تجلی دو شرط بهره‌مندی از کمال هدایت قرآن در آیت‌الله سیدرضا صدر

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم بزرگداشت آیت‌الله سیدرضا صدر، استاد فقید حوزه علمیه قم و تهران، عصر امروز، 8 آذر با حضور اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه در مسجد امام حسین(ع) شهر تهران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم آيت‌الله مهدی شب‌زنده‌دار، عضو شورای نگهبان گفت: حقیر لایق سخن گفتن درباره چنین شخصیت‌هایی نیستم ولی برای ادای حقوق استادی ایشان در این جلسه حاضر شدم. ایشان سه درس داشتند که من در دو جلسه از آن‌ها توفیق شرکت داشتم از این رو خواستم بعض حقوق ایشان را، اگر بتوانم، ادا کنم.

وی افزود: در این جلسه توجه شما را به سه آیه از قرآن جلب می‌کنم که این آیات بیان می‌کنند برای استفاده درست از آورده‌های اسلام دو شرط مهم وجود دارد. به تعبیر فلاسفه علت زمانی اثر می‌گذارد که قابلیت قابل وجود داشته باشد. پس باید استعداد خاصی در معلول باشد تا فیوضات را از علت دریافت کند. قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّمَا تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ كَرِيمٍ؛ بيم دادن تو تنها كسى را [سودمند] است كه كتاب حق را پيروى كند و از [خداى] رحمان در نهان بترسد [چنين كسى را] به آمرزش و پاداشى پر ارزش مژده ده». (آیه 11 سوره یس)

دو شرط بهره‌مندی از هدایت قرآن

وی تصریح کرد: اگر بگوییم انما دلالت بر حصر می‌کند معنای آیه این خواهد شد که تنها توی پیامبر(ص) کسانی را می‌توانی مورد انذار قرار دهی که دو صفت داشته باشند؛ نخست اتباع ذکر که مقصود از آن قرآن است و دوم خشیت نسبت به خداوند متعال. ممکن است مقصود از «بالغیب» این باشد که چنین فردی از خدایی که غیب است و با حواس ظاهری او را درک نمی‌کند، خشیت دارد و عظمت او در دلش قرار گرفته است. این دو شرط قابلیت قابل را محقق می‌کند تا انسان از انذار پیامبر(ص) استفاده کند.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: در آیه ۷۰ همین سوره تعبیر دیگری آمده است. خداوند متعال می‌فرماید: «لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ؛ تا هر كه را [دلى] زنده است بيم دهد و گفتار [خدا] درباره كافران محقق گردد». آیا منظور از این حی بودن یعنی شخص نفس بکشد؟! خب این بدیهی است و نیاز به گفتنش نبود. لذا نتیجه می‌گیریم این حیات همان چیزی است که در آیه قبل گفته شد، یعنی کسی که اتباع ذکر و خشیت رحمن دارد.

وی تأکید کرد: حال این آیه را کنار آیه «وَمِنَ النَّاسِ وَالدَّوَابِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ كَذَلِكَ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ؛ و از مردمان و جانوران و دامها كه رنگهايشان همان گونه مختلف است [پديد آورديم] از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او مى‏‌ترسند آرى خدای ارجمند آمرزنده است» قرار دهید؛ از آن آیه استفاده کردیم شرط بهره‌مندی از هدایت قرآن اتباع ذکر و خشیت خدای متعال است ولی در این آیه خداوند با حرف حصر انما می‌فرماید این خشیت که شرط دوم دریافت انذار پیامبر(ص) است که تنها از آن علما است لذا جمع این دو آیه، عظمت عالم بودن و علم را توضیح می‌دهد و کسانی می‌توانند بهره‌مند از انذار باشند که عالم باشند.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه عنوان کرد: آیا می‌توان گفت فقط چنین کسانی از هدایت قرآن استفاده می‌کنند؟ پس تکلیف دیگران چه می‌شود؟ برخی مفسران به همین جهت گفتند که منظور از آیه کمال انذار است. بنابراین اصل انذار مشروط نیست چون خود اتباع ذکر و خشیت رحمن مقدماتی می‌خواهد و ارشاد پیامبر(ص) موجب می‌شود انسان اتباع ذکر و خشیت پیدا کند لذا یکسری انذار بدوی داریم که دل را آماده می‌کند بعد از آنکه انسان از آن استفاده کرد به نحو کامل‌تر افاضات را دریافت کند. هر کس اتباع ذکر و خشیت او بالاتر شد، از مراتب بالاتر بهره‌مند می‌شود لذا از این آیات استفاده می‌شود انذار کامل قرآن از آن انسان زنده است و انسان زنده یعنی کسی که اتباع ذکر و خشیت دارد. قطعاً یکی از کسانی که این ویژگی را داشت، آیت‌الله سیدرضا صدر بود.

