جایگاه زن در قرآن + فیلم

مسئله زن و خانواده از چالش‌برانگیزترین موضوعات جهان امروز است. جهانی که سال‌هاست با جنبش‌های آزادی خواهی زنان مواجه شده و نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان تلاش‌هایی برای اصلاح قوانین و حمایت از زنان در حال انجام است.

در خصوص نگاه اسلام به زنان و مسائل مرتبط با خانواده نیز نظرات و دیدگاه‌های متعددی در طول تاریخ اسلام مطرح و تلاش شده قوانین براساس دیدگاه حقیقی اسلام و به دور از دیدگاه‌های شخصی یا برداشت‌های سلیقه‌ای از آیات و روایت‌ها تدوین شود.

ص ایکنا و مؤسسه شمیم ایمان و اندیشه با در نظر گرفتن همین چالش‌ها، با هدف بررسی دیدگاه‌های اسلام در خصوص زن و خانواده با حضور حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم دولابی، عضو مجلس خبرگان رهبری مجموعه آموزشی «خانواده و زن از دیدگاه قرآن» را تدوین کرده است.

در جلسه دوم موضوع «جایگاه زن در قرآن» مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه با هم می‌خوانیم و می‌بینیم.

بسم‌الله الرحمن الرحیم

«هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ» در جزء دوم قرآن کریم آیات متعددی درمورد زنان به چشم می‌خورد که در این آیات توجه ویژه‌ای به کرامات و جایگاه ویژه زن مبذول شده و انسان به جایگاه زن در نزد خداوند متعال پی می‌برد. بر اساس آیه‌ای که خواندم زن و مرد مایه فخر یکدگر هستند.

در دورانی که نه تنها در حجاز بلکه در تمامی نقاط زمین زنان ارزشی کالایی داشتند و به سان انسان به آنها نگاه نمی‌شد، قرآن می‌گوید «هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ» یعنی همانطوری که زن‌ها همچون لباس زینت دهنده شما هستند شما مردان هم لباس و زینت زنان باشید. باید به گونه‌ای زندگی کنید که همسر شما به شما افتخار کند.

از دیگر احکام این جزء، کرامت زن در حکم عده است. در دورانی که زنان مثل کالایی دست به دست می‌شدند اسلام حکمی را تحت عنوان عده قرار داد و فرمود «وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ»؛ زنانی که طلاق داده می‌شوند به مدت حدود دو ماه و نیم اجازه ازدواج ندارند. این دستور بر حفظ کرامت زن تأکید می‌کند و نمی‌گذارد که یک زن مثل یک کالا بی‌ارزش شود.

علاوه بر این در طول این مدت مرد را موظف می‌کند که همچنان نفقه زن را بدهد و محل زندگی او را فراهم کند. این حکم حتی برای زنی که شوهرش را از دست داده جاری است تا بی‌سرپناه نماند. خداوند می‌فرماید «وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِأَزْوَاجِهِمْ مَتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ» مردها قبل از آنکه از دنیا بروند وصیت کنند که به مدت یکسال همسران آنها در خانه آنها بمانند و هزینه زندگی آنها تأمین شود.

از دیگر احکام الهی کرامت زن در هنگام طلاق است قرآن فرموده است «فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍاً» به مردان دستور می‌دهد یا به شکل مناسب و در شأن زن مراقب او باشید و یا اینکه اگر قصد جدایی است به شکل مناسب و پسندیده‌ای از وی جدا شوید. مردها مجاز نیستند که زن را به این نیت در خانه نگه دارند که او را آزار دهند.

حکم دیگر حکمی است که مایه حراست از دختران است. اسلام برای حراست از دختران ازدواج آنها را وابسته به اجازه پدر می‌داند مگر دخترانی که زندگی مستقلی دارند. هدف از این حکم هم این است که در سن و سالی که دختر در اوج احساسات قرار دارد دچار تصمیم اشتباهی نشود که زندگی او از بین برود. البته این در مورد زنانی که یک بار ازدواج کردند متفاوت است و زمام ازدواج در باب این دسته از زنان در اختیار خود آنها است. خدای متعال در جز, دوم به جامعه‌ای که این حق را برای زنان معتبر نمی‌دانست می‌فرماید «فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ» مانع ازدواج زن‌ها نشوید حتی اگر بخواهند با شوهر قبلی خود ازدواج کنند.

وظیفه حمایتی مرد از دیگر احکام است. نفقه بر مردان واجب است حتی اگر همسر آنها ثروتمند هم باشد نفقه او بر همسرش واجب است. البته اسلام مخالف کار کردن زن با حفظ شرائط نیست اما قطعاً مخالف اجبار کردن زن به کار کردن است. در همین آیات جزء دوم می‌خوانیم «وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» وظیفه مرد است که به شکل شایسته‌ای خوراک و پوشاک زن را تأمین کند.

اما در کشورهای غربی مردان در قبال همسران خود مسئولیت مالی ندارند. زن‌ها علاوه بر کارهای خانه باید برای تأمین مخارج زندگی کار کنند. در دهه‌های قبل با رشد فرهنگ فردگرایی رابطه‌ها و ازدواج‌هایی که بر اساس فرهنگ نصف-نصف شکل می‌گیرد گسترش پیدا کرده است. این نوع رابطه‌ها نیازهای زوجین را برآورده نمی‌کند و نتیجه قهری، کاهش نرخ ازدواج و افزایش نرخ طلاق بوده است. ‌

به گزارش پایگاه خبری بلومبرگ بر اساس اطلاعات مرکز آمار آمریکا، آمار ازدواج رسمی در آمریکا در میان افراد بین 18 تا 34 سال در طول 40 سال گذشته تقریباً نصف شده است و از عدد 59 درصد در سال 1978 میلادی به عدد 29 درصد در سال 2018 کاهش پیدا کرده است. فرهنگ غرب موجب انهدام بنیان خانواده است در حالی که احکام اسلام تضمین کننده کرامت زن و ضامن بقای خانواده است.