رشته‌های قرآنی دانشگاه‌ها پرطرفدار نیستند؛ پای اشتغال در میان است

به گزارش ایکنا، وضعیت نامناسب اشتغال در رشته‌های علوم انسانی و مخصوصا رشته‌های قرآنی و الهیاتی، از جمله مسائلی است که ذهن علاقه‌مندان به این حوزه را درگیر کرده است. گرچه معضل بیکاری در کشور فراگیر است ولی عده‌ای امید بیشتر به اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی و مهندسی را از دلایل تمایل بیشتر دانش‌آموزان برای انتخاب این رشته‌ها می‌دانند و برخی معتقدند که در شناساندن رشته‌های علوم انسانی و اهمیت آنها کوتاهی صورت گرفته است. این در حالی است که برخی نیز اعتقاد دارند در صورت تخصص کافی در هر رشته‌‌ای، بازار کار آن نیز وجود خواهد داشت.

واقعیت این است که رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی، پرتعداد و متنوع هستند چون حوزه کارهای رشته انسانی به وسعت پیچیدگی شخصیت انسان، تمدن انسانی، اجتماع و جوامع است. حدود هشتاد رشته دانشگاهی در لیست رشته‌های انسانی قرار دارند و دست داوطلبان کنکور برای انتخاب رشته مورد علاقه خود باز است. اکثر شغل‌های رشته انسانی با شناخت انسان به صورت انفرادی، در اجتماع و جوامع سر و کار دارند. بسیاری از این مشاغل صرفا پژوهشی هستند و از نتایج آن‌ها استفاده می‌شود و برخی دیگر مستقیما به ارائه خدمت به مردم می‌پردازند.

رشته‌های پرطرفدار در علوم انسانی

نکته دیگر این است که در حال حاضر در کشور ما با توجه به عدم توجه کافی به علوم انسانی، صرفاً برخی از این رشته‌ها همانند حقوق و علوم قضایی، علوم اقتصادی و روانشناسی طرفدارانی دارند و رتبه‌های برتر کنکور به سمت این رشته‌ها می‌روند و مابقی رشته‌ها طرفدارانی نداشته و عمدتاً رتبه‌های پایین‌تر کنکور، چنین رشته‌هایی از جمله الهیات و علوم قرآنی را انتخاب می‌کنند. 

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نرخ بیکاری دانش‌آموختگان را از نرخ بیکاری کل بالاتر اعلام کرده است و در این میان وضعیت بیکاری در رشته‌های الهیاتی و قرآنی نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد و از میزان دانشجویان با رتبه‌های بالا در این حوزه دائماً کاسته می‌شود.

جلیل پروین، عضو هیئت علمی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگویی که با ایکنا داشته با بیان اینکه هیچ در باغ سبزی از جهت اشتغال در رشته‌های قرآنی وجود ندارد، می‌گوید: از جهت اشتغال چنین وظیفه‌ای بر دوش دانشگاه‌ها نیست، زیرا چنین امکاناتی ندارند که مستقیماً اشتغال‌زایی کنند.

وی اظهار می‌کند: متأسفانه در تمام رشته‌های علوم انسانی و الهیات معضل اشتغال وجود دارد؛ در کل کشور و در رشته‌های دیگر هم همین وضعیت است. با این حال به خاطر خوشنامی که دانشگاه قرآن و حدیث از دیرباز داشته است، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ فضیلت‌های اخلاقی و معنوی که فارغ‌التحصیلان اینجا داشته‌اند، فارغ‌التحصیلان این دانشگاه شانس بیشتری در پذیرش به‌عنوان شاغل در مراکز تربیتی و فرهنگی و آموزشی دارند.
 
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم نیز معتقد است: در حال حاضر بسیاری از رشته‌های قرآنی در جایگاه خوبی قرار ندارند و در جامعه شناخته شده نیستند.

وی می‌گوید: ناشناخته ماندن رشته‌های علوم قرآنی باعث کمتر شدن انگیزه در انتخاب رشته‌های قرآنی میان افراد شده است.

توجه بیشتر به رشته‌های فنی و پزشکی

حامد رستمی نجف‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی در همین زمینه به ایکنا می‌گوید: افراد نخبه و زبده سراغ رشته‌های فنی و پزشکی و پیراپزشکی می‌روند و افراد ضعیف‌تر سراغ رشته‌های علوم انسانی و اسلامی. در علوم انسانی هم افراد قوی‌تر به سمت حقوق و روانشناسی و افراد ضعیف‌تر با رتبه‌های پائین‌تر به سمت علوم اسلامی و علوم قرآنی می‌روند؛ مثلاً رتبه فردی که در رشته حقوق در دانشگاه دولتی پذیرفته شده با فردی که در همان دانشگاه در رشته علوم قرآن و حدیث مشغول است شاید حتی چند هزار نفر، تفاوت داشته باشد.

وی گفت: واقعاً با این وضع، تحصیل در رشته‌های الهیات و معارف اسلامی عشق می‌خواهد. البته باید جذابیت این رشته‌های علوم اسلامی را با بازنگری سرفصل‌ها و دروس و به روز کردن و کاربردی کردن زیاد کرد و دروس بین رشته‌ای گنجاند تا دانشجو رغبت بیشتر کند و حتی رتبه‌های خوب میل پیدا کنند سمت این رشته‌ها بروند.

سهل‌انگاری دانشجویان در درس خواندن

عبدالمجید طالب‌تاش، عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد، درباره اشتغال دانشجویان رشته قرآن و حدیث معتقد است: جایگاه بخش قابل توجهی از علوم این رشته قلب دانشجوست، از این رو کسی که وارد این رشته می‌شود، نباید صرفاً به فکر اشتغال در این حوزه باشد.

