نحوه برخود مؤمنان با افترا

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ماه رمضان سلسله یادداشت‌هایی را با محور «دینداری در قرآن» نوشته که هر روز از رسانه ایکنا منتشر می‌شود. مشروح بیست و یکمین یادداشت را در ادامه می‌خوانید.

«سالروز شهادت امین خداوند و حجت او بر بندگانش، حضرت امیرمؤمنان امام علی(ع) را تسلیت و تعزیت می‌گویم. به میزانی که آموزه‌های دینی و اخلاقی پیرامون تجربه افک مهم است، خود تجربه با آن اهمیت نیست.

چنانچه آیات ۱۱-۱۹ سوره مبارکه نور را قرائت و در آن تدبر کنیم، ملاحظه می‌کنیم که بیشتر درباره بایدها و نبایدها پیرامون تجربه سخن گفته است تا خود تجربه افک! با توجه به آیات مزبور همچنین، نظر مفسران تجربه افک را می‌توان چنین توصیف کرد که منافقان و بیماردلان به خانواده رسول خدا(ص) نسبت ناروا(فحشا) داد‌ند. برخی هم این نسبت را ميان مردم شایعه كردند. آنان اشاعه فحشا در ميان مؤمنان را دوست داشتند. البته برخی از مؤمنان آن تهمت را پذیرفته و بر آن صحه گذاشتند.

تجربه افک با چنین توضیح و توصیفی در جامعه ما نیز با کمال تأسف رواج داشته و عادی تلقی می‌شود، غافل از اینکه وجود و حضور چنین رفتار ناپسندی چقدر به روابط اجتماعی آسیب می‌زند به‌ویژه با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی و اثرگذاری بیشتر آن در فضای مجازی و با توجه به اهمیت عمل به آموزه‌ها و توصیه‌های مهم و کاربردی قرآن کریم در پرهیز از این رفتار ناپسند، به ارائه آن‌ها می‌پردازیم. 

از این رو اینکه چه کسی از خاندان رسول خاتم(ص) مصداق این تهمت قرار گرفته است، چندان با اهمیت تلقی نمی‌شود. چنانچه اشاره شد، آنچه از شناخت این تجربه تاریخی و شخص مورد اتهام مهمتر است، هشدارها و تذکرات قرآنی است که ذیل این تجربه درباره نحوه تعامل مؤمنان در جامعه اسلامی مطرح شده است. در سطرهای پایین به صورت فهرست‌وار به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. جامعه اسلامی و کیفیت ارتباط در جامعه ایمانی به‌گونه‌ای است (یا باید به گونه‌ای باشد) که نسبت ناروای بیماردلان، مورد قبول قرار نگیرد.

۲.جامعه ایمانی به گونه‌ای است که اتهام (نسبت دروغ‌)، موجب لطمه به حیثیت اجتماعی افراد نمی‌شود.

۳.در فضای تعامل مؤمنانه، شخصی که مورد تهمت قرار می‌گیرد، نباید برای خود آن را شر تلقی کند.

۴.شایسته و مطلوب در جامعه اسلامی این است که زن و مرد مؤمن چون از منافقان بهتان و دروغ شنيدند؛ حسن ظنشان به يكديگر تقویت شود.

۵.عمل مطلوب به هنگام شنیدن نسبت ناروا برای مؤمنان، آن است که آن را نپذیرند و حمل بر نادرستی کنند.

۶.لازم است مؤمنان هنگام نسبت ناروای بیماردلان به مؤمنان، از آنان ادله و شواهد بخواهند.

۷.نباید سخنان منافقان در جامعه مانند سخنان مؤمنان نسبت به يكديگر تلقى شود.

۸.مؤمنان باید در مورد نسبتی که به دیگران می‌دهند، با آن علم داشته باشند.

۹.نباید نسبت ناروا بدون علم به مؤمنان، امر كوچكی تلقی شود؛ در حالیکه نزد خداوند بسيار بزرگ شمرده می‌شود.

۱۰.گمان نیک مؤمنان نسبت به یکدیگر، مانع از به راحتی بر زبان جاری کردن نسبت ناروای بیماردلان می‌شود.

۱۱.کسانی که دوست دارند ميان اهل ايمان اعمال زشت شایعه شود، در دنيا و آخرت برای آنان عذاب دردناکی است. 

آنچه بیان شد هم مسئولیت خطیر مؤمنان، هم حرمت جامعه ایمانی و هم وظایف و آموزه‌های مهم و حیاتی در امتناع و اجتناب از شایعه‌پراکنی است. بدیهی است چنانچه خطای فردی محرز شد، از ذیل نسبت ناروا خارج می‌شود».