پیوست محیط زیستی پیاده‌روی اربعین تدوین شود

آیت‌الله احمد مبلغی، استاد درس خارج فقه محیط زیست، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به لزوم نگاه به پیاده‌روی عظیم اربعین حسینی از منظر زیست محیطی، گفت: محیط زیست وضعیت شکننده‌ای دارد و با هر موضوع، مقوله‌ و پدیده‌ای ارتباط دوسویه پیدا کرده است. 

وی تصریح کرد: مسئله محیط زیست به سمتی رفته که در ارتباط با هر مقوله‌ای یا در وضعیت شکنندگی قرار دارد و یا به سرعت ممکن است یک وضعیت شکننده پیدا کند. محیط زیست با همه حوزه‌ها در ارتباط است و این ارتباط دوسویه شده است. یک سوی آن این است که می‌تواند فضای انتفاع معقول و زیست معقول را فراهم بیاورد و از سویی می‌تواند در معرض شکنندگی قرار گیرد. یعنی هیچ مسئله‌، قضیه، حوزه‌، زمینه‌ و پدیده‌ای امروزه وجود ندارد مگر اینکه قابلیت ایجاد یک وضعیت شکننده را برای محیط زیست نداشته باشد.

آیت‌الله مبلغی ادامه داد: به همین خاطر باید همیشه پیوست‌های محیط زیستی را برای هر سیاست‌گذاری، تصمیم‌، قانون‌گذاری، عملیات و هر زمینه و فضایی منظور کنیم. شکل‌گیری اجتماعات میلیونی یک پدیده مهم است. این مقوله از حیث اجتماعی نیز پدیده مهمی محسوب می‌شود به خصوص اگر اجتماع انسانی ـ الهی مثل اربعین باشد که دارای یک امتداد تاریخی است و می‌تواند تأثیرگذاری‌های اجتماعی شگرفی بر انسان‌ها به جا گذارد. اربعین از نظر ابعاد معنویت، انسجام، ظلم‌ستیزی، معنا‌بخشی، تعریف تاریخ، وصل گذشته تاریخ به آینده تاریخ و ... کارکردهای مهمی دارد. وقتی یک اجتماع میلیونی مثل اربعین رخ می‌دهد نمی‌تواند با محیط زیست ارتباط برقرار نکند؛ چه از نظر تأثیرپذیری مثبت محیط زیست بر آن و چه تأپذیری منفی محیط زیست از آن.

آفت بزرگ فقر برای محیط زیست

این استاد درس خارج فقه محیط زیست در تبیین تأثیرپذیری‌های مثبت محیط زیست از اربعین، گفت: اساساً محیط زیست امروزه نسبت به مقوله‌هایی در وضعیت شکنندگی قرار گرفته است؛ نه از ناحیه خود این راهپیمایی‌ها بلکه از سایر ناحیه‌ها. مثلاً از ناحیه فقر؛ امروزه فقر برای محیط زیست یک آفت بزرگ است و هر جایی فقر وجود داشته باشد بر محیط زیست تأثیر منفی می‌گذارد و به آن آسیب می‌رساند و همانطور که بنی آدم اعضای یک پیکرند، بخش‌های مختلف زمین هم اعضای یک پیکر هستند و وقتی بخشی آسیب می‌بیند و به درد می‌آید بخش‌های دیگر هم آسیب را ولو در آینده تجربه می‌کنند.

وی ادامه داد: بنابراین وقتی یک اجتماع چندین میلیونی رخ می‌دهد باید نسبت به پدیده فقر که برای محیط زیست و برای هر چیزی از جمله محیط زیست مضر است، موضع مشخصی داشته و کارکرد مشخصی را بر رفع فقر داشته باشد. همانند حج است؛ همانطور که حج برای رفع فقر یک سرمایه است و باید از آن استفاده کرد، اربعین نیز سرمایه‌ای است که برای رفع فقر باید از آن بهره برد.

این استاد درس خارج فقه محیط زست تبعیض را نیز از دیگر مقولاتی دانست که بر محیط زیست تأثیر منفی دارد و گفت: تبعیض بین انسان‌ها به تبعیض قطعات محیط زیست می‌انجامد و محیط زیست نمی‌تواند یکپارچگی و وحدت خود را حفظ کند چون انسان‌ها دچار تبعیض شده‌اند.

رفع تبعیض باید قوی‌ترین شعار و سلوک اربعین باشد

آیت‌الله مبلغی گفت: اجتماع چندین میلیونی اربعین باید تمرین رفع تبعیض باشد و رفتن به سمت آرمان عدم تبعیض و عدالت را به مثابه قوی‌ترین شعار و سلوک خود اتخاذ و انتخاب کند و بر آن تأثیر گذارد. عواملی وجود دارد که به اربعین ربطی ندارد اما اربعین می‌تواند در قبال آن عوامل موضع گیری و البته موضع‌گیری محیط زیستی کند. امروزه همه باید در قبال محیط زیست موضع‌گیری داشته باشند. البته نتیجه مثبت رفع فقر فقط به محیط زیست باز نمی‌گردد اما امر مهمی است. پس یک کارکرد اربعین می‌تواند رفع فقر باشد.

این استاد درس خارج فقه محیط زست با اشاره به اینکه دو نوع محیط زیست مقطعی و  فرامقطعی داریم گفت: محیط زیست مقطعی این است که اگر خواستید در یک محدوده زمانی و مکانی خاص فضای زیستن را فراهم کنید، باید تلاش مضاعفی برای ایجاد مؤلفه‌های محیط زیست متناسب فراهم بیاورید. مثلاً وقتی که می‌خواهید مجموعه بزرگی از موکب‌ها را در عراق ایجاد کنیم باید محیط زیست اربعین را نیز فراهم بیاورید و اگر این کار را نکنید به محیط زیست آسیب می‌زنید و آن را ناپایدار می‌کنید. 

