بی‌توجهی حوزه به فقه سیاسی اشتباه بزرگی است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی انصاری‌قمی، نویسنده و استاد تاریخ حوزه علمیه، شامگاه 11 مردادماه در همایش بزرگداشت شیخ شهید، فقیه تهران، دیده‌بان ایران در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم، گفت: بنده 12 سال وقت برای نوشتن کتابی در مورد شیخ فضل‌الله نوری صرف کرده‌ام و کتابخانه‌های مهم اسناد انگلیس، روس‌ها و برخی کشورهای اروپایی و عراق و ... را دیده‌ام.

وی افزود: ایران از قدیم مورد توجه دول استعماری و غرب بوده است و در این مسئله شک نداریم زیرا ایران منابع بزرگ و زرخیزی داشته است و بعد از اسلام هم مرکز تشیع جهانی بوده است و تا آینده هم مدنظر آنها خواهد بود.

انصاری‌قمی با بیان اینکه حوزه باید به تاریخ ایران قبل و بعد از  اسلام توجه کند در غیر این صورت ایران و تفکر ایرانی شیعی را از دست خواهیم داد، افزود:  دولت‌های استعماری از قدیم تلاش کرده‌اند که بر ایران مسلط شوند و فرهنگ آن را در خودشان هضم کنند، ما بعد از هند 400 سال گرفتار استعمار روس و پرتغال، انگلیس و آمریکا بوده‌ایم و آخرین هجومی که هنوز آثار آن در انقلاب باقی مانده، مشروطه است.

انصاری‌قمی با بیان اینکه آغاز مشروطه از عدالت‌خواهی عرفی بوده است، تصریح کرد: متأسفانه از دوره پیامبر(ص) تاکنون در این عرصه(رابطه حکومت و دین) که بحث شریعت و قرآن و حدیث و فقه است، درگیری زیادی داشته‌ایم و همه درگیری‌ها بر سر این بوده است که آیا حکومت پیامبر(ص) امر خدا بود یا امرهم شوری بینهم.

وی ادامه داد: جنگ‌های دوره بعد از پیامبر(ص) و تا زمان غیبت نیز همیشه بر این محور بوده است و مستشرقین هم از این مسئله سوء استفاده کردند و گفتند آقایان مراجع می‌توانند در مسائل جزئی شریعت و ... بزرگ باشند ولی در مسائل سیاسی حق ندارند بزرگ باشند و این مسئله را پررنگ کردند.

انصاری‌قمی با بیان اینکه امام نظریه حکومت دینی را مطرح کرد و قبل از امام کسی مانند ایشان را سراغ نداریم، افزود: البته شیخ فضل‌الله پرچم قانون دینی را بلند کرد. در عراق هم شهید حکیم را ترور کردند تا نقشه حکومت دینی از بین برود؛ بیداری میرزای شیرازی این بود که شیخ فضل‌الله را به ایران فرستاد بنابراین شیخ را نباید به دوره مشروطه منحصر کنیم بلکه او از قبل و در دوره تنباکو هم اثرگذار بود. 

اشتباه فقها در نپرداختن به فقه سیاسی

وی با بیان اینکه بروز و ظهور شیخ بعد از تحریم تنباکو دیده می‌شود، ادامه داد: ما باید در کنار فقه و اصول و تفسیر، درک صحیحی از تاریخ اسلام داشته باشیم؛ از دیروز اسلام تاکنون هر روز نقشه‌های جدیدی برای ما کشیده‌اند. اکنون در کشورهای اسلامی رنگ و بویی از اسلام سیاسی دیده نمی‌شود؛ جالب اینکه بعد از انقلاب، در آفریقا قیام‌های مردمی داشتیم و بزرگترین آن در تونس و الجزایر و مصر و ...بود و حتی رئیس جمهور اخوانی روی کار آوردند و بردند و او را کشتند و مردم اسلام‌خواه علیه اسلام شدند؛ چرا؟ زیرا فقهای ما بحث فقه سیاسی را خارج از مدار مطالعات فقهی و حوزوی قرار داده‌اند و این اشتباه بزرگی بوده است. 

