افزایش همکاری با همسایگان و تمرکز بر مسیر شمال ـ جنوب؛ اقدامات تحولی در سیاست خارجی

محسن پاک‌آیین، دیپلمات ارشد کشورمان و سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره تأکید رهبر معظم انقلاب بر مسئله تحول در چند سخنرانی آغاز سال و مهمترین نقاط و مسائل تحولی در حوزه سیاست خارجی گفت: با توجه به سخنرانی رهبر انقلاب در اوایل سال جدید و طرح موضوع تحول، بحث ایجاد تحول در روابط خارجی را می‌توان از دو منظر شامل تحول در رویکردهای دیپلماتیک در عرصه‌های مختلف و تحول ساختاری دروزارت امور خارجه بررسی کرد.

وی افزود: در بحث تحول در رویکردهای دیپلماتیک، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری تقویت روابط دوجانبه با کشورهای دنیا با اولویت همسایگان، کشورهای اسلامی، غیرمتعهدها، کشورهای دوست و غیرمتخاصم را مسئله‌ای مهم دانسته‌اند. رهبر انقلاب در بیانات خود، به طور مفصل درباره ضرورت افزایش همکاری‌های ایران با ۱۵ کشور همسایه و همچنین نگاه به شرق برای مقاوم‌سازی اقتصاد و یافتن راهکارهای جدید برای اجرا کردن مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی با رونق تولید و از مسیر صدور کالا به کشورهای همسایه و توجه به بازارهای پرظرفیت آنها تاکید کرده‌اند.

تمرکز بر گسترش روابط با کشورهای همسو

پاک‌آیین بیان کرد: از همین رو وزارت امور خارجه باید به نوعی با کشورهای دوست در شرق و همسایه‌ها و همچنین کشورهای همسو با ایران در آمریکای لاتین و آفریقا روابط گسترده‌تری داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

• عملیاتی‌کردن مسئله تحول با فراهم‌آوردن زمینه مشارکت همه‌جانبه مردم
• تحولات شتابان در روابط ایران و اعراب حکایت از افول قدرت آمریکا و رژیم صهیونیستی دارد

سفیر پیشین کشورمان درجمهوری آذربایجان در خصوص تحول ایجادشده در روابط با کشورهای عربی از جمله عربستان و آثار مثبت آن در ارتقای جایگاه منطقه‌ای ایران گفت: همسایگان ایران در آسیای مرکزی، قفقاز و همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس از ظرفیت‌های خوبی برای تعاملات اقتصادی برخوردار هستند. ایران در تاریخ انقلاب اسلامی، هیچگاه تعرضی علیه کشورهای همسایه نداشته است. در واقع ایران خواستار آن است تا امنیت منطقه با مشارکت کشورهای خلیج فارس ایجاد شود تا نیازی به حضور کشورهای فرامنطقه‌ای نباشد. به همین جهت ضرورت بازسازی روابط ایران و عربستان نیز مورد توجه بود که خوشبختانه به نتیجه رسید و باید همین مسیر برای بهبود روابط با مصر هم دنبال شود.

دلیل اصلی مشکلات در روابط با برخی کشورها

وی درباره توجه به مسئله قفقاز در سال جدید از سوی دستگاه دیپلماسی گفت: مشکلاتی که در روابط برخی از کشورها مثل جمهوری آذربایجان بروز کرده به دلیل فقدان معاونت منطقه‌ای در دستگاه دیپلماسی بوده است. معتقدم ساختار فعلی دستگاه دیپلماسی بیشتر متناسب با تحولات بین‌المللی و ارتباطات چندجانبه است و برای تقویت روابط دوجانبه با کشورها باید ساختار قبلی احیا شود.

پاک‌آیین افزود: در دولت دوازدهم تحولاتی در وزارت امور خارجه رخ داد و طی آن معاونت‌های مرتبط با امور دوجانبه که در حوزه‌های آسیا و اقیانوسیه، عربی آفریقایی و اروپا و آمریکا فعال بودند، حذف شدند و تنها یک معاونت سیاسی جایگزین آنها شد.

