مختلفی را دیده‌اید که فردی درخت زنده‌ای که در کنارش هست را قطع و آن را تبدیل به هیزم می‌کند. بارها در این خصوص صحبت شده که برای حضور در طبیعت بهتر است از ابزارهای موجود مثل اجاق‌های مسافرتی کوچک استفاده کنید. برای حضور در طبیعت اصلاً نیاز به هیزم نیست و اگر نیاز به هیزم دارید قبل از ورود به طبیعت هیزم خود را تهیه کنید. مکان‌هایی وجود دارد که هیزم قابل استفاده را از ضایعات باغ‌ها فراهم کرده و مردم می‌توانند این هیزم‌ها را خریدای کنند.

جنگل‌های بلوط زاگرس را به ذغال تبدیل می‌کنیم

الموتی ضمن هشدار نسبت به نابودی جنگل‌های زاگرس به دلیل تولید ذغال، گفت: باز هم توصیه اکید می‌شود که اگر اصرار دارید در طبیعت آتش روشن کنید، از هیزم استفاده کنید نه از ذغال. یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که اکنون ما داریم این است که ذغال از درخت‌های بلوط‌ زاگرس فرآوری می‌شود و اگر این فرهنگ را تغییر ندهیم یعنی در حال از بین بردن جنگل‌های زاگرس خودمان هستیم.

وی نسبت به بردن خودروها به قلب مراتع نیز هشدار داد و گفت: مردم وقتی در عرصه مرتع حضور دارند خودروی خود را تا قلب عرصه مرتعی می‌برند! حتماً باید بر روی این مسئله کار کنیم که لازم نیست وقتی با خودرو وارد طبیعت می‌شویم در کنار جایی که چادرمان را برپا می‌کنیم یا زیراندازمان را می‌اندازیم خودروی ما هم در کنار ما باشد.

الموتی تأکید کرد: شاید این مسائل پیش پاافتاده به نظر بیاید اما بسیار مهم است که خودرو را تا قلب عرصه‌های مرتعی نبریم و دورتر در کنار جاده پارک کنیم. 13 فروردین زمان آغاز رویش پوشش گیاهی است و هر نوع فشاری که بر عرصه مرتعی بیاید می‌تواند این عرصه را دچار صدمات جبران ناپذیری برای آن سال و سال بعد بکند.

هیچ علفی هرز نیست

وی افزود: باید به مردم بگوییم که هیچ چیز بی‌مصرفی در طبیعت وجود ندارد. حتی آن گیاهی که به عنوان علف هرز نامیده می‌شود هم هرز نیست و اصلاً هیچ چیز هرزی در خلقت الهی نیست و ما باید به تمام اجزای طبیعت احترام بگذاریم.

الموتی در بخش دیگری از سخنان خود به ردپایی که در طبیعت باقی می‌گذاریم اشاره کرد و گفت: بخشی از ردپای ما در طبیعت به کارهایی که در تعامل با طبیعت انجام می‌دهیم باز می‌گردد یعنی وقتی درختی را می‌بریم، ماشینمان را در وسط یک علفزار تازه می‌بریم و ... رد پایمان را در طبیعت جا می‌گذاریم.

پسماند؛ ردپای زشت ما در طبیعت

وی ادامه داد: اما آن جلوه اصلی ردپایی که ما در طبیعت به جا می‌گذاریم، میزان پسماندی است که تولید می‌کنیم. پسماندی که در روز طبیعت می‌بینیم یکی از شاخص‌های اصلی است که در سال‌های اخیر به آن توجه داشتیم و بر اساس آن می‌سنجیم که چه قدر پروژه‌ها و اقدامات ترویج فرهنگ، آگاهی رسانی و اطلاع رسانی محیط زیستی اثرگذار بوده است.

الموتی افزود: حقیقت این است که این آگاهی رسانی‌ها اثرگذار بوده اما به نسبت شاخص قبلی در این مورد پیشرفت زیادی نداشتیم و باید بیشتر کار کنیم. خانوار ما باید بداند انتظار می‌رود بعد از اتمام حضورش در طبیعت پسماند خود را نیز بازگرداند و به سطل زباله بیندازد و در طبیعت رها نکند. این یک خواست ساده از شهروندان است؛ چطور آنها حاضر هستند 100 کیلو وسایل وارد طبیعت کنند اما نیم کیلو پسماند را با خود از طبیعت بازنمی‌گردانند.

وی یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که رد پای انسان در طبیعت ایجاد، عرصه‌های طبیعی را از حیّز انتفاع خارج و موجب می‌شود طی چند سال عرصه‌هایی که مورد استفاده و توجه مردم بوده به حدی آلوده شود که دیگر از مقاصد مردم حذف شود را زباله‌ها دانست و افزود: منظور ما از پسماند بیشتر پسماند خشک است؛ پسماند تر این قابلیت را دارد که در سطح محدودی دفن شود یا در گوشه‌ای گذاشته شود تا در طبیعت استفاده شود که البته این مسئله اصول خود را دارد که باید مورد توجه باشد.

الموتی از مردم خواست پوست تخمه را جزو پسماندهایی قرار دهند که در طبیعت رها نمی‌کنند و افزود: پوست تخمه به دلیل شوری در طولانی مدت بر کیفیت خاک اثر می‌گذارد و بهتر است در طبیعت رها نشود.

وی در پایان گفت: باید به این مسئله توجه کنیم با پوشش طبیعی که در آنجا هستیم به گونه‌آی رفتار کنیم که قابلیت استفاده برای آیندگان را هم داشته باشد. شاید در دراز مدت ما متوجه تأثیری که بر طبیعت می‌گذاریم نباشیم اما فرزندان ما نتایج این تغییر و آسیب را ملموس درک خواندکرد. در نهایت روز 13 فروردین شاخص اصلی فعالان محیط زیست است که بدانیم سالی که در پیش داریم چقدر فرهنگ شهروندی و تعامل ما با طبیعت در کشور رشد کرده و چه قدر می‌توانیم امیدواریم باشیم که امسال سال بهتری در رفتار با طبیعت داشته باشیم.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی