فراگیری منطق برای محصلان علوم دینی ضروری است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عسکری سلیمانی امیری؛ استاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) شامگاه 17 خردادماه در نشست علمی «بایدها و نبایدهای علوم عقلی» با طرح این پرسش که آیا برای کسانی که تحصیل علوم دینی می‌کنند ضرورت دارد که منطق بخوانند یا خیر، گفت: انسان‌ها چهار گروه هستند؛ اول کسانی که فوق افراد عادی هستند و علم را از لدن حکیم علیم دریافت می‌کنند که قطعا نیازی به علم منطق ندارند؛ گروه دوم کسانی مانند کندذهن‌ها و کسانی هستند که آسیب مغزی دارند و برای این افراد هم خواندن منطق وجهی ندارد؛ دو گروه دیگر داریم کسانی چون ابن سینا و خواجه نصیر و فارابی که منطق می‌خوانند تا دیگران را در این عرصه هدایت کنند و به دلیل نبوغ فکری نیازی به منطق ندارند که خودشان آن را فرابگیرند ولی در عین حال برای تعلیم دیگران منطق می‌نویسند و این دیگران گروه چهارم یعنی افراد معمولی علاقه‌مند به منطق هستند. این افراد جسته و گریخته دچار مغالطات فکری می‌شوند و اگر قوانین منطق را یاد بگیرند به تدریج می‌توانند مهارت منطقی پیدا کنند.

 

وی افزود: کسانی بیشتر به منطق نیاز دارند که مباحث ذهنی را به پیش می‌برند مثلا کسی که فقه می‌خواند باید اصول فقه هم بخواند زیرا منطق آن است یا یک منطق عمومی برای اندیشه‌ها و علوم عقلی، کلام و فلسفه دین داریم بنابراین منطق برای علوم و دانش‌های ذهنی کاربرد دارد اما چه میزان و چگونه نیازمند تفصیل است. 

 

عسکری سلیمانی امیری با بیان اینکه اگر بخواهیم در علوم عقلی کار کنیم نیاز به منطق داریم، اظهار کرد: ما مثلا اگر بخواهیم نهایه الحکمه را بخوانیم باید قبلش یکی دو کتاب منطقی را بخوانیم لذا از گذشته در حوزه رسم بود که سه کتاب منطق را می‌خواندند از جمله منطق میر که به الکبری معروف است یا حاشیه ملاعبدالله و یا تهذیب المنطق تفتازانی. حاشیه، شرح شمسیه قطب رازی و شرح شمسیه علامه حلی دو کتاب بسیار خوب در بحث منطق است. 

 

وی ادامه داد: البته نوع این کتب که به عنوان کتاب درسی است این ضعف را دارند که از صناعات خمس که مهمترین آن‌ها برهان و مغالطه است چیزی جز یک نام نبرده‌اند و فقط خواجه نصیر در منطق التجرید یک دوره منطق نسبتا مختصر در 80 صفحه نوشته است که علامه حلی آن را شرح داده و خوبی آن این است که مباحث برهانی جدی گرفته شده است گرچه مغالطه به صورت جدی مورد بحث نبوده است. 

 

وی ادامه داد: نیاز جدی ما برهان و مغالطه است و برهان خیلی مهم است و خواجه نصیر به امهات مسائل برهان پرداخته است. در نظام منطقی دو دسته کتاب داریم؛ دسته پیشا ابن سینا که بحث تعلیل در دل برهان و جدل قرار گرفته است و بعد از ابن سینا زیرا او مبدا یک برهان جدید بوده است و آن هم تحت تاثیر فارابی منطق دو بخشی ایجاد کرده است. 

عسکری سلیمانی امیری تاکید کرد: اگر قصد داریم علم منطق بخوانیم و به خصوص قصد خواندن فلسفه دین و کلام داریم باید منطق قوی داشته باشیم زیرا با شبهات زیادی مواجه هستیم و اگر تسلط بر برهان و فنون مغالطات نداشته باشیم شاید از عهده پاسخ به شبهات به درستی برنیاییم. بنده کتابی را به برکت آثار ملاصدرا و شیخ اشراق تدوین کرده‌ام که در آن بخش مغالطات پررنگ شده است و شاید کتاب بنده اولین کتاب مفصل در بحث مغالطات باشد. 

