مسلمانان و مسئله گردشگری در قدس شریف

به گزارش ایکنا به نقل از الجزیره، هبه جمال(Hebh Jamal)، فعال حقوق بشر  در یادداشتی که در این خبرگزاری در مورد وقایع اخیر در فلسطین منتشر کرد، نوشت: در حالی که جوامع مسلمان در سراسر جهان، عید فطر و پایان ماه مبارک رمضان را جشن می‌گیرند، مسلمانان فلسطینی ساکن قدس اشغالی در یک ماه مقدس دیگر به دلیل اعمال خشونت وحشیانه نیروهای اسرائیلی در رنج و عذاب هستند. با این حال، نیروهای امنیتی اسرائیل بار دیگر به مسجد الاقصی ـ سومین مکان مقدس اسلامی ـ حمله و با نمازگزاران فلسطینی وحشیانه رفتار کردند.

اسرائیل بر نظارت روی مسجدالاقصی صلاحیتی ندارد. بر اساس وضعیت موجود بین‌المللی به رسمیت شناخته شده، اردن و شورای اوقاف بیت‌المقدس که از سوی اردن منصوب شده، حق دارند در مورد آنچه در محل آن اتفاق می‌افتد تصمیم بگیرند.

با این وجود، مقامات اسرائیلی ممنوعیت عبادت شبانه در محوطه الاقصی را وضع و از انجام آزادانه مراسم دینی فلسطینی‌ها جلوگیری کردند که با مقاومت فلسطینی‌ها مواجه شد. مقامات اسرائیلی همچنین بار دیگر بسیاری از فلسطینی‌ها را از زیارت این مکان مقدس منع کرده که نه تنها حق آنها برای عبادت بلکه حق آنها برای تردد آزادانه در سرزمین خود را نیز نقض کرد.

رسانه‌های بین‌المللی تاکنون در ازای ماجرای خشونت اسرائیل در قدس شرقی ساکت بوده‌اند، اما جامعه مسلمانان نه. زمان آن فرا رسیده است که در مورد اینکه چگونه باید به نقض حریم مقدس اسلام و وحشیگری اسرائیل علیه برادران و خواهران فلسطینی ما رسیدگی کنیم، به دنبال راه حل باشیم.

یک سوال مهم این است که مسلمانان چگونه باید با زیارت الاقصی و سفر به فلسطین اشغالی برخورد کنند؟

درک ماهیت اشغالگری اسرائیل

هنگام در نظر گرفتن این موضوع (چگونگی زیارت الاقصی)، داشتن شناخت از اشغالگری اسرائیل و سیستم آپارتایدی که فلسطینی‌ها تحت آن زندگی می‌کنند بسیار مهم است.

ده‌ها سال است که مردم فلسطین با طیف وسیعی از سیاست‌های بی‌رحمانه اسرائیل از جمله مصادره زمین، جداسازی، سلب مالکیت اقتصادی و شهرک‌سازی غیرقانونی مواجه بوده‌اند. اسرائیل مرتباً حقوق بشر فلسطینیان را نقض کرده و حتی به کودکان فلسطینی که توسط نیروهای اسرائیلی مرعوب، ضرب و شتم، دستگیر و حتی شهید می‌شوند، رحم نمی‌کند.

سربازان اسرائیلی اغلب به جوامع فلسطینی حمله و فلسطینی‌ها را بدون دلیل می‌کشند. اسرائیل همچنین محاصره غیرقانونی غزه را اعمال و این منطقه را به زندانی در فضای باز تبدیل کرده است که در کمپین‌های کشتار جمعی خود مرتباً آن را بمباران می‌کند.

حتی فلسطینی‌هایی که تابعیت اسرائیلی دارند با عواقب آپارتاید اسرائیل روبرو هستند و در همه جنبه‌های زندگی از جمله آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و سایر خدمات ضروری مورد تبعیض قرار می‌گیرند.

