برگ‌های کمتر خوانده‌ شده از زندگی امام سوم/ پیامبر(ص) درباره امام حسین(ع) چه گفته است

امام حسین(ع) 57 سال عمر کردند که از این دوران، 11 سال عهده‌دار منصب الهی امامت بودند. با این وجود، شناخت شیعیان از زندگی ایشان عموما محدود به یک سال آخر عمر ایشان و وقایع عاشورا است و درباره بیش از نیم‌قرن حیات ایشان کمتر صحبت می‌شود. این مشکل، هم ممکن است ناشی از فقدان منابع تاریخی درباره 56 سال زندگی حضرت باشد و هم از کم‌کاری پژوهشگران و مبلغان در پرداختن به ابعاد دیگر شخصیتی آن حضرت حکایت کند.

به مناسبت سالروز ولادت امام حسین(ع)، خبرنگار ایکنا با علی الله‌بداشتی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید؛

ایکنا _ ما عموما از چند ماه پایانی عمر شریف امام حسین(ع) اطلاع داریم و درباره قبل از آن کمتر سخن گفته شده است. آیا در منابع، مطالب مستندی درباره دوران زندگی ایشان آمده؟

بله؛ اگر ما بخواهیم امام حسین(ع) را بشناسیم، نه تنها از روایات شیعی بلکه در روایات اهل سنت هم درباره شخصیت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) مطالب زیادی آمده است. از جمله کتابی از محمدعلی قطب از علمای اهل سنت کشور لبنان به نام «ریاحین بیت النبوه» که درباره امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نوشته شده است و برخی از مطالبی که در این فرصت عرض می‌کنم از این کتاب است.

امام حسین(ع) کنیه‌اش ابوعبدالله بود و فرزند دوم امیرالمومنین(ع) از حضرت زهرا(س) هستند و به «ریحانه رسول الله» شهرت داشتند. اینکه اسم این کتاب «ریاحین بیت النبوه» است به همین خاطر است چون امام حسین(ع) در پاکی و طهارت خَلق و خُلق بسیار به رسول الله شباهت بودند. امام حسین(ع) در سال چهارم هجرت به دنیا آمد و پیامبر(ص) در روز هفتم میلاد ایشان، گوسفندی قربانی کرد و در گوش ایشان اذان گفت و او را حسین نامید. امام حسین(ع) القاب مختلفی داشت مثل زکی، رشید، طیب، سید، مبارک، سبط که از میان این اسامی عنوان سبط رسول الله شهرت پیدا کرد و القاب دیگر حضرت کمتر بیان می‌شود.

امام حسین(ع) در دامان پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) که سه عنصر عصمت از عناصر چهارده‌گانه عصمت هستند پرورش یافت. ایشان سجایای اخلاقی و عبادی فراوانی داشت که متاسفانه ما کمتر شنیدیم و اهل منبر کمتر نقل کردند. امام حسین(ع) تنها به صفت شجاعت و شهادت و جنگ در روز عاشورا محدود نبود بلکه ایشان سجایای بسیار زیادی داشت از جمله بسیار نماز می‌خواند و بسیار روزه می‌گرفت و در برخی گزارش‌های تاریخی آمده است که حضرت 25 بار از مدینه پیاده به حج مشرف شد و این ناشی از شدت عشق و محبت حضرت به خانه خدا و ملاقات پروردگارش بود. همچنین ایشان انسانی بسیار کریم و باسخاوت بود و بسیار صدقه می‌داد.

جابر بن عبدالله انصاری گزارش می‌کند که روزی پیامبر(ص) در مسجد با اصحابش نشسته بود. حضرت فرمودند چه کسی دوست دارد سید و آقای جوانان بهشت را ببیند؟ بعد دیدند که امام حسین(ع) وارد مسجد شد یعنی پیامبر(ص) با این بیانش می‌خواست بفرماید امام حسین(ع) سید جوانان بهشت است و این روایت به تکرار نقل شده که «الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنه». باز از ام سلمه گزارش شده که پیامبر(ص) علی(ع) و فاطمه(س) و فرزندانش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را بسیار بزرگ می‌داشت و از آنها تجلیل می‌کرد و آنها را زیر کساء یمانی جمع می‌کرد و می‌فرمود «هولاء اهل بیتی» یعنی بعد از آیه نزول آیه تطهیر، حضرت رسول اکرم(ص) خواست با این کار خودش مصداق آیه تطهیر را مشخص کند که کسان دیگر خودشان را در این آیه و از مصادیق این آیه ندانند. بحث حدیث کساء هم همین مسئله است که حضرت این چهار نفر را زیر کساء خود وارد کرد و فرمود «هولاء اهل بیتی».

باز در ماجرای مباهله با مسیحیان نجران که قرآن می‌فرماید: «فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ الله عَلَی الْکاذِبِینَ»، چنین گزارش شده است وقتی مسیحیان نجران دیدند پیامبر(ص) با امیرالمومنین(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و حضرت زهرا(س) آمدند، چنان ابهت آنها مسیحیان نجران را گرفت که بزرگشان گفت اینها به هر گروهی نفرین کنند آنها را به دیار هلاکت می‌فرستند؛ اینجاست که آنها از مباهله صرف نظر کردند و مصالحه کردند و حاضر شدند جزیه بپردازند.

