بانوی محقق اردنی؛ از پویش کتابخوانی در مساجد تا کسب جایزه مبتکر جهان عرب

به گزارش ایکنا، یکی از مسائلی که در دنیای امروز بیش از هر زمانی مورد توجه قرار گرفته، وضعیت حضور زنان در محافل علمی و تلاش برای رسیدن به مدارج بالاتر در رشته‌های مختلف است. این موضوع در مورد زنان مسلمان که با کلیشه‌های غلط و عدم پذیرش در جوامع غیراسلامی روبه‌رو هستند معنای دیگری دارد.

در واقع موفقیت زنان مسلمان در حوزه‌های مختلف نه تنها از تغییر وضعیت آن‌ها و از بین بردن تصورات غلط رایج در مورد آنها حکایت دارد؛ بلکه خودباوری و اراده آنها را برای داشتن جایگاهی مناسب در جوامع نشان می‌دهد.

رنا دجانی (Rana Dajani) زیست‌شناس مولکولی فلسطینی ـ اردنی و استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی دانشگاه هاشمی اردن (Hashemite University) یکی از این زنان موفق بوده که توانسته است در یکی از حوزه‌های علمی صاحب عنوان شود.

موفقیت‌های زیگزاگی

دجانی در ژانویه 1970 از پدری فلسطینی و مادری سوری در اردن به دنیا آمد با وجود اینکه گذرنامه اردنی دارد وقتی از او درباره ملیتش پرسیده شد، خود را نیمی فلسطینی و نیمی سوری با گذرنامه اردنی توصیف می‌کند.

دجانی از همان ابتدا به موضوعات در حوزه زیست‌شناسی علاقه‌مند بود و همین باعث شد و برای اولین بار در سال 1985 گواهینامه عمومی آموزش را از دانشگاه لندن دریافت و سپس در رشته زیست‌شناسی در دانشگاه اردن تحصیل کند. او سپس در سال 1992 در رشته کارشناسی ارشد رشته زیست‌شناسی در همان دانشگاه ادامه تحصیل داد. او جایزه First Honors را برای هر دو دریافت کرد و در سال 2005 به دانشگاه آیووا رفت و در زیست‌شناسی مولکولی مدرک دکترا گرفت.

 دجانی زندگی شغلی خود را مسیری زیگزاگی از اولویت‌ها و فرصت‌ها توصیف کرده است. او بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی از برنامه کارشناسی ارشد خود به عنوان مدرس در دانشگاه فیلادلفیا شروع به کار کرد و سپس به مدت پنج سال در آکادمی امان در اردن تدریس کرد. او در حدود سال 2005 استادیار دانشگاه هاشمی بود و به سمت استادی پیش رفت. در سپتامبر 2012، به عنوان استادیار از گروه ژنتیک از دانشگاه ییل بازدید کرد و همچنین از سال 2012 در برنامه AMENDS دانشگاه استنفورد در آمریکا و مشاور شورای مشورتی Fetzer در زمینه علوم طبیعی در مؤسسه Fetzer بوده است.

علاوه بر این، از مارس 2019، عضو هیئت مشورتی بنیاد جایزه مصطفی(ص) بوده و در حال حاضر، محقق مدعو در دانشگاه ریچموند و مشاور شرکت Alpha Sights است. او همچنین یکی از بنیانگذاران آکادمی جهان اسلام برای دانشمندان جوان (ISESCO) است. به غیر از فهرست قابل توجهی از انتصاب‌های آکادمیک اساتید، دجانی به عنوان داور در چندین طرح برنده جایزه مانند جایزه الهام‌بخش طبیعت، جایزه هالت در دانشگاه هاشمی و آزمایشگاه نوآوری IRC ظاهر شده است.

کتاب خواندن به عنوان سرگرمی

با وجود این سابقه علمی، دجانی زنان کشور خود را فراموش نکرده است. پس از فارغ‌التحصیلی و بازگشت به اردن، دجانی متوجه شد که برخلاف 9000 کتابخانه عمومی که در ایالات متحده وجود دارد و تقریباً در هر محله‌ کتابخانه‌ای است، در اردن هیچ کتابخانه عمومی وجود ندارد.

