سبک ابداعی‌ام را در کتابت قرآن به افتخار رهبری «مقام» نامیدم + فیلم
سیدعلی‌اصغر موسویان، هنرمندی که با چهل‌وچهار بار کتابت قرآن، رکورددار قرآن‌نویسی در جهان است، گفت: به افتخار رهبری، سبک ابداعی‌ام را در کتابت قرآن «مقام» نامیدم.
هنر خوشنویسی از دیرباز با کتابت قرآن کریم گره خورده است. بسیاری حتی تکامل خطوط مختلف را بخشی از سیر تلاش برای کتابت قرآن به شکلی زیبا، خوانا و مؤثر توصیف کرده‌اند. از سویی از گذشتههای دور، اخلاق پسندیده و بهره‌مندی از معنویت به عنوان یکی از پیش‌شرط‌ها و نیز پیامدهای کتابت قرآن کریم توصیف شده است. از این نگاه صفات و اخلاق مذموم در روح و نفس انسان اثر دارند و افعال انسان نیز از نفس و روح او سرچشمه می‌گیرد و خط نیز یکی از این افعال است. همانطور که گفته‌اند «از کوزه همان برون تراود که در اوست». از سویی کتابت قرآن کریم دشواری‌های بسیار خود را نیز دارد، از جمله لزوم دقت بسیار برای پرهیز از کوچک‌ترین خطا و تلاش برای بکار گرفتن بیشترین استعداد برای حصول بهترین نتیجه. ایران از دیرباز یکی از مراکز مهم کتابت قرآن و هنرهای مرتبط با آن در جهان اسلام بوده است و کمتر موزه‌ای را در جهان می‌توان یافت که از آثار هنرمندان و کاتبان ایرانی خالی باشد.
ایکنا در گفت‌وگو با سید علی‌اصغر موسویان، کاتب قرآن کریم، که با چهل‌وچهار بار کتابت قرآن رکورددار است به جنبه‌های مختلف این هنر گران‌قدر و سیر هنری و قرآنی این هنرمند قرآنی کشور پرداخته است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم و می‌بینیم:
ایکنا ـ قصه هنری شما از روزی که به خوشنویسی و کتابت علاقه‌مند شدید تا زمانی که موفق به کتابت قرآن کریم شدید و امروز که با چهل‌وچهار بار کتابت قرآن کریم رکورددار این وادی پربرکت هستید چه بوده است؟
پدر من از روحانیان بود و از کودکی که استعداد من را در خوشنویسی و کتابت ملاحظه کرد مرا تشویق کرد تا وارد این حوزه شوم. در حدود چهارده سالگی با توجه به استعدادم در خوشنویسی اگرچه آموزش رسمی ندیده بودم، اما کتابت قرآن را آغاز کردم و به توصیه پدرم وارد این عرصه شدم و این توفیق نصیب من شد.
یکی از مهم‌ترین اموری که نقش بسیاری در ورود من به این حوزه داشت، زندگی در خانواده‌ای مذهبی و هنردوست بوده است. آرزو داشتم که به نیت چهارده معصوم(ع) چهارده بار قرآن را کتابت کنم، اما خداوند توفیق داد که به برکت قرآن و اهل بیت(ع)، با 44 بار کتابت قرآن رکورددار کتابت قرآن در جهان باشم.
ایکنا ـ آموزش کتابت و خوشنویسی را نزد چه کسی آغاز و از روی چه آثاری مشق کردید؟
چون پدرم روحانی بوده و خط را چون بسیاری از روحانیان دیگر، امری معنوی و هندسه‌ای روحی می‌دانست، خط خوشی داشت و من از روی قرآن و دیگر کتبی دینی مشق می‌کردم در کودکی در مسابقات خوشنویسی شرکت کردم و مقام آوردم و در ابتدا هر جا که خط خوشی می‌دیدم، با نگاه خود جنبه‌های مختلف آن را بررسی و به قول قدما، مشق بصری می‌کردم. بعدها تمرین با قلم را آغاز کردم و مدت کوتاهی در انجمن خوشنویسان حضور یافتم. شاید این توفیقی برای من بود که وارد سیر سلسله‌مراتب اداری و آزمون‌های مختلف نشوم و به لطف خدا کتابت قرآن را آغاز کردم و در آن توفیق یافتم.