باز ترمذی و ابن باجه و احمد حنبل گزارش کردند رسول خدا(ص) فرمود: حسین(ع) فرزندی از فرزندان من است و هر کس مرا دوست دارد باید حسین(ع) را دوست داشته باشد. جایگاه امام حسین(ع) نزد پیامبر(ص) را این حدیث مشخص می‌کند. در روایت دیگری آمده است «احب الله من احب حسینا» یعنی خدا دوست می‌دارد کسی که حسین(ع) را دوست بدارد. باز در روایت دیگری آمده است که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دو ریحانه من در این دنیا هستند. باز روایت دارد؛ این دو فرزندان من هستند، کسی که آنها را دوست بدارد مرا دوست داشته است.

ایکنا _ به نظر می‌رسد روایاتی که از امام حسین(ع) به دست ما رسیده بسیار اندک است.

اتفاقا یک نکته دیگری که در مورد شخصیت امام حسین(ع) قابل ذکر است این است که حضرت یکی از ناقلان احادیث پیامبر(ص) و یکی از رابطان ما با پیامبر(ص) در بیان احادیث رسول الله است. محمدعلی قطب در همین کتاب می‌نویسد یکی از طرق روایات پیامبر(ص)، روایاتی است که امام حسین(ع) گزارشگر آن بوده است. یکی از این روایات، روایتی است که حضرت فرمودند: «خوبی اسلام یک مسلمان این است آنچه به او مربوط نیست را رها کند.» ما خیلی‌جاها عادت داریم اموری که به ما مربوط نیست را پیگیری می‌کنیم. این است که پیامبر(ص) فرمودند مسلمان خوب است کسی است که کاری که به او مربوط نیست را ترک کند.

ایکنا _ رابطه ایشان با صحابه و یاران پیامبر(ص) چگونه بود؟

از نکاتی که درباره امام حسین(ع) قابل ذکر است این است که ایشان نزد صحابه هم جایگاه بلندی داشت و نزد خلفای پیشین، قبل از امیرالمومنین(ع) به عنوان اینکه فرزند رسول الله(ص) است بسیار مورد احترام بود حتی در برخی گزارشات تاریخی آمده است روزی عبدالله بن عمر از پدرش وقت ملاقات خواست ولی پدرش به او اجازه ملاقات نداد. در همان حال امام حسین(ع) از او وقت ملاقات خواست و عمر به او وقت ملاقات داد. امام حسین(ع) به عمر فرمود: چرا تو به پسرت اجازه ملاقات ندادی ولی به من وقت ملاقات دادی؟ عمر پاسخ داد: تو کجا، پسر من کجا؟ یعنی جایگاه تو بالاتر از فرزند من است. این در حالی است که عبدالله بن عمر در آن زمان فرزند خلیفه بود ولی عظمت امام حسین(ع) به قدری بود که خلفا جایگاه ایشان را حفظ می‌کردند.

از نکات دیگری که در زندگی امام حسین(ع) مورد توجه است این است که ایشان مدت زیادی از عمرش را در دوران امیرالمومنین(ع) گذراند و در چند سالی که حضرت خلافت ظاهری را در دست داشتند چند جنگ رخ داد در اولین جنگ که جنگ جمل بود امام حسین(ع) سمت چپ لشکر یعنی میسره را در اختیار داشت. در این نبرد سپاه طلحه و زبیر شکست خوردند و امام حسین(ع) با بزرگواری با عایشه برخورد کردند و به اشاره حضرت امیرالمومنین(ع) او را با احترام به مدینه برگرداندند.

ایکنا _ امام حسین(ع) بعد از پدر و برادر در چه وضعیتی بودند و چه فعالیتی داشتند؟

ببینید امام حسین(ع) بخشی از عمرش را در دوران امامت امام حسن(ع) سپری کرد و امامت امام حسن(ع) را کاملا بر خودش واجب می‌دانست و صلحی که امام حسن(ع) با معاویه منعقد کرده بود را محترم می‌شمرد. در ده سالی که عمر امام حسین(ع) در زمان حکومت معاویه بود هیچ جنگ و نزاعی بین امام حسین(ع) و معاویه مشاهده نمی‌کنیم چون از یک جهت معاویه سیاستمداری بود که می‌دانست نباید با این خاندان برخورد کند و از طرفی امام حسین(ع) آگاه بود اگر با معاویه جنگ کند، آن ثمری که مورد نظرشان است عاید اسلام نمی‌شود.

جمع‌بندی من این است که زندگی امام حسین(ع) را از ابعاد مختلف باید بررسی کرد؛ از جمله سخاوتش را، بزرگواری‌اش را، شجاعتش را. فقط این نیست که امام حسین(ع) انسان مظلومی باشد که در یک جنگ نابرابر شرکت کرده باشد و به شهادت رسیده باشد تا مردم برایش گریه کنند. امام حسین(ع) خودش را فدای اسلام کرد و این مهم است چون خیلی‌ها اسلام را فدای اهداف خودشان می‌کنند. ایشان خودش را فدای اسلام کرد و برای حفظ دین خدا همه چیز خودش را داد و جان عزیزش را فدای بقای دین جدش رسول اکرم(ص) کرد.

گفتگو از مصطفی شاکری