فلسطینیان نیز از آزادی تردد در سرزمین خود محروم هستند. مجموعه‌ای از ایست‌های بازرسی، موانع جاده‌ای، جاده‌های جدا شده، دیوار و سیستم خودسرانه مجوزها مانع از تردد آزادانه آنها بین غزه، کرانه باختری و بیت‌المقدس می‌شود.

این بدان معناست که فلسطینیان ـ اعم از مسلمان و مسیحی ـ اغلب از دسترسی به اماکن مقدس خود محروم می‌شوند، در حالی که گردشگران خارجی می‌توانند هر طور که می‌خواهند از آن بازدید کنند.

همچنین به طور منظم از سفر به خارج از کشور فلسطینی‌ها جلوگیری می‌شود. در سال 2021، اسرائیل برای بیش از 10 هزار فلسطینی ممنوعیت سفر وضع کرد.

حتی مردم فلسطینی دور از وطن اغلب اجازه ورود به فلسطین اشغالی و بیت المقدس را ندارند. پلیس مرزی اسرائیل اطلاعاتی را در مورد اینکه چه کسانی فلسطینی‌تبار هستند، چه کسانی دارای وضعیت پناهندگی هستند و هدف آنها از ملاقات آن‌ها را جمع‌آوری کرده و در بسیاری از موارد، اتباع خارجی فلسطینی‌تبار که مایل به بازدید، زندگی یا کار در فلسطین هستند، خودسرانه در بنادر ورودی تحت کنترل اسرائیل از ورود منع می‌شوند.

حتی اگر پاسپورت قوی هم داشته باشید که برای ورود به اسرائیل نیازی به ویزا ندارید، باز هم ممکن است از ورود شما جلوگیری شود. به عنوان مثال، اگرچه من یک شهروند آمریکایی هستم و همسر و پسرم شهروند آلمان هستند، اما با وجود داشتن شناسنامه فلسطینی از غزه، باز هم مانع از ورود ما با هم به عنوان یک خانواده به بیت المقدس می‌شوند.

کسانی که ساکن قدس شرقی هستند به صورت اسمی به الاقصی دسترسی دارند، اما حتی آنها نیز با محدودیت‌هایی مواجه هستند. به عنوان مثال، زائران مسلمان مجاز به ورود به محوطه از دروازه غربی هستند، اما فلسطینی‌ها اجازه ندارند. مقامات اسرائیلی همچنین به دلایل امنیتی به‌طور منظم و خودسرانه الاقصی را می‌بندند.

ادعای اسرائیل مبنی بر اینکه وضعیت موجود در اماکن مقدس را به رسمیت می‌شناسد و از آن تبعیت می‌کند، کاملاً نادرست است. مقامات اسرائیلی با اعمال تدابیر امنیتی خود و تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه کسی وارد الاقصی شود و چه کسی نه، حقوق دولت اردن و شورای وقف را نقض می‌کنند.

این تخلفات مدت‌هاست به بحث‌ها، به‌ویژه در جهان عرب، درباره اجتناب از سفر به بیت‌المقدس دامن زده است. در سال 2012، شیخ یوسف قرضاوی فتوایی صادر کرد که در آن زیارت بیت المقدس حرام است، زیرا آن را نوعی عادی‌سازی روابط با دولت اسرائیل تلقی می‌کرد.

کمک به صنعت گردشگری اسرائیل و نادیده گرفته شدن فلسطینیان

جدای از حملات اسرائیل به الاقصی و نمازگزاران مسلمان، موضوع دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که سفر به اماکن مقدس واقعاً چه سود مالی برای اسرائیل دارد و این کار تبلیغات اسرائیل است.

گردشگری بخش مهمی از اقتصاد اسرائیل را تشکیل می‌دهد و 2.8 درصد از تولید ناخالص داخلی و 6 درصد از اشتغال آن را تشکیل می‌دهد.

در سال 2019، اسرائیل تخمین زد که بیش از 127 هزار گردشگر از کشورهای مسلمان وارد شده‍‌اند. مسلمانان دور از وطن مختلف را به آن اضافه کنید، بخش قابل توجهی از 4.5 میلیون گردشگر را که سالانه از فلسطین بازدید می‌کنند، مسلمانان تشکیل می‌دهند.