ایکنا ـ از قدیم‌الایام در میان روحانیون خطاطان بزرگی وجود داشته‌اند و آیت‌الله حسن‌زاده آملی(ره) «رساله‌ای در خوشنویسی» را تألیف کرده‌اند. وی از قول میرعماد حسنی می‌نویسد: «اگر انسانى جان او ناپاک و آلوده باشد و اندیشه‌های باطل و ناروا داشته باشد، خط و مشق او صحیح، موزون، خوش و ممتاز نخواهد شد. لذا کتابت قرآن صفای باطن و معنویت می‌طلبد و کاتبان قرآن این ویژگی را داشته‌اند. تجربه شما در این باره چیست؟
هنگامی که کتابت را آغاز کردم این حدیث از رسول‌الله(ص) به من انگیزه بسیاری داد که «مؤمن آنگاه که از دنیا برود و یک ورقه از علم و دانشى بر آن نوشته شده باشد، از خود به یادگار بگذارد، آن ورقه روز قیامت به صورت حائلى میان او و آتش دوزخ درمی‌آید، و خداوند متعال به پاداش هر حرفى که بر روى آن ورقه نوشته شده است، شهرى که هفت بار وسیع‌تر از دنیا است، به او مى‌دهد». در دوره نوجوانی این حدیث انگیزه بسیاری به من داد و این توفیق برای من حاصل شد. برای کتابت قرآن صفای باطن لازم است، اما کتابت قرآن حال معنوی و صفای خاصی به انسان می‌دهد که قابل وصف نیست و قطعاً نیز عنایت‌های ویژه‌ای از سوی خداوند به کاتب می‌شود که چنین توفیقی می‌یابد.
ایکنا ـ ایران سرزمین خط و خوشنویسی است و همواره خوشنویسان بزرگی چون سهروردی، علیرضا عباسی، نیریزی، ارسنجانی، وصال شیرازی به کتابت قرآن اقدام کرده‌اند و در دوره معاصر نیز کاتبان بزرگی چون اشرفی تبریزی و بنی رضی داشته‌ایم که به خطوط محقق، ریحان، ثلث و نسخ کتابت کرده‌اند و از سویی خوشنویسان بزرگی در خط نستعلیق و شکسته داشته‌ایم. شما در کتابت خود از کدام خط استفاده کرده‌اید و کدام استاد را الگو قرار داده‌اید؟
اولین قرآن را به خط نسخ کتابت کردم و در این اثر از خط محمود اشرفی تبریزی که نسخ ایرانی خوبی نوشته بود و به سهولت خوانده می‌شد و بسیار زیبا هم بود، الگو گرفتم. این مصحف را خدمت مقام معظم رهبری اهدا کردم و ایشان نکته‌ای را تذکر دادند که در کتابت تمام مصحف‌هایی که تاکنون توفیق اتمام آن را داشته‌ام، این توصیه را به‌کار بسته‌ام. ایشان فرمودند سعی کنید در کتابت قرآن نوآوری را رعایت کنید و این امر نیز محقق شده است. از این‌رو من قرآن کریم را با خطوط، ابزارها و سبک‌های مختلف کتابت کرده‌ام.
نخستین کتابت قرآن به خط شکسته‌نستعلیق به نام من ثبت شده است. همچنین با استفاده از قلم و خودکار نیز مصحف‌هایی به خطوط نستعلیق، ثلث، نسخ و ترکیبی از چند خط که آن را به افتخار مقام معظم رهبری «مقام» گذاشته‌ام که با خط نسخ، ثلث و ریحان کتابت شده و این اثر هم در موزه نگهداری می‌شود.
پس از آن یکی از دوستان توصیه کرد برای ماندگاری بیشتر، کتابت با استفاده از حکاکی انجام شود و این پیشنهاد نیز عملی شد. از میان این 44 مصحف، 30 مصحف با قلم و بر روی کاغذ کتابت شده، و 3 مصحف نیز با استفاده از خودکار کتابت شده و 11 مصحف نیز روی فلز حک شده است.
ایکنا ـ در مورد شمشیری که قرآن روی آن حکاکی و به حرم امام علی(ع) اهدا شده است، نیز توضیح دهید.
طبق فرمایش مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) هر کاری با یک نیت، منظور و نگاه خاص کتابت شده است. در میان شیعیان شمشیر ذوالفقار امام علی(ع) به نماد عدالت و نماد عدالت قرآن با اهل بیت(ع) بوده است. ازاین‌رو شمشیری با چوب طراحی شد با همکاری یک از دوستان نجار از چوب یکسره به طول 3.5 متر و پهنای از 25 سانتی متر تا 60 سانتی‌متر ساخته شده است. سپس ورق‌های برنج و برنز برش داده شد و بعد قرآن را به خط نسخ روی این اوراق به خط نسخ حک شده است. خط آن اگرچه ریز است اما با چشم غیرمسلح قابل خواندن است. سپس ورق‌های برنزی و برنجی با استفاده از چسب و پیچ روی شمشیر چوبی نصب شد، اما قبل از نصب قطعات کتابت شده، این اوراق با آب‌طلا روکش شده است چرا که ورق برنجی و برنزی با گذشته زمان سیاه می‌شود و آیات حک شده بر آن دیگر قابل خواندن نیست.و این امر از دیرباز مرسوم بوده است. بعد از انجام این کارها در عید غدیر به دعوت تولیت امیرالمؤمنین به نجف اشرف آمده و در آنجا مراسم اهدای این شمشیری به موزه آستان علوی صورت گرفت.
