تأثیر دعا بر حل بحران‌های معرفتی جوانان

محسن خوشفر؛ عضو هیئت علمی جامعه المصطفی در گفت‌وگو با ایکنا، به بحث درباره جایگاه دعا در فرهنگ شیعه و آثار اجتماعی و تربیتی آن پرداخت و گفت: یکی از گنجینه‌های ارزشمندی که شیعه به واسطه حضور اهل بیت(ع) در اختیار دارد و شاید در هیچ دین و مذهب دیگری اینگونه نباشد، وجود ادعیه متعدد و متفاوتی است که در گنجینه حدیثی ما موجود است. دعا به معنای ارتباط با خدای متعال است. اهل بیت(ع) به خاطر جوّ سیاسی که در آن حضور داشتند و مخصوصاً امام سجاد(ع)، برای انتقال معارف دینی به مردم، دعا را انتخاب کردند چراکه حساسیت‌زا نبود و به همین دلیل مردم می‌توانستند از این معارف دینی استفاده کنند. در نتیجه دعا فقط به معنای ارتباط بندگان با خدا نیست اگرچه این جنبه هم در دعا و وجود دارد و یکی از عرفانی‌ترین و لذت‌بخش‌ترین ارتباطات انسان با خدای متعال از طریق دعا صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به تلاش‌هایی که اهل بیت(ع) برای ترویج معارف دینی از طریق دعا در جامعه اسلامی داشتند، افزود:‌ اهل بیت(ع) تلاش کردند در ضمن معارفی که در دعا وجود دارد معارف دینی را به انسان‌ها آموزش دهند؛ بنابراین باید تلاش کنیم که صرفاً دنبال خواندن دعا برای کسب ثواب نباشیم. دعا می‌‌خوانیم تا هم حالمان خوب شود، چراکه به منزله ارتباط بسیار خوب با خداست و هم اینکه به ما معارف بیاموزد. در دعا، مضامین و معانی متفاوتی از جمله در زمینه خانواده، وظایف نسبت به زندگی، نسبت به همدیگر، نسبت به خدا و ... وجود دارد که باید مورد توجه باشد؛ لذا اگر بتوانیم در زمینه دعا، از خواندن به مطالعه سوق پیدا کنیم یعنی تأمل در آن هم بیشتر شود قطعاً آثار بسیاری در پی خواهد داشت. 

 

خوشفر تصریح کرد: ما گنجینه‌های بزرگی همانند «صحیفه سجادیه» و «کافی» کلینی داریم و یکی از کارهایی که در حال انجام است این است که دعاهای کتاب «کافی» به عنوان معتبرترین کتاب حدیثی در حال جمع آوری است چون این دعاها، در ضمن احادیث بوده و ممکن است مردم، کمتر از آنها مطلع باشند و اگر به عنوان یک کتاب مستقل منتشر شود قطعاً استفاده مردم از آن بیشتر خواهد شد. ائمه(ع) درباره ادعیه به ما دستوراتی داده‌اند که باید مورد توجه قرار گیرند. آنها به وسیله این ادعیه نکات ارزنده‌ای به ما یاد می‌دهند از جمله اینکه حتی اگر پدر و مادر، در حق ما بدی کردند نباید با بدی جواب داده و نسبت به آنها غضب در پیش بگیریم. اینها از نکاتی هستند که اگر محقق شوند زندگی مطلوب اسلامی در ابعاد فردی و اجتماعی محقق خواهد شد. 

