تبری از دشمنان اسلام؛ اصل مورد تأکید در جزء 27 قرآن

خداوند در آیه ۲۹ سوره نجم که در جزء بیست‌وهفتم قرآن کریم قرار دارد می‌فرماید: «فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلیَ‏ عَن ذِکْرِنَا وَ لَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَوةَ الدُّنْیَا؛ از کسانی که از یاد ما روی گردانده‏‌اند و جز زندگی دنیا را نخواسته‌‏اند، روی بگردان»؛ با توجه به آیه قبل و بعد از این آیه دستوری که آیه می‌دهد این است این مشرکین‏ چون از ذکر ما رویگردان شده و تنها هم و غمشان زندگی دنیا است و بس؛ علم را رها کرده دنبال ظن را گرفته‏‌اند و تابع هوای نفس خویش شده‌اند. بنابراین، اینها از علوم وحیانی و هدایت بی‌بهره‌اند و تنها بهره‏ ایشان از علم منحصر به مسائل مادی دنیوی است، چون چنین است تو نیز از آنان اعراض کن، برای اینکه ایشان گمراهند.

منظور از «ذکر» در این آیه، یا «قرآن» است که پیروان حق را به‌سوی آن هدایت کرده و با ادله قاطع و روشن که جای تردید در آنها نیست انسان را به سوی سعادت آخرت که ورای دنیاست ارشاد می‏‎‌کند و یا مراد از آن، «یاد خدا» است که در مقابل غفلت قرار می‌گیرد و اگر فرموده که از چنین کسی باید اعراض کرد برای این است که یاد خدا به نحوی که شایسته ذات متعالیه او باشد؛ یعنی یاد خدا به اسماء و صفاتش، بشر را به سوی حقایقی علمی درباره مبدأ و معاد هدایت می‌‏کند که هیچ جای تردید در آن باقی نمی‏‌گذارد.

بیشتر بخوانید:

• معرفت؛ لازمه محبت و مودت نسبت به اهل بیت(ع)
• جایگاه پدر و مادر در آیات جزء ۲۶ قرآن

علاوه بر این در آیه ۲۱ سوره طور که در این جزء قرار دارد خداوند می‌فرماید: «وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُم؛ کسانی که ایمان آوردند و فرزندانشان به نوعی‏ در ایمان از آنان پیروی کردند، فرزندانشان را در بهشت‏ به آنان ملحق می‌کنیم‏.» در حقیقت یک از نعمت‌هایی که خدا به بهشتیان داده و موجب سرور آنها می‌شود وعده‌ای‌ است که در این آیه آمده است. خداوند متعال در مورد اهل بهشت می‌فرماید: «ما از میان فرزندان مؤمنان، آنهایی را که در ایمان به خدا به نوعی از ایشان پیروی کردند به آنها ملحق می‌‏کنیم. این کار را بدان جهت می‌‏کند که مؤمنان خشنود گشته؛ چشمشان روشن شود.»

بی‌تردید این نیز خود یک نعمت بزرگ است که انسان، فرزندان با ایمان و مورد علاقه‏‌اش را در بهشت در کنار خود ببیند، و از انس با آنها لذت برد. در این الحاق تمام فرزندان با ایمان فرد مؤمن که به نحوی بهره‌ای از ایمان او برده و در آن مسیر حرکت کرده‌اند به او ملحق می‌شوند حتی فرزندانی که از نظر ایمان در مرتبه‌ای پایین‌تر قرار دارند. در این لطفی که خداوند به مؤمن در بهشت می‌کند هم فرزندان بالغ دارای ایمان و هم فرزندان نابالغی که در حکم مؤمن هستند به او ملحق می‌شوند.

حجت‌الاسلام محمدحسین فرخی، کارشناس علوم دینی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با اشاره به آیه ۲۹ سوره نجم اظهار کرد: خداوند در قرآن فرمان اعراض و دوری از چند دسته را بیان می‌کند، همچون اعراض از مشرکان، کافران، اعراض از کسانی که از جبهه فرار می‌کنند و نیز اعراض از کسانی که آیات الهی را به تمسخر می‌گیرند، در این آیه نیز خداوند به پیامبر(ص) و مؤمنان تأکید می‌کند به کسانی که از یاد خداوند غافل می‌شدند و به خداوند پشت می‌کنند دوری کند، به عبارتی در این آیه تبری از دشمنان خداوند و دوری کردن از آنها یک اصل مهم در اسلام است.

یکی از نکاتی که در تبلیغ دین باید به آن توجه کنیم، مخاطب‌شناسی است و یکی از شرایطی که در این امر باید مدنظر قرار دهیم احتمال تأثیر است، اینکه چقدر یک عمل می‌تواند در فرد تأثیرگذار باشد. از آیه ۲۹ سوره نجم استنباط می‌شود برای گروهی از انسان‌ها که از یاد خداوند غافل شده‌اند هر چقدر بخواهیم وقت بگذاریم و برای هدایت آنها تلاش کنیم هیچ‌گاه موفق نخواهیم شد، چراکه آنها در برابر امر خداوند ایستاده‌اند و از یاد خداوند رویگردان هستند.