ایکنا ـ مصحف‌های کتابت شده را به کدام موزه‌ها اهدا کرده‌اید و در کجا نگهداری می‌شود؟
آثار مهمی را به حرم‌های مطهر امام علی(ع)، امام حسین(ع) و حضرت عباس اهدا کرده‌ام . برای مثال در اهدای کشتی مطلا که قرآن کتابت شده خاصی بود، به دعوت آستان مقدس حسینی در روز سوم شعبان که روز تولد پربرکت امام حسین(ع) است، از سوی آستان دعوت شدم و در مراسم خاصی که هنرمندان بزرگی از عراق و سراسر جهان حضور داشتند، اهدای این اثر صورت گرفت و از سوی هنرمندان عتبه بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
ایکنا ـ آیا تاکنون نهادهای دولتی متولی کتابت قرآن و وزارتخانه‌های مرتبط از فعالیت‌های شما حمایت کرده‌اند و آیا ارتباط مؤثری بین شما و آنان وجود دارد؟
در سی سال گذشته هیچ‌گاه نهادهای دولتی و فرهنگی دولت و نهادهای فرهنگی از من حمایت نکرده و حتی حمایت معنوی نیز صورت نگرفته است. حتی برخی از مسئولان از من خواستند که مصحفی به سبک عثمان طه کتابت کنم اما من هیچ‌گاه تقلیدی نکرده‌ام و به سبک خود نوشته‌ام.
بااین‌حال از سوی مراجع و دیگر بزرگان از کار من حمایت معنوی بسیاری صورت گرفته است. از جمله مرحوم آیت‌الله صافی در دیداری که خدمت ایشان رسیده بودم، بسیار به من احترام گذاشتند و تأکید کردند هرگاه خواستید یک اثر هنری ماندگار ایجاد کنید کار هنری خود را از قرآن جدا نکنید و این سبب ماندگاری کار می‌شود.
یک بار هم که برای رونمایی از پنج مصحف کتابت شده خدمت آیت‌الله جوادی آملی رسیدم، ایشان با توجه به دشواری‌های کار کتابت و شرایط روحی خاص مورد نیاز آن در مورد حجم کار انجام شده، فرمودند که شما کار سیصد سال را در کمتر از سی سال انجام داده‌اید و خود را شاگرد جد بزرگتان امیرالمؤمنین بدانید و امیدوارم اجر آن را نیز به شما بدهد و در ادامه گفتند: عرفا طی الارض می‌کنند و شما طی القلم کرده‌اید.
تمام کارهای من یک نسخه است و حالت موزه‌ای دارد و به موزه‌ها اهدا شده است. ازاین‌رو آثار کتابت شده همواره حداقل سه بار از سوی من بازبینی و تطبیق داده می‌شود تا کوچک‌ترین خطایی در آن راه نیابد.
ایکنا ـ برای انتقال تجربیاتتان به نسل جدید کاتبان چه کرده‌اید و آنان چگونه می‌توانند از تجربه شما بهره‌مند شوند؟
انتقال تجربیات از طریق رسانه‌ها تاکنون متأسفانه ممکن نشده است، اگرچه خود علاقه داشته‌ام اما فرصت آن به ویژه از سوی رسانه‌ها فراهم نشده با این حال اگر رسانه‌ها آماده هستند من هم افتخار می‌دانم که تجربه خود را در اختیار دیگران بگذارم.
من کوچک‌ترین خادم قرآن هستم و به تمام افرادی که در این راه فعالیت می‌کنند، می‌گویم که اگر خدا به شما استعداد خوشنویسی داده آن را در راه قرآن به‌کار گیرید. به برکت قرآن امور بسیار دیده‌ام، بارها گفته‌ام اگر در راه قرآن نبودم این توفیقات حاصل نمی‌شد. به‌واسطه قرآن توفیق بسیاری را کسب کرده‌ام و اکنون خادم افتخاری امام رضا(ع)، عبدالعظیم حسنی، حضرت معصومه(س)، امام علی(ع)، امام حسین(ع) و حضرت سلمان هستم. برای تمام افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و برای تمام مخاطبان ایکنا آرزوی توفیق و عاقبت به‌خیری دارم.
در ادامه تصاویری را از آثار این هنرمند قرآنی مشاهده می‌کنید.