وی تصریح کرد: پس مدیران، سیاست‌گذاران، فعالان و دست‌اندرکاران اربعین باید دستورات محیط زیستی دقیق داشته باشند و از بی‌توجهی به زباله‌ها، تمیز نبودن محیط راهپیمایی، مسئله آب و ... را مدنظر قرار دهند. چراکه در اربعین باید به شکل فوری شرایط زیستن مجموعه‌ای از مردم را  فراهم آوریم و اگر فراهم نیاوریم خود محیط زیست ضربه می‌خورد. به ویژه اینکه وضعیت رابطه محیط زیست با انسان‌ها یک رابطه جدلی و به تعبیری دیالکتیکی است. می‌توانیم محیط زیست را به سمتی ببریم که فضای زیستن متناسب با راهپیمایی میلیونی فراهم شود و اگر این کار را  نکنیم بازتاب منفی این مسئله به محیط زیست بازمی‌گردد، زیرا محیط زیست وضعیت دوجانبه و دوسویه دارد.

وی با تأکید بر اینکه در حوزه محیط زیست و اربعین باید آموزش صورت گیرد، گفت: باید دائماً هر پدیده، اجتماع و حادثه‌ای را به محیط زیست ارتباط دهیم. بخشی از آموزش‌ها باید آموزش‌های محیط زیستی باشد. در اربعین هوا گرم و تعداد افراد شرکت‌کننده زیاد است و همین موضوع موجب افزایش بیماری می‌شود. لذا توجه ما به سلامت انسان از آن جهت که سلامت محیط زیست را دربردارد و سلامت محیط زیست از آن نظر که سلامت انسان را تأمین می‌کند باید دقیق‌تر و بهداشتی‌تری محل توجه قرار گیرد.

آموزه‌های محیط زیستی اسلام را دائماً گوشزد کنیم

آیت‌الله مبلغی خواستار آموزش‌ آموزه‌های زیست محیطی اسلام در اربعین شد و گفت: باید بخش‌هایی از آیات و روایات را که تعالیم پیامبر و اهل بیت(ع) در مورد محیط زیست است دائماً به مردم گوشزد کنیم.

وی در پاسخ به این سؤال که در صف اول مطرح کردن مسائل زیست محیطی مسیر اربعین حسینی چه کسانی باید فعال شوند؟ گفت: یک طرف محیط زیست انسان و طرف دیگر آن محیط زیستن انسان است. انسان‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شوند؛ انسان فرد، انسان خانواده، انسان جامعه و انسان نسل. همه اینها درگیر محیط زیست هستند. امروزه بحث محیط زیست فردی، محیط زیست خانواده، محیط زیست جامعه و محیط زیست نسل مطرح و در این راهپیمایی نسل، جامعه، خانواده و فرد با آن درگیر است.

آیت‌الله مبلغی ادامه داد: راهپیمایی‌ها به معنایی نقطه‌های اجتماع و به هم رسیدن این مجموعه‌هاست. پس باید در سیاست‌گذاری‌ها، خدمات، نگاه‌ها و برنامه‌ریزی‌هایمان بر محیط زیست تمرکز کنیم. این تمرکز به دو دسته تقسیم می‌شود؛ دسته اول آنچه اکنون از دست ما ساخته است از آموزش‌ها و رعایت کردن‌هایی که می‌تواند به فوریت محل اجرا قرار گیرد و برنامه‌ریزی‌هایی که برای آینده باید صورت گیرد. در روایات‌ مربوط به ظهور داریم که وقتی امام زمان(عج) ظهور می‌کنند همه جا را سرسبز می‌کنند. از این روایات معلوم می‌شود که جامعه و زمین به سمتی رفته که کره زمین بدون سبزه، آبادانی و درخت نمی‌تواند خدمات خود را به انسان مثل گذشته ارزانی بدارد و خود را حفظ کند. لذا باید توجه به محیط زیست جزو برنامه‌های کوتاه‌مدت و درازمدت اربعین باشد.

آیت‌الله مبلغی اظهار کرد: دو نوع محیط زیست داریم؛ یک محیط زیست معنوی که اربعین فراهم‌آور این محیط زیست است و ذات اربعین برای همین زیست معنوی است و یک محیط زیست حیاتی و مادی که این محیط مادی بستر محیط زیست معنوی است و این دو با هم ارتباط دارند و اربعین باید به سمت فراهم‌آوری و تأمین هر دو نوع محیط زیست برود تا قدرت بیشتری پیدا کند و وظیفه خود را در قبال خداوند و خلق خداوند بهتر و بیشتر انجام دهد. اولین اقدام می‌تواند آگاه کردن موکب‌داران باشد. اکنون شبکه‌ای که اربعین را برپا می‌دارد دولت‌های ایران و عراق، موکب‌داران و مجموعه‌های مردمی هستند و همه اینها باید آموزش‌های محیط زیستی دریافت کنند و این جزو وظایف اصلی آنهاست. البته نباید فقط در اربعین به فکر محیط زیست بود بلکه باید در طول سال تمرکز جدی شکل گیرد تا در ایام اربعین شاهد نتایج آن باشیم. محیط زیست چیزی نیست که وقت کمی برای آن بگذاریم.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی