مناظرات از الگوی امام رضا(ع) پیروی کنند

به گزارش ایکنا، آیت‌الله سیدمحمد حسینی قزوینی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه و رئیس مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولیعصر(عج)، هشتم شهریور ماه در دومین روز از همایش ملی تربیت و اخلاق در سیره و معارف رضوی که از سوی دفتر قم بنیاد علمی پژوهشی آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: مناظره یک موضوع قرآنی است؛ از جمله مناظره خدا با ابلیس و مناظرات انبیاء با اقوام خود مانند حضرت موسی(ع) با بنی‌اسرائیل و پیامبر(ص) با قریش؛ مناظره یک مثلث دارای سه زاویه است؛ اول برهان قوی و محکم برای اثبات درستی عقیده فرد و ضلع دوم، نقد مبانی فکری طرف مقابل؛ قرآن کریم فرموده است: إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ ۖ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛ وقتی نمرود گفت أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ، ابراهیم طبق این آیه شریفه فرمود: فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ.

وی افزود: نکته دیگر اینکه در نقد مبانی طرف مخالف باید به مصادری استدلال کنیم که مورد قبول طرف مخالف است؛ این نکته خیلی مهم است، ابن حزم اندلسی گفته است معنا ندارد در مناظره با شیعه به کتب خودمان استدلال کنیم زیرا کتب ما را قبول ندارند و معنی ندارد در مناظره، یک شیعه به بحار و کافی و ... استدلال کند زیرا مورد قبول ما نیست.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه در مناظره حضرت رضا(ع) با جاثلیق نکته ظریفی بیان شده است به شرح آن پرداخت و ادامه داد: او در جمع بزرگان ادیان و مذاهب می‌گوید که من چطور با شما مناظره کنم در حالی که شما به قرآن احتجاج می‌کنید یا به پیامبری که من قبول ندارم و امام رضا(ع) هم فرمودند من برای مناظره به انجیل استناد می‌کنم، آیا قبول داری؟ 

حسینی قزوینی با بیان اینکه زاویه سوم پاسخگویی به شبهات است، تصریح کرد: طرح شبهه، شمشیر دو لبه است و اگر خوب بیان نکنیم و توام با ادله ضعیف باشد شمشیر خودمان را زخمی خواهد کرد لذا در ایجاد شبهه و هجمه ادبیات شایسته قرآنی را رعایت کنیم؛ وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ؛ وقتی شما الفاظ رکیک نسب به طرف مقابل بیان کنید باعث عکس‌العملی از همان سنخ خواهد شد و دیگران به مقدسات ما توهین خواهند کرد. 

وی افزود: نکته دیگر اینکه در برابر الفاظ تند طرف مقابل باید مؤدبانه برخورد کنیم یعنی نه خودمان الفاظ بی‌ادبی بیان کنیم و نه در برابر الفاظ نامناسب جوش بیاوریم و با قالوا سلاما برخورد کنیم؛ همچنین در پاسخ به شبهه باید تمام راه‌های گریز را بر روی طرف مقابل ببندیم. امام عسکری(ع) برای مناظره شاگردشان با آن فرد ناصبی فرمودند کاری کن که او در بن‌بست قرار بگیرد و نه راه فرار و نه راه گریزی داشته باشد؛ این شاگرد وقتی با آن فرد ناصبی مناظره کرد دارد تکلم فافهمه لا یدری فی السماء او فی الارض، یعنی کاری کرد که ناصبی نفهمید در زمین است یا آسمان. بنابراین  یا نباید وارد مناظره شویم ولی اگر شدیم باید طرف را زمینگیر کنیم تا فرد به اشتباهش پی ببرد. 

مناظرات امام رضا(ع)؛ الگو برای مناظرات امروز

حسینی قزوینی با اشاره به مناظرات امام رضا(ع)، تصریح کرد: بنده حدود هشت سال شبانه‌روز هشت جلد موسوعه امام رضا(ع) را نوشتم که کتاب برگزیده سال شد؛ در جلد ششم کل مناظرات امام هشتم را آورده‌ام و می‌توانم مدعی شوم 95 درصد مطالب مرتبط با امام رضا(ع) در این موسوعه آمده است؛ البته آقای عطاردی هم دو جلد موسوعه امام رضا(ع) را نوشته‌اند. یکسری مناظرات امام رضا با علمای ادیان و علمای مذاهب و یکسری هم افراد خاصی است و در عیون اخبارالرضا(ع) مطرح شده است که می‌تواند الگوی خوبی برای مناظرات امروز ما با برادران اهل سنت باشد.

رئیس مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولیعصر(عج) با بیان اینکه امام رضا(ع) عالمانه و مؤدبانه به نقد پرداختند، اظهار کرد: مامون یک جلسه مناظره تشکیل داد تا علمای اهل سنت پیروز شوند؛ امام در ابتدا فرمودند که شما یکنفر را از بین خودتان معرفی کنید تا قول او مورد قبول همه شما باشد یعنی امام وارد مناظره با یک گروه نشدند زیرا نتیجه‌بخش نیست و هیاهو درست می‌شود لذا یحیی بن ضحاک سمرقندی از سوی علمای اهل سنت که در منطقه خراسان عالم‌ترین فرد بود انتخاب شد.