وی افزود: ایشان در دامن آیت‌الله صدر تربیت یافته بود. ایشان یکی از سه نفری بود که با کمال تواضع از آیت‌الله بروجردی برای قبول مرجعیت دعوت کردند. این خشیت است. این تربیت‌ها تربیت‌هایی است که می‌تواند حوزه را پررونق کند و به کلام علما نفوذ بخشد. اینها چیزهایی است که باید کنار علم باشد تا آثار مورد نظر مترتب شود.

وی در پایان اظهار کرد: من بسنده کنم به بعض آنچه در دوران تلمذ از ایشان مشاهده کردم که تجلیات اتباع ذکر و خشیت ایشان است. ما دوستی داشتیم که با هم خدمت استاد تلمذ می‌کردیم. دوست ما بیشتر با آقا خودی بود و برخی مسائل خصوصی را از ایشان می‌شنید. یک بار نقل می‌کرد که همسر ایشان می‌خواستند پرده برای خانه بخرند ولی آقا سیدرضا معتقد بود که شاید این مسئله با زی طلبگی نسازد. ایشان اینطور مواظبت می‌کرد. نهایتاً خدمت آیت‌الله حائری می‌روند و می‌گویند هرچه ایشان گفت عمل کنیم. این اوج خشیت است که انسان طوری زندگی کند که خدا راضی باشد. اینها درس‌هایی است که باید بیاموزیم زیرا از تجلیات اتباع ذکر و خشیت رحمن است.

ادامه برنامه با اجرای گروه تواشیح و شعرخوانی سیدحمیدرضا برقعی و ذکر مصیبت حضرت فاطمه(س) ادامه یافت.

بیت صدر مصداق «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ» است

در ادامه این مراسم آیت‌الله محمدی عراقی، عضو مجلس خبرگان رهبری سخنرانی گفت: به نظر این حقیر این مجلس به عنوان بزرگداشت بیت رفیع صدر است؛ این خاندان عظیم‌الشأن از خطه علمای لبنان از جبل عامل برخواستند و نورانیت درخشان آن‌ها از جبل عامل تا اصفهان، مشهد، قم و تهران تجلی کرد. وقتی انسان سرگذشت این خاندان را مطالعه می‌کند، یاد این آیه قرآن کریم می‌افتد که: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ؛ در خانه‌‏هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آن‌ها رفعت‏ يابد و نامش در آن‌ها ياد شود در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى‌كنند» این بیوت، تجلی‌گاه نور الهی هستند. خانه‌هایی که خدا در آن‌ها تسبیح می‌شود. حقیقتاً بیت معظم صدر مصداق بارز این آیه کریمه قرآنی است. اجداد این بزرگوار همه از علما و شخصیت‌های برجسته بودند و‌ از چنین خاندانی باید چنین فرزندی متولد شود.

وی ادامه داد: من برای بیان شخصیت ایشان از آیات قرآن استفاده می‌کنم. قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا؛ (این سنّت خداست در حق) آنان که تبلیغ رسالت خدا کنند و از خدا می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند». فقط چنین کسانی شایستگی دارند در آیه‌ای که در توصیف و تبیین شخصیت آ‌ن‌ها است چهار مرتبه اسم الله تکرار شود. واقعاً حساب و کتاب چنین کسانی و مزد کارهای آن‌ها را ققط خدا می‌تواند بدهد و زبان ما کوتاه است که بخواهد بعد الهی و معنوی این بزرگان را توصیف کنیم.

محمدی عراقی تصریح کرد: بنده در دوران نوجوانی از این عالم بزرگوار دو چهره، یک چهره ظاهری و یک چهره معنوی در خاطرم باقی مانده است. منزل ما به منزل ایشان نزدیک بود لذا زیاد با ایشان روبرو می‌شدیم. آنچه انسان در برخورد اولیه از چهره ایشان در ذهنش می‌ماند سید بزرگواری با چهره جذاب، متبسم و خندان بود. ایشان قامتی رشید با نگاهی نافذ داشتند و آثار نبوغ و استعداد از چهره ایشان می‌بارید. این چهره ظاهری ایشان بود. از نظر علمی، معنوی و اخلاقی نیز آنچه از ایشان به یاد دارم این است که ایشان در سن جوانی بودند اما به عنوان معلم اخلاق در حوزه شناخته شده بودند و سال‌ها شب‌های پنجشنبه درس اخلاق برگزار می‌کردند که این امر، بیانگر شخصیت معنوی ایشان است.

گزارش تصویری گرامیداشت آیت الله سیدرضا صدر