سیر تحول سفرنامهنویسی حج از مکتوب تا دیجیتال + معرفی چند سفرنامه
خواندن تجارب، تفکرات و یافته‌های افراد مختلف در حج، نگاه و نگرشی گسترده‌تر از این سفر معنوی به ما می‌دهد که برای دستیابی به این تجارب خواندن سفرنامههای حج و دنبال کردن صفحات شخصی زائران راه‌گشاست.
به گزارش خبرنگار ایکنا، شوق به اشتراک گذاشتن دیده‌ها، شنیده‌ها و دریافته‌ها در سفر موجب شد بشر به روش‌های مختلف در طول تاریخ تلاش کند تجارب سفر خود را به سایر مردم منتقل کند. سفرنامهنویسی یکی از این راه‌ها بود و همچنان نگارش آن ادامه دارد، به عنوان مثال اخیراً سفرنامههای جذابی در خصوص سفر اربعین نوشته شده است، اما با تحولات ایجاد شده در فناوری‌های ارتباطی روش‌های انتقال تجارب و دیده‌ها و شنیده‌های سفر تغییر بنیادی کرده و به شدت افزایش یافته است.
اگر در قرون گذشته فقط تعداد معدودی از افراد توان انجام سفر به سرزمین‌های دور و کسب تجارب متفاوت و البته توان به نگارش درآوردن و توصیف این تجارب را با قلمی جذاب و شیوا داشتند، اکنون مردم با به اشتراک گذاشتن تصاویر و فیلم‌های سفرهای خود به نوعی در حال ثبت سفرنامههای خود هستند.
از میان موضوعاتی که در طول قرن‌های متمادی توجه سفرنامه‌نویسان را به خود جلب کرده، سفرهای معنوی به ویژه سفر حج است که مبنای نگارش سفرنامههای مختلف قرار گرفته است.
از میان سفرنامههای موجود، سفرنامههای ناصر خسرو(به زبان فارسی قرن پنجم)، سفرنامه ابن جبیر (به زبان عربی قرن ششم) و سفرنامه ابن بطوطه (عربی/ قرن هشتم) مهم‌ترین و مشهورترین سفرنامه‌هایی هستند که بخشی از آنها اختصاص به سفر حج دارد. البته سفرنامه‌هایی نیز هستند که فقط به سفر حج اختصاص دارند و نویسنده برداشت و ادراکات خود از این سفر را به نگارش درآورده است.
سفرنامهنویسی حج به زبان فارسی در گذشته رونقی نداشت تا اینکه در عصر قاجار سفرنامههای متعددی نوشته شد که هر کدام از منظری دارای اهمیت است. از سفرنامههای معروف عصر قاجار باید به سفرنامه فرهادمیرزا، سفرنامه امین‌الدوله و سفرنامه حسام‌السلطنه اشاره کرد که رسول جعفریان این سفرنامه‌ها را در مجموعه‌ای به نام پنجاه سفرنامه قاجاری گردآوری و بازنشر کرده است.
در عصر حاضر و قبل از رواج گسترده شبکه‌‌های اجتماعی نیز سفرنامههای بسیار خوبی در زمینه حج نوشته شده است که خواندن این سفرنامه‌ها می‌تواند زائران و حتی عموم مردم را نه تنها با اعمال و مناسک حج و سرزمین وحی آشنا کند، بلکه با خواندن یافته‌های درونی و احساسات و عمق اندیشه افراد در سفر حج می‌توان به درکی بالاتر از این سفر دست یافت. بر همین اساس خواندن سفرنامههای حج یکی از توصیه‌هایی است که هر زائر سرزمین وحی باید آن را جدی بگیرد که در ادامه این گزارش، تعدادی از سفرنامههای مطرح حج را معرفی می‌کنیم؛
خسی در میقات
جلال آل احمد در کتاب خسی در میقات، نه فقط از جنبهٔ زیارتی بلکه از زوایای مختلف به سفر حج نگاه کرده و مسائل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاحتی و … را مورد توجه و تحلیل قرار داده است. خسی در میقات یکی از معروف‌ترین سفرنامههای معاصر حج است که آل احمد در سال 1343 با توصیفی جذاب نوشته است. کش و قوس‌های معنوی و تفکری این نویسنده در هنگام انجام اعمال حج به ویژه در سعی بین صفا و مروه از جذاب‌ترین بخش‌های این سفرنامه است.