استاد درس خارج حوزه افزود: نکته دیگر در این مناظره، فرصت آغازگری به طرف مقابل بود زیرا هم باعث احترام به طرف مقابل است و هم فرصت انتهایی جلسه در اختیار شما خواهد بود. مثلا وهابیون معمولا به سؤالات ما جواب نمی‌دهند و ما در فرصت پایانی گوشزد می‌کنیم که شما به شبهات و سؤالات ما پاسخ ندادید و از آن فرار کردید. 

حسینی قزوینی با بیان اینکه نکته دیگر انتخاب بحث امامت برای مناظره بود، گفت: ابن ضحاک بحث رای عمومی در انتخاب خلفا را پیش کشید و به امام رضا(ع) گفت شما سراغ خلافت کسی رفتید که صحابه او را قبول نداشتند(حضرت علی(ع) و اجماع صحابه را رها کردید. علمای اهل سنت به صحابه همان نگاهی را دارند که ما به اهل بیت(ع) داریم بنابراین نباید صحابه را زیر سؤال ببریم؛ لذا امام رضا(ع) در پاسخ فرمودند که آقای یحیی به من خبر بده خلیفه اول که عدم شایستگی خود را خودش مطرح کرد راست گفته است یا دروغ؛ اگر راست گفت که شایسته خلافت نیست و اگر دروغ گفت دروغگو شایسته خلافت نیست و با این تعبیر، یحیی بن ضحاک ساکت شد و دیگر جوابی نداد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: حضرت اصلا از خلفا نام نبرد بلکه اولی و دومی را به کار برده است؛ امام(ع) فرمودند: شما می‌گویید مردم راضی شدند ولی وقتی خود فرد گفته است من شایسته نیستم به خدا و پیامبر(ص) و مسلمین خیانت کرده است؛ این سخن امام یادآوری فرمایش پیامبر است که فرمودند: اگر کسی در حکومتی مسئولیتی را بپذیرد و می‌داند کسی بهتر از او هست خیانت کرده است.

پرهیز از ناسزا در مناظره

دارنده مدرک پروفسورا از جامعة الحضارة الإسلامية المفتوحة اضافه کرد: در ادامه هم امام(ع) بدون اینکه نام خلیفه دوم را به کار ببرد خلافت او را زیر سؤال بردند و فرمودند خلیفه اول با چه حقی و چگونه دومی را انتخاب کرد؟ امام رضا(ع) با نقل اعتراف خلیفه اول مبنی بر عدم شایستگی برای خلافت، فرمودند چگونه کسی که خودش شایسته خلافت نیست فرد دیگری را انتخاب کرد. ابوبکر خودش در منبر گفته بود من شیطانی دارم که متعرض من می‌شود و در آن وقت از دور من پراکنده شوید زیرا اگر عصبانی شوم موی سرهای شما را می‌کنم و بر صورت شما چنگ می‌‎زنم. 

وی افزود: این نگاه حضرت رضا(ع) نسبت به شاکله انتخاب خلیفه اول و دوم ست بدون اینکه اهانت کند و نام ببرند و جسارت کنند ولی متاسفانه برخی از دوستان حوزوی ما در رسانه‌ها وقتی مطلبی نقل می‌کنند ابتدا چند تا ناسزا می‌گویند؛ امروز اهانت به مقدسات اهل سنت، گناه نابخشودنی است؛ شیخ صدوق در صفحه 78 اعتقادات خود آورده است که امام صادق(ع) فرمودند خداوند چنین فردی را لعن می‌کند. از نظر عقلی هم آیا واقعا امروز حتی خود بچه شیعیان هم از ما اهانت را قبول می‌کنند؟ چه رسد به اینکه بخواهیم بچه‌های اهل سنت را قانع کنیم بنابراین نباید از الفاظ زشت در بحث استفاده شود. 

درخواست مناظره

حسینی قزوینی با اشاره به سخنانی از حجت‌الاسلام رهدار مبنی بر اینکه او گفته است نزدیک‌ترین فرهنگ به فرهنگ مدینه‌النبی، فرهنگ خلفاست به نقد آن پرداخت و بیان کرد: چگونه ایشان این مسئله را طرح می‌کند در حالی که حضرت علی(ع) فرمودند که دین در دست اشرار است؛ در خطبه 210 تعبیر ائمه الضلاله و دعاه الی النار را برای خلفا دارد؛ یعنی این سخن نه تنها با منطق شیعه بلکه با منطق اهل سنت هم سازگار نیست؛ زیرا خود صحیح بخاری از قول ابوالدرداء گفته است که بعد از پیامبر(ص) سنت نبوی از بین رفت. این چه سخنی است که بگوییم فرهنگ دوره خلفا نزدیکترین فرهنگ به سنت پیامبر(ص) است؛ بنده تقاضا دارم که یک جلسه مناظره عمومی و آنلاین بین بنده و ایشان تشکیل شود تا در این باره صحبت کنیم.