با امضای تعدادی از قراردادهای عادی‌سازی در سال 2020 با کشورهای عربی، موسوم به توافقنامه ابراهیم، اسرائیل به دنبال جذب گردشگران بالقوه مسلمان برای تقویت بخش گردشگری خود بوده است.

در سال 2021، دیوید فریدمن، سفیر سابق ایالات متحده در اسرائیل گفت که او برای آوردن مسلمانان به بیت‌المقدس تلاش خواهد کرد تا آنها بتوانند نحوه محافظت اسرائیل از اماکن مقدس را ببینند. در همین حال، وزارت گردشگری و بازاریابی اسرائیل را به عنوان یک مقصد گردشگری برای مسافران مسلمان، مدیریت خدمات تور خود و هماهنگی با آژانس‌های مسافرتی در اولویت قرار داده است.

وقتی درباره زیارت الاقصی سرچ می‌کنید به عنوان بهترین نتیجه در جستجوی گوگل، وب‌سایت یک آژانس مستقر در سرزمین‌های اشغالی به نام گردشگری جهان را نشان می‌دهد. در این سایت در مورد زیارت مسلمانان از بیت‌المقدس به نقل از قرآن مطالبی نوشته و مکان‌های عبادی مهمی مانند الاقصی، مسجد عمر و مسجد نبی موسی اریحا را فهرست می‌کند. البته هیچ اشاره‌ای به فلسطین یا فلسطینی‌ها نشده است.

مشکل اینجاست که فقط آژانس‌های مسافرتی تحت مدیریت اسرائیل نیستند که مردم فلسطین و رنج آنها را پاک می‌کنند. نگاهی گذرا به اپراتورهای تورهای مسافرتی مسلمانان نشان می‌دهد که بسیاری از آنها نیز از همان شیوه استفاده می‌کنند.

به عنوان مثال، یکی از آژانس‌های آلمانی، سفری به بیت‌المقدس ارائه می‌دهد که شامل بازدید از بیت لحم، اریحا و الخلیل نیز می‌شود. حتی یک بار هم در آگهی تور در وب‌سایت آن به فلسطین یا فلسطینیان اشاره نشده است، حتی اگر اینها شهرهای فلسطینی در برنامه سفر باشند.

یکی از آژانس‌های مستقر در بریتانیا نه تنها هیچ اشاره‌ای به فلسطین نمی‌کند، بلکه گردشگران را از تعامل با محلی‌ها منصرف می‌کند. یکی دیگر حتی ادعا می‌کند که توری که ارائه می‌دهد یک سفر تاریخی و معنوی بوده و با هیچ گروه سیاسی ارتباط ندارد.

حتی برگزارکنندگان توری هستند که ادعا می‌کنند الاقصی برای خانواده‌های دارای کودک، امن است و بدین ترتیب خشونت‌های مرگبار اشغالگران اسرائیل علیه فلسطینیان را پنهان می‌کنند.

تأکید بر اهمیت معنوی این سرزمین و در عین حال چشم‌پوشی از وضعیت اسفبار مردم بومی آن، اشغال و آپارتاید اسرائیل را عادی و کمپین محو مردم فلسطین را تقویت می‌کند.

فلسطینی‌ها احساس خود را نسبت به این گونه اقدامات همدستی روشن کرده‌اند. در اکتبر 2020، نمازگزاران محلی از یک هیئت تجاری از امارات متحده عربی که همراه با نیروهای امنیتی اسرائیل از الاقصی بازدید کردند، خواستند تا محوطه را ترک کنند. مفتی اعظم بیت‌المقدس، شیخ محمد حسین نیز با استناد به فتوای سال 2014 مبنی بر منع نماز در این مکان مقدس که شامل عادی‌سازی اسرائیل است، علیه مسلمانان اماراتی که به الاقصی سفر می‌کنند، سخن گفت.

