از بررسی «قواعد فقه» تا تحلیل «فقه وقف»
شهید خدمت؛ آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در طول دوران حیات، تحصیل، تدریس و سکانداری قوه قضاییه و تولیت آستان مقدس رضوی؛ شش کتاب مبتنی بر اصول دینی و شرعی منطبق بر نیازهای عصر و زمانه حاضر را در حوزه مبانی حقوقی و فقهی به رشته تحریر درآورده است.
حضرت علی(ع)؛ در روایتی ماندگار که از او برای ابناء بشر و نه تنها مسلمانان به یادگار مانده بر این مهم تأکید فرموده که «زکات علم نشر آن است.»
این بخشی دیگر از فضائلی است که دین هدایتگر و مبین اسلام در حوزه ترویج علم بر عهده و گرده عالمانی گذاشته تا در مسیر تعالی جامعه دستی گرم داشته و در کنار انتقال معارف و مبانی علمی و اندوخته‌هایی که در مسیر زندگی به آن نائل شده‌اند، خود در مقام مشوقی قرار گیرند که دیگر افراد جامعه، بندگان و مؤمنان را در مقام الگو یاری رسانند.
چه خیر و سعادتی از این بالاتر که آن عالِم، عامِل و اجراکننده در مسیر تحقق فرمایش مولای متقیان، امیر مومنان؛ خود مُلَبَس به لباس مقدس روحانیت باشد و در کنار درس زندگی که هر یک از انسان‌ها در مسیر تجربه زیسته خود می‌آموزند، با طی کردن دروس حوزوی در مسیر کسب معارف دینی به جایگاهی والا و بالا رسیده باشد.
شهید جمهور، خادم‌الرضا، آیت‌الله دکتر سیدابراهیم رئیسی نیز در کنار سکانداری ریاست دولت سیزدهم؛ مراتب اجرایی و اداری مختلف و متعددی چون قوه قضاییه، تولیت آستان مقدس رضوی و دیگر بخش‌های اداری و اجرایی را در مقام مسئول در کوله‌بار مسیر خدمت‌رسانی به مردمان جامعه ایرانی به ارمغان داشته؛ خود در حوزه نشر معارف و دانشی که در مسیر علم‌اندوزی به آن دست یافته، نمونه و الگویی است که در کنار سکانداری امور اجرایی از مبحث کسب علم و دانش که آن نیز یکی از توصیه‌های رسول مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) بر جمیع مسلمانان، پیروان و در نگاهی کلان رسالتی عظیم برای ابناء بشر به شمار می‌رود کوتاهی نکرده است.
خاصه دوران سپری کردن او تا مقطع دکترا در مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی در حوزه دروس فقهی، حقوق و قضا؛ او را بر آن داشت تا در مسیر نیازسنجی و روزآمد کردن مبانی قضایی و حقوقی در عصر و زمانه معاصر، مبتنی و مستند بر احکام شرعی، اصول و مبانی اسلامی که متکثر و منعکس‌کننده مبانی و آموزه‌های قرآنی به عنوان کتاب هدایتگر مسلمانان در مسیر رستگاری انسان‌ها است گام بردارد. اینچنین بود که آثار کتابت شده و به رشته تحریر درآمده به قلم «شهید جمهور» بر این حوزه استوار است.
حال که یک هفته از ضایعه تلخ و جان‌گداز منتج به شهدنوشی شهادت شهید خدمت، آیت‌الله دکتر سیدابراهیم رئیسی و هیئت همراه او در سانحه سقوط بالگرد ایشان می‌گذرد؛ در گزارشی به معرفی آثاری می‌پردازیم که از قلم او برای نسل امروز و فردا به یادگار مانده تا این سیاهه و گزارش، خود ادای اجابتی به فرمایش مولای متقیان حضرت علی(ع) که در ابتدای این روایت ذکرش رفت باشد.