ضرورت احیای معاونت‌های دوجانبه   

پاک‌آیین ادامه داد: معاونت‌های دوجانبه پیش‌تر وظیفه تنظیم روابط دوجانبه بین ایران و دیگر کشورها را بر عهده داشتند و اهمیت این موضوع از آنجایی برجسته می‌شود که برای ارتقای سطح روابط بین‌المللی نیازمند ارتقای سطح روابط دوجانبه هستیم. برای مثال اگر ایران بخواهد به عضویت یک سازمان منطقه‌ای درآید، ضروری است که با ۶ کشور عضو آن به صورت دوجانبه روابط خوب داشته باشد تا با شکل‌گیری اراده سیاسی در آن کشورها، حمایت از ایران برای عضویت در این سازمان ممکن شود.

این دیپلمات رشد کشورمان بیان کرد: حذف سه معاونت دوجانبه در وزارت امور خارجه، به طور طبیعی روابط دوجانبه ایران را با کشورهای جهان به خصوص همسایگان را تضعیف می‌کند. بر این اساس، یک تحول مهم می‌تواند احیای معاونت‌های دوجانبه وزارت امور خارجه باشد که مسئله‌ای مهم است.

تحول در دستگاه دیپلماسی با انتخاب سفرا براساس تخصص 

وی با بیان اینکه تحول در منابع انسانی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری و طرح بحث «دیپلماسی انقلابی» باید مبتنی بر جهت گیری اسلامی - انقلابی و شجاعت در مقابل تهدیدهای دشمنان که از مشخصه‌های یک دیپلمات انقلابی است، باشد، گفت: با توجه به اقدامات و سیاست‌های جاری وزارت امورخارجه امید می‌رود نسل جدید دیپلمات‌های وزارت امور خارجه بر همین مبنا عمل کنند.

پاک‌آیین یادآور شد: یکی از مشکلات ساختاری و اداری وزارت امور خارجه در ادوار مختلف و تقریبا در تمام دولت‌ها این بوده که مدیران و سفرا با معیارهای تخصصی انتخاب نمی‌شدند. برای مثال اگر مدیری در حوزه آمریکا متخصص بوده در حوزه آسیا مسئولیت جدید خود را برعهده می‌گیرد یا اگر در مسائل آفریقا متخصص بوده در حوزه آمریکای لاتین به سفارت می‌رسد. این عدم تناسب سبب می‌شود که این مدیر یا سفیر در حوزه جدید کارایی مطلوب را نداشته باشد. بنابراین تحول گرایی در حوزه توجه به تخصص دیپلمات‌ها نیز می‌تواند اقدامی مثبت و سازنده باشد.

رونق تجارت با تمرکز ویژه بر مسیر شمال ـ جنوب  

پاک‌آیین درباره توجه به مسیرها به ویژه مسیر شمال ـ جنوب به منزله یکی از اولویت‌های سیاست خارجی کشور در سال جدید برای رقم زدن تحول اقتصادی در داخل گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات اخیر خود بر اهمیت مسیر شمال ـ جنوب با توجه به ممتاز بودن موقعیت ایران و رقابت کشورها در حوزه حمل و نقل تأکید داشتند. بعد از جنگ اوکراین و ناامن شدن برخی از مسیرهای مهم ترانزیتی، توجه به مسیرهای ایران افزایش یافته و دالان ترانزیتی شمال- جنوب به محوری‌ترین مسیر تبدیل شده است.

وی ابراز کرد: مهمترین اقدام در این مسیر، احداث خط آهن ۱۶۴ کیلومتری رشت - آستارا است که با تکمیل آن، روسیه و منطقه قفقاز به‌طور مستقیم به خطوط سراسری ریلی در ایران متصل و از این طریق به آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و همچنین به اروپا از مرز ترکیه دسترسی پیدا خواهند کرد.

سفیر پیشین کشورمان در آذربایجان در پایان اظهار کرد: با توجه به ضرورت رونق تجاری، این مسیر مهم‌ترین حلقه تجارت میان جنوب، جنوب شرق آسیا و اروپا بوده و امکان حمل انواع کالا را در کمترین زمان و با حداقل هزینه نسبت به دیگر مسیرهای عبوری دارد. به نظر من هرگونه تأخیر در تکمیل خط آهن رشت ـ آستارا نقش رقابتی ایران را در حوزه حمل و نقل کاهش می‌دهد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری