ماه رمضان موجب بلوغ تمدنی انسان کامل است

به گزارش ایکنا، نشست مجازی با عنوان «جایگاه تمدنی رمضان در اتحاد امت اسلامی» چهارشنبه 9 فروردین‌ با سخنرانی اصغر منتظرالقائم؛ استاد دانشگاه اصفهان به میزبانی انجمن علمی تاریخ اسلام دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید.

تمدن دارای پیشران‌هایی است و اموری مانند دین، انسان‌سازی، نخبه‌پروری، تولید تفکر، همکاری و تعاون اجتماعی، زبان و ادبیات، سبک زندگی، هنر، توانمندی‌سازی ملت، حفظ وحدت و یکپارچگی، هویت، رفاه نسبی و قدرت اقتصادی ازجمله پیشران‌های تمدن است. آیت‌الله خامنه‌ای نیز پیشران‌های تمدن‌سازی را ایمان، انگیزه، امید، توکل، اعتمادبه‌نفس و خودباوری دانسته است.

تمدن در سه حوزه ارزش‌ها، بینش‌ها و رفتارها شکل می‌گیرد و چنانکه اشاره شد عوامل شکل‌دهنده به آن دین، همبستگی، علم و آموزش و تربیت و عدالت و فقرزدایی و خودباوری است. تا اینجا معنای تمدن را گفتیم ولی تمدن‌سازی چیست؟ تمدن‌سازی به معنای برنامه‌های راهبردی برای بنیان نظام سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای مدنیت نوین است که شامل چهار حوزه نظام سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می‌شود.

خداوند اراده کرده مسلمانان تمدن قوی داشته باشند چنانکه می‌فرماید: «وَلاتَهِنوا وَلاتَحزَنوا وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین»، یا می‌فرماید «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ». پایه علم و تمدن و فرهنگ در قرآن و سنت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است و در اسلام فرهنگ و تمدن به هم پیوسته است و یک سیستم را تشکیل می‌دهند و ازآن‌جهت که در اسلام علم مقدس است هر علمی تجلی اراده الهی است و همه علوم آیت الهی هستند. مجموعه تعالیم اسلام شامل جهان‌بینی، شناخت‌شناسی، عقاید، احکام و اخلاقیات به هم پیوسته است و مرتبط با هم هستند و قابل تفکیک نیستند.

وجوب روزه در تمام ادیان الهی و آیین‌های بشری

در آیین‌های مختلف چه آیین‌های دست‌ساخت بشر و چه آیین‌های الهی روزه مقرر شده است و همه ادیان روزه را به نحوی قبول دارند و در همه ادیان روزه مقرر شده است، همانگونه که در اسلام مقرر شده است. در آیین زرتشتی باید در سه بخش معنوی شنوایی، اندیشه و احساس همیشه روزه باشند به آن معنا که از طریق این سه حس از نیکی دور نشوند و اندیشه و احساس و شنوایی همیشه سرشار از نیکی باشد. با این حال زرتشتیان برای افراط نکردن در خوردن گوشت حیوانات روزهای دوم و دوازدهم و چهاردهم و بیست و یکم هر ماه از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند. همچنین پس از مرگ یکی از نزدیکان به مدت سه شب از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند.

در هندوئیسم روزهایی از ماه جدید و در جشن‌ها روزه می‌گیرند. نحوه روزه بستگی به خود فرد دارد ممکن است روزه امتناع از خوردن و آشامیدن هر نوع غذا یا نوشیدنی برای مدت 24 ساعت باشد اما بیشتر شامل نخوردن غذاهای جامد است و نوشیدن مقداری آب یا شیر مجاز است. در آیین جین زاهدان پیرو آیین جین برای ایجاد آمادگی روحی خود برای برخی جشن‌ها و اعیاد روزه نگه می‌دارند. صابئین یا پیروان حضرت یحیی در روزهای ویژه‌ای از سال که آنها را مبطل می‌نامند از خوردن گوشت، ماهی و تخم مرغ خودداری می‌کنند.

روزه در یهود تعنیت نامیده می‌شود. یکی از مشهورتین روزه‌ها روزه در روز کیپور است که مردم در آن روزه می‌گیرند. یهودیان غیر از این روز پنج روز دیگر روزه می‌گیرند. در روزه خوردن و آشامیدن از زمان غروب آفتاب تا غروب بعدی ممنوع است. هدف از روزه در دین یهودیت استغفار از گناهان یا درخواست حاجت خاصی از خدا است. در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری گرفتن روزه ممنوع است. مسیحیان نیز در شاخه‌های مختلف پروتستان و ارتدوکس روزه‌های متفاوت دارند ولی در میان کاتولیک‌ها در روز چهارشنبه خاکستر و جمعه پاک خوردن دو وعده غذای کوچک جایز است ولی خوردن گوشت را ممنوع می‌دانند.

حقیقت روزه ماه رمضان در اسلام عبارت است از آزادی از خود، آزادی از خود حیوانی و تولد خود الهی. ماه مبارک رمضان ماه تخلق به اخلاق الهی است و حقیقت و باطن آن عبارت است از رسیدن به لقای خدا. در حدیثی آمده است که خداوند سبحان فرمود روزه برای من است و من به آن پاداش می‌دهم.

تاثیر ماه رمضان در بلوغ تمدنی

امام سجاد(ع) در دعای وداع ماه رمضان می‌فرمایند خدایا، بزرگترین و خالص‌ترین وظایف و فرائض را در ماه رمضان قرار دادی و آن را از میان سایر ماه‌ها برگزیدی و بر تمام اوقات سال ترجیح دادی ... ما را به خاطر این ماه بر سایر امم برتری دادی. درست است در ادیان دیگر روزه هست ولی به عنوان یک سیستم که خدا برای حضور بندگان قرار داده باشد سابقه ندارد. لذا رمضان موجب بلوغ تمدنی انسان کامل است و انسان به واسطه رمضان آماده می‌شود به کمال حقیقی خود دست پیدا کند. ماه رمضان ماه تکامل انسان مومن است و در بلوغ تمدنی انسان مسلمان بسیار موثر است.

از نظر تمدنی وضعیت مسلمانان امروزه چه وضعیتی است؟ از یک‌سو اختلافات میان کشورهای مسلمان جریان دارد و کشورهای اسلامی در حاشیه خلیج فارس ترس از قدرت‌های غاصب دارند و سران امت‌های اسلامی آنگونه که بایدوشاید به اسلام عمل نمی‌کنند و مسلمانان نتوانستند تمدنی که خدا می‌خواهد را به وجود بیاورند لذا نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا عقب افتادند.

ماه رمضان این ظرفیت را دارد که موجبات تمدن‌سازی کشورهای اسلامی را فراهم کند چراکه این ماه موجب تسویه جسمی و روحی و معنوی مسلمانان می‌شود و آنها در این ماه از قیود نفس رها می‌شوند و تحت فرمان الهی قرار می‌گیرند لذا در رمضان آمار تصادفات و جرم و جنایت‌ها و جنگ‌ها کاهش می‌یابد به همین سبب اختلافات انسان بر اثر بندگی و تحت فرمان خدا بودن برطرف می‌شود و به دستور خداوند در راه وحدت امت اسلامی که فرمان خداوند است گام برمی‌دارند.