انصاری‌قمی با بیان اینکه مطالب امام درباره ولایت فقیه و امامت ولایت فقیه موج‌آفرین بود و گروهی را جذب کرد و گروهی را برید، اظهار کرد: نجف مرکز شیخ انصاری و طوسی بود؛ شیخ انصاری در حوادث عثمانی ورود کرد زیرا دولت عثمانی نامه‌ای به وی نوشت تا جوانان شیعه را برای فرستادن به جنگ بالکان تشویق کنند ولی ایشان جواب داد، هرقدر پول بخواهی در برابر جوانان شیعه به تو می‌دهم و این سبب شد تا عراقی‌ها علیه شیخ اعتراض کنند که پول از کجا بیاوریم و با هر زحمتی جور کردند و او جان و خون 25 درصد جوانان شیعه را خرید زیرا با پول مانع ورود آنها به جنگ بالکان شد.

وی تأکید کرد: درایت سیاسی یک فقیه می‌تواند جامعه را علوی، ستر و محکم و استوار کند یعنی اگر این تدبیر نبود شیعیان عراق از بین می‌رفتند لذا ما با دعا و ان‌شاءالله نمی‌توانیم دولت در دنیأ تاسیس کنیم بلکه نیازمند تدبیر و برنامه است.  از امام نقل است که خواب دیدم همه ایران پر از آتش شده است ولی هر کجا پا می‌گذارم خاموش می‌شود و بعد که دیدم بخش زیادی از دور عبا و قبای من سوخته است یعنی باید دوستان زیادی را از دست بدهیم؛ به میرزای نائینی بعد از حوادث 1920 و انتخاب دولت انگلیسی در عراق، دستور داده شد تا از این کشور  بیرون بروند چون در حوادث آنجا علیه انگلیس موضع گرفتند و ایشان مدت 11 ماه به قم تبعید شدند، چون در آنجا حوزه نجف و علمای آنجا موضع نگرفتند البته ایشان بعد از اینکه یک سال که به قم آمدند، با عذرخواهی دولت عراق و بر اثر فشار مردم به این کشور برگشتند. 

وی با بیان اینکه میرزا وقتی در ایران بود رضاشاه جمهوری و حتی جمهوری اسلامی را مطرح کرد ولی میرزا گفت ایران سلطنتی بوده است و باید بماند البته شاه فقط باید در حد عکس بر دیوار به صورت تزئینی عمل کند و اظهار نظر نداشته باشد زیرا مشروطه تکرار می‌شد، ادامه داد: علمای نجف و ایران مانند میرزای نائینی و آخوند خراسانی در مبانی با شیخ فضل‌الله مشکلی نداشتند و فقط در برداشت‌ها مشکل پیش آمد؛ هرچه شیخ نامه به نجف نوشت تا آقایان را نسبت به اهداف قانونگذاران مشروطه توجیه کند و بگوید که اینها دنبال تأسیس قانون عرفی و آزادی و عدالت نیستند موفق نشد و همین سبب شد تا او به شهادت برسد وگرنه ایشان با مجلس و آزادی مشکلی نداشت و مخالف نبود.

عالم فرهیخته و جهان‌شناس

انصاری‌قمی تصریح کرد: شیخ در جنبش عدالتخانه و تدوین قانون اساسی بود که جلوی مستشرقین ایستاد؛ قانون اساسی ایران اکنون در کتابخانه مجلس که توسط شیخ نوشته است وجود دارد. او فردی دنیاشناس و عالم و فرهیخته بود؛ شش بار مجله تایمز لندن با او مصاحبه کرد و ایشان به فرانسوی جواب داد؛ او عالمی فرهیخته و فاضل بود ولی چون تاریخ را فاتحان نوشته‌اند مواضع او را تحریف کرده‌اند و باعث تأسف است که بعد از انقلاب اسلامی کتب هم به ایشان و به مذهب اهانت شده است. اگر بدانید پشت پرده کسانی که علیه فضل‌الله بودند شگفت‌زده خواهید شد؛ ماجرای تحریم تنباکو از بهائیان شروع شد و در مشروطه هم نقش داشتند. 

انصاری‌قمی تأکید کرد: شیخ فضل‌الله دنبال مشروطه مشروعه بود ولی روزنامه‌هایی چاپ شد که فقط به علما اهانت می‌کردند؛ اسناد بابی و بهائی بودن سران مشروطه موجود است و شیخ فضل‌الله بر خلاف برخی علمای دیگر این پشت پرده را می‌دید.