بررسی راهبردهای تمدن‌ساز قرآن کریم با تأکید بر سوره یوسف
شانزدهمین شماره فصلنامه «قرآن، فرهنگ و تمدن» به صاحب امتیازی دانشکده علوم قرآنی اصفهان منتشر شد.
به گزارش ایکنا، شانزدهمین شماره فصلنامه «قرآن، فرهنگ و تمدن» به صاحب امتیازی دانشکده علوم قرآنی اصفهان منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «چهارچوب نظری باستان‌شناسی قرآن کریم»، «جُستاری در کاربست روش نظام‌واره‌ای تنزیلی در استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان (مطالعه موردی سوره‌های علق و بقره)»، «مورخان فارسی‌نگار و بهره‌گیری از آیات قرآن در گزارش ویران‌گری‌های حاکمان (مطالعه موردی آیه 34 سوره نمل)»، «کاوشی در مفهوم فرهنگ روزمرّگی از نگاه قرآن کریم»، «راهبردهای تمدن‌ساز قرآن کریم با تأکید بر سوره یوسف(ع)»، «فرهنگ‌سازی الزامات غیراقتصادی تمدن‌سازی در واژگان اقتصادی قرآن کریم».
در چکیده مقاله «چهارچوب نظری باستان‌شناسی قرآن کریم» آمده است: «زیربنای چهارچوب نظری باستان‌شناسی که عمدتاً از سایر رشته‌های علمی وام گرفته شده است، تاریخچه نسبتاً کوتاهی در باستان‌شناسی دارد. با وجود این، جامعه باستان‌شناسی ایران از یک دوره کوتاه قبل از انقلاب اسلامی و با یک وقفه کوتاه پس از آن، تحولات در زمینه چهارچوب‌های نظری در باستان‌شناسی را پذیرفته است. هر چند این پذیرش بدون مشکل نبوده، عمدتاً ناشی از ناآشنایی با مطالعات موردی مرتبط با این چهارچوب‌های نظری است. انطباق چهارچوب‌های نظری که در بافت جوامع آمریکای باستان آزمایش شده، با چشم‌انداز تحقیقاتی ایران، تلاشی پیچیده و دشوار است. این مقاله به بررسی کلی چهارچوب‌های نظری باستان‌شناسی از منظر قرآن کریم می‌پردازد. پرداختن به آیات مرتبط با این موضوع از حوصله این نوشتار خارج است، اما نویسنده می‌کوشد نمونه‌های خاصی از آیات قرآن را ارائه دهد. چهارچوب‌های نظری مطرح در باستان‌شناسی تاریخ- فرهنگی، باستان‌شناسی فرایند محوری و باستان‌شناسی پسافرایندمحوری که همگی منشأ غربی دارد، در آیات خاصی از قرآن کریم طنین روشنی پیدا می‌کند. در واقع، برخی از آیات قرآن به‌عنوان بازتاب جامعی از چهارچوب‌های نظری باستان‌شناسی در این سه محور عمل می‌کند. هدف این مقاله برجسته کردن ظرفیت قرآن کریم به‌عنوان منبع راهنمای چهارچوب نظری برای باستان‌شناسی به‌ویژه در زمینه میراث ایرانی است. با استفاده از بینش قرآن، باستان‌شناسان می‌توانند درک عمیق‌تری از گذشته به دست آورند و تفاسیر دقیق‌تری از داده‌های باستان‌شناسی ارائه دهند.»
در طلیعه مقاله «جُستاری در کاربست روش نظام‌واره‌ای تنزیلی در استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان (مطالعه موردی سوره‌های علق و بقره)» آمده است: «قرآن کریم یک نظام‌واره معرفتی بی‌همتاست؛ بدین‌معنا که تمام بخش‌ها و اجزای آن با هم مرتبط است و در سیر نزول سوره‌ها به ترتیبی خاص و پی‌درپی نازل شده است و گام‌به‌گام انسان‌ها را در تمام عرصه‌های موردنیاز، تربیت و هدایت می‌کند. امروزه هرگونه تفسیر و پژوهش در قرآن کریم به ترتیب نزول، «روش تنزیلی» نامیده می‌شود. آنچه با نظر به تحولات اجتماعی و نیازهای انسان‌ها در عصر حاضر ضروری به نظر می‌رسد، لزوم استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان است که در به‌کارگیری روش‌ها با موانعی روبه‌رو بوده است. مسئله اصلی در پژوهش حاضر پی‌جویی نوآوری در ترسیم روش‌ها با جُستاری در شناخت جایگاه و کاربست روش نظام‌واره‌ای تنزیلی در استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان است. این پژوهش با روش توصیفی‌تحلیلی، دو سوره علق و بقره را به‌عنوان نخستین سوره مکی و نخستین سوره مدنی بررسی کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، کاربست نگاه نظام‌واره‌ایِ تنزیلی می‌تواند به‌عنوان روش و تحولی نو در استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان به شمار آید. در این رویکرد، سوره علق، به‌عنوان نخستین سوره نازل‌شده، معارفی چون راهکارهایی نو در دعوت و تبلیغ دینی، مراحل تربیت دینی، ابتنای قرآن کریم بر معرفت‌بخشی و ابهام‌زدایی را ارائه کرده است؛ همچنان‌که از سوره بقره، به‌عنوان نخستین سوره مدنی، معارفی مانند انسجام‌بخشی به جامعه نبوی، راهبری ترقی‌ساز جامعه نبوی، شناخت دقیق جامعه نوپای دینی و پیشگیری از فعال شدن گسست‌های اجتماعی قابل استخراج است.»
در چکیده مقاله «فرهنگ‌سازی الزامات غیراقتصادی تمدن‌سازی در واژگان اقتصادی قرآن کریم» آمده است: «تحقق آرمان‌شهر قرآنی مبتنی بر درک همه زوایای فرهنگی و تمدنی کتاب وحی است. مسئله این پژوهش آن است که در نگاه موردی به واژگان اقتصادی قرآن کریم، الزامات تمدنی امّت اسلامی در بخش غیراقتصادی با چه مؤلفه‌هایی فرهنگ‌سازی می‌شود؟ براساس یافته‌های پژوهش به روش تحلیلی، زدایش آسیب‌های فرهنگی به‌عنوان حجیم‌ترین موضوع، هم‌چنین افزایش تعاون و همیاری اجتماعی و نیز افزایش و ثبات امنیت جانی و سرزمینی، الزاماتی است که در این‌گونه از واژگان قرآن جانمایی شده است. درنتیجه مشخص گردید قرآن با کاربست واژگان اقتصادی که همه‌فهم و برای عموم جامعه کاربردی است، می‌کوشد تا با این مضامین جامعه را به سمت آنچه تمدن تراز اسلامی بدان نیاز دارد، سوق دهد و با ایجاد گفتمانی رایج در فضای امت اسلامی، نسبت به نقش‌آفرینی تمدنی هرچه بیشتر آحاد مسلمانان هدف‌گذاری نماید. به‌علاوه قرآن در کاربست این واژگان، هم به آسیب‌های اقشار مسلمان توجه می‌کند و هم آسیب‌های غیرمسلمانانی را که بر فرهنگ و تمدن امت اسلامی اثر می‌گذارند، مطمح نظر قرار می‌دهد.»
انتهای پیام