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی درباره تأثیر دعا بر حل بحران‌های معرفتی جوانان و نوجوانان بیان کرد: تفاوت مهم دعا با احادیث این است که جنبه احساسی انسان را تحریک می‌کند. بسیاری از تصمیمات و اعتقاداتی که جوانان ما پیدا می‌کنند از روی احساسات آنهاست چون جریانات ضد اسلامی، تلاش زیادی به خرج داده‌اند که از احساسات جوانان ما استفاده کنند؛ لذا دعا و ترویج آن در جامعه راهکاری برای مقابله با این اقدامات دشمنان است. با دعا انسان در خلوت خود با خدا نجوا می‌کند. ممکن است برای ما سؤال شود که وقتی با خدای خودمان خلوت کردیم، به خدا چه بگوییم؟ اهل بیت(ع) جواب این سؤال را به ما داده و گفته‌اند وقتی با خدا خلوت کردید اینگونه یعنی در قالب این ادعیه سخن بگویید.

 

وی گفت: چون روح و احساسات ما در دعا درگیر می‌شود بنابراین معارفی که اهل بیت(ع) برای سخن گفتن با خدا به ما یاد داده‌اند، هم باعث آرامش ما و هم جهت‌دهی به زندگی و اعمال و رفتار ما می‌شود. دعا دقیقاً در آن برهه از زندگی که شاید برای انسان از بدترین برهه‌ها باشد و انسان نیاز به خالی کردن خود دارد، به کمک انسان می‌آید. دعای کمیل، دعای ابوحمزه ثمالی و بسیاری از ادعیه دیگر چنین خصلت‌هایی دارند و در همان ابتدای خواندن دعا، متوجه می‌شویم که اعتقاد و دید ما نسبت به خدا را تسهیل و در ادامه، ارتباط رفتاری ما با خدا را اصلاح می‌کند. اینها از مزایای بزرگی است که در ادعیه وجود دارد و نباید آن را به دست فراموشی بسپاریم. 

 

این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت وجود ترجمه‌های روان از این ادعیه بیان کرد: گاهی اوقات، معارف دعا را نمی‌فهمیم چون زبان عربی را به خوبی بلد نیستیم اما اگر این ادعیه، به خوبی به فارسی ترجمه شوند که همه مردم معانی آن را به خوبی متوجه شوند، قطعاً آثار بسیار ارزنده‌ای در جامعه در پی داشته و همان جوانانی که بعضاً تحت تأثیر فضای مجازی و تبلیغات دشمنان قرار گرفته‌اند نیز جذب این ادعیه و آثار معنوی آن خواهند شد.

وی درباره اهمیت کتاب «کافی» در فرهنگ شیعه و آثاری که می‌تواند در جامعه ما در پی داشته باشد گفت: مرحوم شیخ کلینی، از علمای بزرگی بود که بیست سال از عمر خود را برای تألیف این کتاب صرف کرد و مسافرت‌های بسیاری نیز رفت تا بتواند این کتاب را تدوین کند. وی متولد شهر ری است اما در بغداد از دنیا رفته است چراکه به آنجا رفت تا از مکتوبات حدیثی که در بغداد وجود داشت استفاده کند. ایشان تلاش جامعی برای جمع‌آوری احادیث داشت و این بسیار مهم است. نکته حائز اهمیت دیگر، این بود که دنبال جمع‌آوری معتبرترین احادیث بود. کار دیگر وی باب‌بندی‌های جامعی است که انجام داده است. کتاب‌هایی داریم که فقط دعا یا صرفا در باب فضائل هستند اما در کتاب «کافی» مطالب ارزنده‌ای درباره توحید، عقل، امامت، نبوت، بهشت و جهنم، ایمان و کفر، غیبت، نماز، دروغ و ... از احادیث جمع‌آوری شده است.

 

خوشفر در پایان گفت: در گذشته به این کتاب، به عنوان کتاب زندگی توجه می‌کردند و اهمیت بیشتری نسبت به شرایط امروز ما داشت چراکه امروزه این کتاب مهجور واقع شده است؛ بنابراین باید تلاش کنیم این معارف و ادعیه را هرچه بیشتر در جامعه ترویج کنیم و مردم بدانند که اهل بیت(ع) چنین نکاتی را بیان کرده‌اند و به آن هم عمل کنند. در این صورت قطعاً تغییرات مشهودی را در جامعه شاهد خواهیم بود.