مجموعه سه‌جلدی قواعد فقه؛ «بخش عبادی»
در روایتی مقدماتی برای آشنایی ذهن مخاطب از متن و بطن کتاب «قواعد فقه (بخش عبادی)» چنین آمده است: «افزون بر دانش اصول فقه که نقش برجستهای در استنباط احکام شرعیه فرعیه دارد، مجموعه دانش دیگری به نام قواعد فقهی است که مطالعه، بررسی و اثبات این قواعد نیز، فقیه را در استنباط حکم شرعی یاری کرده و از اهمیت به سزایی برخوردار است.»
مخاطب این مجلد سه جلدی در جلد نخست آن با عنوان «بخش عبادی» با قواعدی مانند «فراغ و تجاوز»، «لا تعاد»، «اصاله الطهاره و لا ضرر» که از جمله قواعد فقهی در بخش عبادی به شمار می‌روند آشنا می‌شود.
اثر حاضر مشتمل بر بخشی از قواعد فقهی باب عبادات است که پیشتر آیت‌الله رئیسی برای جمعی از فضلای حوزه علمیه تهران و قضات تدریس کرده بود.
کتاب «قواعد فقه (بخش عبادی)» برای نخستین بار در سال ۱۳۹۷ با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۲۳۶ صفحه و بهای ۲۳ هزار تومان توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد.
مجموعه سه‌جلدی قواعد فقه؛ «بخش اقتصادی»
کتاب «قواعد فقه (بخش اقتصادی)» در کنار جلد نخست این مجموعه که به قواعد «فقه عبادی» میپرداخت، درباره برخی قواعد فقه اقتصادی نگاشته شده است که از آن جمله میتوان به «قاعده لزوم»، «قاعده ضمان ید»، «قاعده اتلاف»، «قاعده استیمان»، «قاعده احسان»، «قاعده اقدام»، «قاعده تحذیر»، «قاعده جَت»، «قاعده ما یضمن و ما لا یضمن» و «قاعده تلف مبیع قبل از قبض» اشاره کرد.
کتاب «قواعد فقه (بخش اقتصادی)» برای نخستین بار در سال ۱۳۹۷ با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۲۶۹ صفحه و بهای ۲۶ هزار تومان توسط انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد.
مجموعه سه‌جلدی قواعد فقه؛ «بخش قضایی»
در این مسئله تردیدی وجود ندارد که بخش قابل ملاحظهای از ابواب و مباحث فقه اسلامی به مسائل حقوقی و قضایی در ابعاد مختلف آن اختصاص یافته است و مجموعهای از قواعد فقهی، مانند قواعد «حجیت بینه»، البینه علی المدعی و الیمین علی من أنکر»، «إقرار العقلاء»، «غرور و لا ضرر» و مولفه‌هایی از این دست نیز از ارتباط وثیقی با مباحث قضایی برخوردار است.
کتاب «قواعد فقه: بخش قضایی»؛ جلد از مجموعه قواعد فقه شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی است که قواعد یاد شده و برخی دیگر از قواعد مرتبط با باب قضاء را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
کتاب «قواعد فقه: بخش قضایی» برای نخستین بار در سال ۱۳۹۸ با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۳۱۶ صفحه و بهای ۳۷۵۰۰ تومان توسط انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد.
«ارث بی‌وارث»؛ روایت مبانی فقهی و قضایی
شهید آیت‌الله رئیسی در کتاب «ارث بی‌وارث» تلاش کرده تا در این موضوع، میان مباحث فقه و حقوق نگاهی تطبیقی ایجاد کند و به تعبیری دقیق‌تر، بحث کلیات و مصادیق ارث، بی‌ارث و بی‌وارث را تبیین کرده و جایگاه ارث بی‌وارث را در فقه به بحث می‌گذارد.
شهید جمهور در بخش‌های دیگر این کتاب؛ مصارف ارث شخصی بی‌وارث را ذکر و پایه‌های تصدی و تعهدات بی‌وارث از سوی فقیه جامع‌الشرایط را مورد بررسی قرار داده است. در پایان این کتاب نیز تعهدات امام یا فقیه در برابر بی‌وارث، نتایج و دستاوردهای موضوع ذکر شده است.
به زعم قاطبه متخصصان کتب فقهی و قضایی یکی از مهمترین ویژگی‌های ممتاز و قابل تامل این کتاب بر بررسی «ارث بی‌وارث» در قرآن، روایت تشیع و روایات اهل سنت استوار است.
کتاب «ارث بی‌وارث»، نخستین بار در پاییز ۱۳۹۷ با شمارگان هزار نسخه، ۲۴۰ صفحه و بهای ۲۵ هزار تومان، توسط انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
«تعارض اصل و ظاهر در فقه و قانون»؛ از قاعده فقهی تا معنای حال
«تعارض اصل و ظاهر در فقه و قانون» برای نخستین بار در زمستان سال ۱۳۹۷ با شمارگان هزار نسخه، ۲۷۲ صفحه و بهای ۳۵ هزار تومان توسط انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
کتاب «تعارض اصل و ظاهر در فقه و قانون» اثر دیگری از آیت‌الله رئیسی است که بر مدار قلم پژوهشی استوار است و ایشان در این کتاب نخست واژه‌های «اصل»، «ظاهر»، «اصول عملیه»، «تعارض» و انواع آن از حیث لغت و اصطلاح را مورد تبیین قرار داده و در ادامه نگارنده شرایط تقدم اصل یا ظاهر و مبانی حجیت آنها در فقه شیعه و اهل سنت را واکاوی کرده و مصادیق تقدم اصل یا ظاهر را روشن می‌کند.
وی در پایان این تحقیق نظریه «تقدم اصل» به معنای قاعده فقهی و نظریه «تقدم ظاهر» به معنای ظاهر حال را بررسی کرده و نظر کلی درباره تعارض اصل و ظاهر را ارائه می‌دهد. نتایج، دستاوردها و پیشنهادها از مطالب مهم در این مجموعه است.
«تعارض اصل و ظاهر در فقه و قانون» برای نخستین بار در زمستان سال ۱۳۹۷ با شمارگان هزار نسخه، ۲۷۲ صفحه و بهای ۳۵ هزار تومان توسط انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
«فقه وقف»؛ قرائتی از دروس خارج حوزه
کتاب «فقه وقف» روایت و قرائتی از دانش تحلیل و استنتاج فقهی آیت‌الله رئیسی در حوزه مبانی «فقه وقف» است که حاصل مداقه ایشان در دوره گذران دروس خارج حوزه در شکل نگارش‌های پژوهشی قلمی شده و در ادامه در قالب مجلدی واحد به مخاطب ارائه شده است.
این کتاب که با تدوین مهدی شریعتی‌تبار و همکاری سیدابوالقاسم موسوی برای نخستین بار در فروردین ۱۴۰۰ با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۵۴۸ صفحه و بهای ۹۰ هزار تومان توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شده است؛ مشتمل بر عناوین و سرفصل‌هایی چون «فضیلت وقف»، «تعریف وقف»، «صیغه وقف»، «لزوم قصد عنوان در وقف مسجد»، «معاطات در وقف»، «وکالت در وقف»، «وقف فضولی»، «اعتبار قبول در وقف»، «قصد قربت در وقف»، «شرایط وقف»، «وصیت به وقف»، «شرطیت اخراج واقف از وقف»، «شرط ادای دیون عرفی و شرعی از عین موقوفه»، «صحت شرط استفاده مهمانان و رهگذران از ثمره وقف»، «وقف عین مستاجره»، «جواز انتفاع واقف از وقف عام خود»، «شرایط واقف»، «وقف کافر»، «شرایط مال موقوفه»، «وقف پول»، «وقف اموال دارای منفعت بالقوه»، «وقف مال برای انتفاع از برخی منافع آن»، «اقسام وقف»، «شرایط وقف خاص»، «صحت وقف عام با امکان وجود موقوف علیهم»، «شرایط موقوف علیه»، «وقف بر عنوان فقرا»، «وقف بر عناوین محصور و غیرمحصور»، «وقف بر فقرای قبیله»، «وقف بر عنوان مسلمان» و «وقف فی سبیل الله» است.
انتهای پیام