صوتی اعترافات شهر خدا
کتاب صوتی اعترافات شهر خدا، سفرنامه‌ای به قلم سیدمجید حسینی است. او در این اثر ارزنده، با زبانی شاعرانه و پراحساس، ماجرای سفر خود به ریاض و زیارت خانه خدا در شهر مکه را روایت کرده است. روایتی که در عین برخورداری از وجه مستندگونه، آکنده از ظرایف ادبی و لطایف فکری است.
سفر به قبله: یادداشت‌های سفر حج 1370
کتاب سفر به قبله یادداشت‌های سفر حج 1370، ماحصل نخستین سفر حج هدایت‌الله بهبودی و نیز اولین مراسم حج پس از کشتار ایرانیان در مکه در سال 1366 است. در آغاز نویسنده کمال ناباوری خود از آمدن به این سفر را بیان و روزنه‌های امید را به قلب انسان باز می‌کند. تا دریابد هنگامی که او (خداوند) بخواهد، می‌شود به همین سادگی.
کتاب راز مناسک حج
این کتاب نوشته زهراسادات اخوت است. در بخشی از این کتاب آمده است: امیدوارم با خواندن این کتاب به وجوب حج پی ببرید و با شناخت کامل و اراده تعبّدی، نه تقلیدی پی به ادلّه حج برده و ابراهیم‌وار اهداف بزرگ خود را پی گیرید. پس از خواندن، آن را به کسی که دوستش دارید هدیه دهید. سال 1363 با قرض کردن پول برای حج، نام‌نویسی کردیم در اوج جوانی و عشق پرشور و در عین حال تازه نفس و پرقدرت. اما بعد از 15 سال انتظار، هر کدام رفتند به حج، ما با حسرت می‌اندیشیدیم آیا کی نوبت ما می‌شود؟
کتاب عطر دوست
شهلا طاهری در کتاب عطر دوست، خاطرات و احساسات خود را در سفر به مدینه و مکه با قلمی روان و عرفانی شرح می‌دهد. حجّ، بیمارستان شفای قلب است تا زائر دل خود را از بخل و حسد و کینه و ... پاک نماید و سوغاتی آن کسب تقوی و پرهیزکاری و عبودیت می‌باشد. حج از بزرگترین کنگره‌های جامعه اسلامی به شمار می‌رود که مسلمانان از نژادها و طبقات اجتماعی گوناگون در آن شرکت می‌کنند.
همچنین سفرنامههای «بازگشت به آسمان» نوشته مجتبی رحماندوست، کتاب «احساس ذره بودن» نوشته علی ناصری، کتاب «آن آن حج» نوشته علی برادران راد، کتاب «فرهنگ الفبایی حج» نوشته معصومه فاطمی‌نسب، کتاب «در حریم یار» نوشته محمدجواد مظفر، کتاب «به سوی خدا میرویم» نوشته آیت‌الله طالقانی، کتاب «ای قوم به حج رفته» نوشته جواد مجابی، کتاب «سعی هاجر» نوشته شکوه میرزادگی، کتاب «یار کجاست؟» به قلم رحیم مخدومی، كتاب «پرستو در قاف» نوشته علیرضا قزوه و سفرنامه حج شهید آوینی نیز از دیگر سفرنامههای جذابی هستند که خواندن آنها قبل و حین سفر حج بسیار آموزنده و تأثیرگذار است.
سفرنامههای بسیار زیادی نیز در خصوص حج نوشته شده که با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت می‌توانید به آنها دسترسی پیدا کنید. همچنین کتاب‌هایی با تجمیع چندین سفرنامه حج تألیف شده که با خرید یک کتاب می‌توانید چندین سفرنامه را مطالعه کنید.
خواندن این سفرنامه‌ها به زائران حج در درک بهتر این مناسک کمک می‌کند و ممکن است موجب شود، حج‌گزاران تشویق شوند با استفاده از ابزار ارتباطی جدید و روش‌های نوین، تجارب خود از سفر و اعمال حج را به اشتراک بگذارند. پیدا کردن و دنبال کردن سایر زائران سرزمین وحی در طول سفر حج نیز یکی از اقدامات خوبی است که زائران می‌توانند برای تبادل فکری ادراکات خود از مناسک حج از آن استفاده کرده و عملاً سفرنامههای نوین حج را مشاهده کنند.
انتهای پیام