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه به مغالطه می‌پردازیم تا گرفتار آن نشویم، گفت: تب منطق فازی در ایران زیاد است؛ کسانی که در صنعت و علوم و فنون کار می‌کنند خیلی به منطق فازی نیاز دارند و البته فلسفه منطق در اینجا خیلی مهم است؛ منطق فازی در فنون نظامی هم کاربرد دارد.  

 

استاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی تصریح کرد: منطق جدید خیلی خوب است یعنی با توجه به اینکه منطق قدیم ذهن را منضبط می‌کند منطق جدید  هم اینطور است گرچه بخش برهان را ندارد و برهان و تعاریف را به حوزه تفکر نقدی برده‌اند و برای کسانی که در علوم عقلی کار می‌کنند، همانطور که منطق سینوی و اشراقی و صدرایی کار می‌کنند خوب است منطق جدید هم بخوانند تا احیانا از پس برخی از شبهات که از غرب ترجمه می‌شود، برآیند. 

 

وی با بیان اینکه مبانی منطق جدید و قدیم تفاوت دارد، اظهار کرد: برای تسلط بر بحث منطق جدید حداقل باید 4 واحد خوانده شود گرچه الان عمدتا دو واحد خوانده می‌شود که کفایت ندارد. آقای موحد کتابی در مورد منطق جدید نوشته شده است که اگر کسی بخواهد کل آن را به صورت ترمی واحدی بگذراند باید حدود 12 واحد بخواند. 

استاد حوزه علمیه با اشاره به روش مطالعه منطق، تصریح کرد: در حوزه علمیه کسانی که علوم عقلی می‌خوانند بهتر است ابتدا منطق بخوانند و بعد وارد فلسفه و کلام و ... شوند؛ اما به این معنا نیست اگر کسی منطق نخوانده است نمی‌تواند فلسفه را آموزش ببیند زیرا شبیه این است که ما فارسی‌زبانان بدون اینکه دستور زبان فارسی را بخوانیم با آن تکلم می‌کنیم ولی اگر به مباحث منطقی در حین فلسفه و کلام رسیدیم ممکن است در فهم دچار مشکل شویم. 

 

عسکری سلیمانی امیری بیان کرد: منطق جدید علی الاصول خودآموز نیست مانند کسی که بخواهد خودآموز بخواند ولی این به معنای آن نیست که هیچ کسی نمی‌تواند بدون استاد آن را بخواند و البته منطق جدید نیازمند تمرین است و کمتر می‌توان صدای استادی را ضبط کرد و دیگران با گوش دادن فرابگیرند مگر اینکه تدریس تصویری و نه فقط صوتی داشته باشیم. 

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه ما ملاصدرا را به عنوان یک فیلسوف تراز اول می‌شناسیم، گفت: البته ما او را در منطق به عنوان یک استاد تمام عیار در نظر نمی‌گیریم البته ملاصدرا حداقل سه اثر از جمله رساله تصور و تصدیق را دارد ولی مع الاسف ما او را به عنوان یک متفکر منطقی در نظر نمی‌گیریم در حالی که ملاصدرا یک فیلسوف برجسته و یک منطقی برجسته و تراز اول است و به عقیده بنده ملاصدرا یک سر و گردن از ابن سینا هم بالاتر است و نوع مباحث منطقی او هم از استادش گرفته شده است. ملاصدرا نظام منطقی دارد که آن را در آثار خود جمع‌آوری کرده است.  

 

وی در پایان تاکید کرد: بخش برهان را باید خیلی جدی بگیریم به خصوص دو قاعده منطقی فلسفی «ما لا سبب؛ لا تعرف الا باسبابها» و «ذوات الاسباب».