با فلسطینیان تعامل کنید

البته فلسطینیان احساس نمی‌کنند که حق انحصاری را برای تصمیم‌گیری در مورد این مسئله دارند که چه کسی از جامعه مسلمان می‌تواند به قدس برود و چه کسی نمی‌تواند. اما آنها خواستار همبستگی با آرمان خود شده‌اند.

از سال 2005، این درخواست در قالب جنبش بایکوت، سلب سرمایه و تحریم‌ها(BDS) ظاهر شد که از مردم آزاده و بیدار در سراسر جهان می‌خواهد تا با بایکوت اسرائیل همبستگی خود را با مردم فلسطین اعلام کنند.

تصمیم به عدم سفر به بیت‌المقدس یکی از گزینه‌هاست. اما گزینه دیگری وجود دارد: زیارت بیت‌المقدس در عوض می‌تواند فرصتی برای ترویج همبستگی بین‌المللی با آرمان فلسطین به گردشگران ارائه دهد.

اسرائیل از گردشگری برای پاک کردن کردن جنایات خود استفاده می‌کند و هر کسی که به این سرزمین سفر می‌کند موظف است در برابر این تاکتیک‌ها مقاومت کند که این امر به استثمار و بی‌رحمی علیه مردم بومی کمک می‌کند.

دستورالعمل‌های BDS می‌تواند به مسلمانانی که می‌خواهند از بیت المقدس و الاقصی بازدید کنند کمک می‌کند تا این کار را به گونه‌ای انجام دهند که به فلسطینی‌ها و آرمان آنها آسیبی وارد نشود. آنها می‌توانند با اجتناب از رفتن به مکان‌های توریستی در فلسطین اشغالی که توسط اسرائیل اداره می‌شوند، بایکوت همه محصولات و مشاغل اسرائیلی و عدم شرکت در رویدادهای فرهنگی اسرائیل به این درخواست توجه کنند.

انتخاب یک آژانس مسافرتی یا یک سفر گروهی که اصول BDS را نقض نکند بسیار مهم است. در حالی که برخی از آژانس‌های مسافرتی تعامل با فلسطینیان محلی را به عنوان بخشی از تورهای خود در نظر می‌گیرند، آنها به BDS پایبند نیستند. حتی مواردی وجود دارد که آژانس‌های مسافرتی با تبلیغات جاذبه‌های گردشگری مانند موزه برج داوود که به‌طور غیرقانونی توسط مقامات اشغالگر اسرائیل اداره می‌شود، آن را نقض می‌کنند.

اما BDS باید حداقل برای هر مسلمانی باشد که به قدس سفر می‌کند. مسلماً آنچه مهمتر از آسیب نرساندن است در واقع رفتن به فلسطین برای آشنایی با استعمار شهرک‌نشینان، تعامل با فلسطینی‌ها و تلاش برای تبدیل شدن به سفیران جهانی آنها پس از بازگشت به کشور است.

از طریق سفرهای هیئتی، مانند سفرهایی که توسط گروه‌هایی مانند شاهد عینی فلسطین انجام می‌شود، مسافران می‌توانند نه تنها از اماکن مقدس زیارت کنند، بلکه می‌توانند در جهت ایجاد همبستگی فراملی و مدافع عدالت و آزادی در جوامع خود باشند.

وفای به سنت لزومی ندارد که خلاف آرمان فلسطین باشد. مبارزه با بی‌عدالتی و دفاع از مظلومان از اصول اساسی اسلام است. از این نظر، حمایت از مبارزات فلسطینی‌ها با تجسم مجدد گردشگری دینی به بیت‌المقدس به عنوان نوعی مقاومت در برابر اشغالگری، طبیعی است.

مسلمانان باید درک کنند که امر سیاسی و معنوی عمیقاً در هم تنیده شده‌اند. آنها باید تبلیغات اسرائیل را که الاقصی را از وضعیت اسفبار فلسطین جدا می‌کند، رد کنند، به افشای پروژه استعماری شهرک‌نشینان اسرائیل کمک و صدای فلسطینیان را که سرکوب و آزادی آنها را روایت می‌کنند، تقویت کنند.

ترجمه از محمدحسن گودرزی