اگر بخواهیم برای چنین اشخاصی وقت بگذاریم در حقیقت عمر خود را هدر داده‌ایم، چراکه در تبلیغ دین و امر به معروف و نهی از منکر باید ببینیم آیا کلام خداوند بر آنها اثرگذار است یا خیر، که خداوند در این آیه به پیامبر(ص) تأکید می‌کند از آنها دوری کن که نتیجه‌ای ندارد. نکته مهمی که از این آیه برداشت می‌شود این است که ما نیز به تبعیت از پیامبر در برابر دشمنان اسلام و کسانی که به احکام خداوند دهن‌کجی می‌کنند و از یاد خداوند غافل هستند باید دوری کنیم.

دوری از خداوند و دنیادوستی ملازم یکدیگرند

با دقت در ادامه این آیه شریفه داریم کسانی که از یاد خداوند غافل می‌شوند اهل دنیاطلبی هستند، بنابراین اعراض از یاد خدا و دنیاطلبی و دنیادوستی ملازم یکدیگرند و آن نکته‌ای که ما را از یاد خداوند غافل می‌کند دلبستگی شدید به دنیاست. برخی از افراد به حدی شیفته دنیا و مال‌اندوزی می‌شوند که از ذکر، محبت و یاد خداوند رویگردان شده و حتی از خانواده خود نیز دور می‌شوند، چراکه به حدی خود را در امور دنیوی غرق می‌کنند که از محبت به خانواده نیز دور می‌شوند.

در آیه ۳۰ سوره نجم، ادامه آیه ذکر شده نیز خداوند می‌فرماید: «ذَٰلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَىٰ؛ منتهای علم و فهم این مردم تا همین حد است، خدا به حال آن که از راه حق گمراه شد و آن که هدایت یافت کاملاً آگاه است.» خداوند در این آیه تأکید دارد که این افراد گمراه هستند، چراکه همه هم‌وغم آنها زندگی دنیایی است، کسی که در مسیر هدایت باشد دنیا را وسیله‌ای برای آخرت قرار می‌دهد، مال دنیا و ابزار دنیا وسیله‌ای خواهد شد برای محبت به خانواده و بندگی خداوند، صله رحم و انجام فرایض الهی نه اینکه او خود وسیله‌ای شود برای پیش بردن دنیا. آنچه که خداوند از انسان می‌خواهد این است که جن و انس را جز برای عبادت نیافریده است.

خداگریزی و دنیامحوری؛ مهم‌ترین نشانه اهل انحراف

براساس دو آیه ذکر شده خداگریزی و دنیامحوری مهم‌ترین نشانه اهل انحراف هستند که در ادامه آیه نیز خداوند می‌فرمایند: «وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى؛ و آنچه در آسمان‌ها و زمین است همه ملک خداست و حکم اعمال خلق با اوست تا بدکاران را به کیفر رساند و نیکوکاران را پاداش نیکوتر عطا کند.»

خداوند در این آیه تأکید دارد که به ظاهر و نیات اعمال انسان‌ها آگاه است. بنابراین، اگر انسان‌ها این معرفت را کسب کنند که خداوند به همه چیز احاطه دارد و آشکار و نهان همه چیز را می‌داند، هیچ‌گاه در دام شیطان و دنیا نخواهند افتاد. ثبت و ضبط اعمال ریز و درشت انسان‌ها در نامه اعمال «وَكُلُّ شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ(۵۲)وَكُلُّ صَغِيرٍ وَكَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ؛ و هر عملی که کردند در کتب‌نامه عملشان ثبت است و هر امر کوچک و بزرگ در آنجا نگاشته است.»

در آیات ۵۲ و ۵۳ سوره قمر نیز خداوند به ثبت و ضبط اعمال انسان‌ها تأکید می‌کند. در روایات داریم ملکی در شانه راست انسانهاست که اعمال نیک را می‌نویسد و ملکی نیز بر شانه چپ قرار دارد که اعمال زشت انسان‌ها را می‌نگارد. براساس آیات ذکر شده تمامی اعمال انسان‌ها به‌صورت منظم نگاشته می‌شوند تا محاکمه و دادگاه الهی براساس این مدارک انجام شود.

ثبت و ضبط این اعمال موجب دلگرمی اهل تقوا خواهد شد، چراکه اطمینان دارند اعمال نیک آنها نادیده نخواهد شد و از طرفی نیز موجب دلهره گناهکاران می‌شود و آنها را از گناه و معصیت بازمی‌دارد. امام علی(ع) در خطبه ۱۸۳ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «ای مردم بترسید از خدایی که اختیار شما دست اوست، اگر چیزی را پنهان کنید می‌داند، چراکه نگهبانانی بزرگوار برای این کار گماشته است. دو فرشته که اعمال روز را می‌نگارند و دو فرشته که اعمال شب را. فرشته‌ای بر شانه راست که اعمال نیک شما را می‌نگارد و فرشته‌ای بر شانه چپ که اعمال زشت شما را می‌نویسد.»