وی در مورد تناسب میان جذب فارغ‌التحصیلان این رشته با بازار کار عنوان می‌کند: هیچ تحقیقات علمی در این زمینه در دسترس نیست. پژوهش‌هایی هم که صورت گرفته به‌صورت متفرق و غیر رسمی است. از این رو هر پاسخی به این سؤال بر اساس حدس و گمان خواهد بود.

طالب‌تاش همچنین در مورد مواجه فارغ‌التحصیلان علوم قرآنی با بازار کار می‌گوید: چون سال‌هاست در این رشته تدریس می‌کنم تجربه‌های مختلفی دارم. گاهی فارغ‌التحصیل علوم قرآنی در جایگاه متناسب با تحصیلش قرار دارد. گاهی هم فارغ‌التحصیلانی را دیده‌ام که در بخش‌های دیگری به‌عنوان یک کارمند مشغول شده‌اند و یا در بخش‌هایی نامرتبط مدیریت می‌کنند. گاهی هم افرادی بودند که تحصیلات به دردشان نخورده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، با تأکید بر اینکه دانشجویان رشته علوم قرآن و حدیث باید اصل را بر باسوادی بگذارند، نه آینده شغلی، بیان کرد: مشکل اساسی‌ حال حاضر ما در این رشته کم‌سوادی و سهل‌انگاری دانشجو است. اصل معضل؛ سهل‌انگاری در درس خواندن و کم‌سوادی یا بی‌سواد بودن در این رشته است. به هرحال از آینده شغلی خیلی نگران نیستیم به شرط اینکه این مقدمات تحقق پیدا کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسین‌زاده، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران نیز بر نقش عوامل مادی در تعیین رشته‌ تأکید کرده و با اشاره به سهم اندکی که برای رشته‌های علوم انسانی در تولید ثروت در جامعه ما در نظر گرفته شده است می‌گوید:  آن دسته از فارغ‌التحصیلان علوم انسانی که همین نسبت را با تولید ثروت دارند، مانند فارغ‌التحصیلان روان‌شناسی و حقوق، در وضعیت مناسب‌تری نسبت به سایر رشته‌های این حوزه قرار دارند. بالتبع بسیاری از فارغ‌التحصیلان علوم انسانی و به خصوص الهیات که نقش قابل توجهی در تولید ثروت مادی ندارند، ارزش کمتری دارند و در مقایسه با سایر رشته‌ها، سهم کمتری از جایگاه شغلی، حقوق و دستمزد برای آنها در نظر گرفته می‌شود. در این نوع نگرش به جایگاه دانش، فارغ‌التحصیلان علوم انسانی و به خصوص الهیات، در تصاحب فرصت‌های شغلی نمی‌توانند با فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها رقابت کنند. 

اهمیت توجه دانشجویان به زبان خارجی

نکته مهمی که برخی افراد بر آن تأکید دارند این است که هرچند رشته‌های علوم انسانی را می‌توان از آن دست رشته‌هایی دانست که از نظر عده‌ای، بازار کار چندان مناسب و خوبی ندارد اما باید گفت که داشتن تخصص در هر رشته‌ای از جمله علوم انسانی و قرآنی می‌تواند عواید مالی برای شخص متخصص داشته باشد. داود صائمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در این‌باره گفت: به نظرم وضعیت اشتغال در این رشته‌ها وابسته به سطح یادگیری افراد هم هست. افرادی که متخصص رشته‌های خودشان در علوم انسانی یا قرآنی و الهیاتی هستند اوضاع اشتغال درستی دارند و دغدغه خاصی در این زمینه نیست هرچند ممکن است برخی در ظاهر این حرف را تایید نکنند اما این اثبات شده افرادی که دغدغه رشته‌های خودشان را دارند و در این رشته‌ها مسلط هستند معمولاً وضعیت اشتغال مناسبی دارند.

صائمی یادآور شد: می‌توان در خصوص اشتغال در این رشته‌ها چند مدل تقسیم بندی انجام داد که یکی از این موارد در زمینه کارهای آموزشی، پژوهشی و تبلیغی است. مثلاً در زمینه آموزش، فارغ التحصیلان رشته‌های الهیاتی و علوم انسانی، در مدارس به راحتی برای تدریس دروس عمومی همانند عربی، دین و زندگی و قرآن جذب می‌شوند یا در دانشگاه‌ها، برای درس تفسیر موضوعی قرآن نیز موقعیت جذب اساتید قرآنی وجود دارد که البته نیازمند مجوز نهاد رهبری در دانشگاه‌ها هم هست. در زمینه اشتغال‌های پژوهشی، مراکز و پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌هایی هستند که افراد دغدغه‌مند و فارغ‌التحصیل در این رشته‌ها را جذب و به صورت رسمی وارد بازار کار پژوهشگری می‌کنند.

آنچه در پایان این گزارش لازم است اشاره کنیم این است که اگرچه میزان توجه به رشته علوم انسانی و قرآنی در کشور اندک است اما دانشجویان علاقه‌مند به این رشته‌ها می‌توانند انگیزه خود را تقویت کرده مخصوصا در دوران دانشجویی، تمرکز بیشتری بر یادگیری زبان‌های خارجی داشته باشند چراکه پس از فارغ التحصیلی می‌تواند کمک زیادی به کاریابی آنها داشته باشد. از سوی دیگر برای بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان علوم انسانی می‌توان کارگروه کار و اشتغال در دانشگاه را تشکیل و اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های لازم را به دولت پیشنهاد داد. همچنین لازم است رویه کنونی که در زمینه جذب دانشجو به شکل رقابتی و میلیونی وجود دارد اصلاح شود چراکه باید برای بازار کار فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها هم برنامه‌ریزی کرد.

گزارش از اکبر ابراهیمی