دجانی در گفت‌و‌گوی خود با The National در سال 2019 گفت: مطالعه کمک زیادی به من کرد تا مرا تغییر دهد و کاری کند که خارج از چارچوب فکر کنم. اما هنگامی که در سال 2005 به اردن بازگشتم، متوجه شدم که کودکان برای سرگرمی مطالعه نمی‌کنند.

او توضیح می‌دهد: مشکل کمبود کتاب نبود. اردنی‌ها باسواد هستند، آنها برای مدرسه و امور دینی مطالعه می‌کنند، اما این نوع خواندن متفاوت است. علی‌رغم نرخ بالای سواد در کشور، احساس می‌کردم که به اندازه کافی برای ایجاد عشق به مطالعه تلاش نشده است.

او که ذهنی علمی داشت، سعی کرد بفهمد چرا خواندن برای لذت یک عادت نیست و متوجه شد که به این دلیل است که بسیاری از والدین برای فرزندانشان کتاب نمی‌خوانند. او می‌گوید: وقتی والدین برای فرزندان خود کتاب می‌خوانند، بین امنیت، شادی و مطالعه ارتباط وجود دارد. کودکان با عشق به خواندن رشد می‌کنند.

پس از تحقیقات، او متوجه شد که کودکانی که برای لذت مطالعه می‌کنند، مهارت‌های زبانی قوی‌تر، عملکرد تحصیلی بهتر و هوش هیجانی بیشتری از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل، او تصمیم گرفت برنامه‌ای را آغاز کند که عشق به خواندن را در کودکان خردسال آغاز کند. او اولین جلسه خواندن با صدای بلند خود را در مسجد آغاز کرد. دلیل انتخاب مسجد این بود که تقریباً در همه محله اردن یک مسجد یافت می‌شود و به همه اجازه ورود می‌دهد. از آنجایی که این روش تشویق به مطالعه محبوبیت بیشتری پیدا کرد، او شروع به آموزش تکنیک‌های داستان‌گویی به زنان دیگر نیز کرد.

به نام کودکان و برای همه

پروژه شخصی او در سال 2009 به یک سازمان تبدیل شد، زمانی که او جایزه Synergos را برای نوآوران اجتماعی عرب دریافت کرد این جایزه به او کمک کرد تا برنامه‌ای را برای آموزش خواندن با صدای بلند به دیگران و تشویق داوطلبان برای ساخت کتابخانه در سراسر اردن تدوین کند.

وی گفت: از زمان تأسیس برنامه «ما عاشق مطالعه‌ایم» (We Love Reading)، از طریق فعالیت‌های این سازمان به بیش از 7000 زن برای خواندن داستان با صدای بلند آموزش و حدود 1500 کتابخانه در مناطق مختلف اردن تأسیس شده است. این برنامه در بیش از 55 کشور مختلف وجود دارد و تا آنجا پیش رفته که در بسیاری از کمپ‌های پناهندگان برنامه «ما عاشق مطالعه‌ایم» فعال است.

این برنامه برای دجانی جوایز متعددی از جمله جایزه سوادآموزی کتابخانه کنگره آمریکا، جایزه مبتکر اجتماعی جهان عرب و جایزه بین‌المللی سوادآموزی یونسکو به ارمغان آورد.

دجانی در سال 2014 برنده جایزه WISE قطر و مدال افتخار ملک حسین در سال 2014 شد و پیش از آن در سال 2009 جایزه مرکز سرطان و مؤسسه بیوتکنولوژی ملک حسین را دریافت کرد. در اکتبر 2017 او از سوی مؤسسه رادکلیف برای مطالعات پیشرفته به عنوان عضو برنامه کمک‌هزینه تحصیلی مؤسسه رادکلیف در دانشگاه هاروارد انتخاب شد.

اما دجانی تأ‌کید می‌کند که این برنامه برای همه است؛ این برنامه برای زنان است که احساس قدرت کنند، برای پناهندگان برای ایجاد امید و انعطاف‌پذیری؛ اما می‌تواند برای افراد بازنشسته هم مفید باشد که هدف جدیدی در زندگی پیدا کنند یا برای جوانان نیز جهت خدمت به جوامع خود مؤثر باشد.

گزارش از محمدحسن گودرزی