بررسی نقادانه تعاریف علامه طباطبایی از دین در فصلنامه «فلسفه دین»
نخستین شماره از بیست و یکمین دوره فصلنامه «فلسفه دین» به صاحب‌امتیازی دانشگاه تهران منتشر شد.
به گزارش ایکنا، نخستین شماره از بیست و یکمین دوره فصلنامه «فلسفه دین» به صاحب‌امتیازی دانشگاه تهران منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «گونه‌شناسی و بررسی نقادانه تعاریف علامه طباطبایی از دین»، «واکاوی مرگ دازاین در فلسفه هایدگر از دریچه انسان‌گرایانه یوهانس تِپلا»، «حضور قیومی خدا در جهان از منظر ابن سینا»، «مواجهه قرآن با انحصارگرایی یهود و نصاری و بررسی دلالت آن بر حجیت ادیان توحیدی پس از ظهور اسلام»، «نا-دیگری: خداوند در فلسفۀ نیکولاس کوسانوس»، «بررسی و نقد نظریه ایان توماس رمزی درباره زبان دین».
در چکیده مقاله «گونه‌شناسی و بررسی نقادانه تعاریف علامه طباطبایی از دین» آمده است: «تعریف دین از مسائل مبنایی است که حل مسائل دین‌شناسی متوقف بر آن است. علامه طباطبایی از برجسته‌ترین دین‌شناسان معاصر است که تعاریف متعددی برای دین مطرح کرده است. با توجه به اهمیت تعریف صحیح دین در مباحث دین‌شناسی از یک سو و عمیق بودن آرای دین‌شناسانه علامه طباطبایی از سوی دیگر، ضرورت دارد تعاریف متعددی که ایشان برای دین مطرح کرده گونه‌شناسی شود و به صورتِ منسجم و جامع ارائه و بررسی شود. از این رو، در این مقاله از روش توصیفی و تحلیلی بهره برده‌ایم و با مراجعه به آثار علامه طباطبایی به جمع‌آوری تعاریف دین پرداخته‌ایم. سپس آن‌ها را گونه‌شناسی و بررسی کرده‌ایم. ایشان گونه‌های مختلفی از تعاریف دین را بر اساس گستره شمول واژه دین، نوع نگرش به دین، و متعلقات دین مطرح کرده است. همچنین وی برخی تعاریف طبیعت‌گرایانه از دین را مطرح و نقد کرده است. در نقد تعاریف علامه طباطبایی از دین به مواردی مانند مانع اغیار نبودن تعریف عام دین، ناظر بودن تعریف درون‌گرایانه به تدین و نه دین، جامع افراد و مانع اغیار نبودن تعریف جامعه‌شناختی، و نقد اشکال علامه طباطبایی به تعریف دین به عرفان اشاره می‌شود.»
در طلیعه مقاله «حضور قیومی خدا در جهان از منظر ابن سینا» آمده است: «یکی از صفات الهی صفت حاضر بودن خدا در جهان است. حضور خدا را به معانی مختلفی می‌توان فهمید. یکی از این معانی حضور قیومی خدا به معنای فاعلیت عام وی نسبت به جهان است. طبق این معنا خدا علت موجده و مبقیه جهان هستی است. ابن‌سینا به علت فاعلی از میان علل اربعه جایگاه ویژه‌ای می‌بخشد و معنای علیت فاعلی را از علیت تحریکی به علیت هستی‌بخش ترقی می‌دهد. او با دو تقریر، که بی‌ارتباط با یک‌دیگر نیستند، به تبیین علیت فاعلی خدا نسبت به جهان اقدام می‌کند. این دو تبیین را می‌توان «وجودبخشی خدا به ماهیات» و «وجوب‌بخشی خدا به ماهیات» نام نهاد. در این مقاله، با مراجعه به آثار ابن‌سینا به روش کتابخانه‌ای و استفاده از روش تحلیلی در مقام نگارش، پس از توضیح این دو تبیین، رابطه آن‌ها نیز توضیح داده شده و نهایتاً با توجه به ساختار طبقاتی مخلوقات از نظر ابن‌سینا نوعی حضور قیومی تشکیکی و دارای مراتب از نظام فلسفی او به دست آمده است.»
در چکیده مقاله «بررسی و نقد نظریه ایان توماس رمزی درباره زبان دین» آمده است: «یکی از دیدگاه‌های منحصر به فرد زبان دین رویکرد ایان توماس رمزی، اسقف و فیلسوف دین آکسفورد دهه 50 میلادی، است. مقاله حاضر به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی دیدگاه زبان دین ایان توماس رمزی پرداخته و عمده مباحث آن دو موضوع است؛ یکی تبیین و توصیف معرفت زبان دین ایان توماس رمزی و دوم زبان سخن گفتن رمزی از خداوند و توجیه گزاره‌های الهیاتی. ایان رمزی درباره زبان دین معتقد به نوعی تجربه دینی است؛ یعنی با توصیف عبارات و کلمات الهیات می‌توان به امری ماورای تجربی دست یافت. رویکرد معرفتی رمزی دفاع از آموزه‌های دینی در برابر موضع انتقادی آنتونی فلو و آیر مبنی بر ابطال‌ناپذیری و بی‌معنایی گزاره‌های دینی بود. در نتیجه معتقد بود کلمات زبان دین و گزاره‌های دینی همچون گزاره‌های علمی می‌توانند دربردارنده معنا و در موقعیت خاصی حاوی مکاشفه و از نوع تجربه منحصر به فرد باشند. مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های ایان رمزی جایگاه تجربی بخشیدن به زبان دین، درک کاربرد معنایی کلمات، کشف امور واقع جهان با مدل‌سازی و به‌کارگیری استعاره در روش فهم زبان الهیاتی بود.»
انتهای پیام
