انتقاد از روند فعلی جذب دانشجو یا دفاع از ماهیت علوم حوزوی

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته گذشته مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

علوم حوزوی شبه‌ علم نیست

آیت‌الله علیرضا اعرافی در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه گفت: آنچه در حوزه تدریس می‌شود شبه علم نیست بلکه علومی است که بشر به آن نیاز دارد و بنیاد علوم دیگر محسوب می‌شود از جمله اینکه فقه حاوی مهمترین مکاتب حقوقی است که می‌تواند با مکاتب حقوقی معاصر برابری کند.

آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه باید دنیای جدید را بشناسیم و گرفتار افراط و تفریط نشویم، اضافه کرد: اگر به ارکان حوزه پایبند بودیم یقین بدانید حوزه در ایران و جهان منزلت خواهد داشت و این کار من و شماست. ماموریت و رسالت حوزه‌های علمیه رسالتی سنگین در عصر جدید است؛ باید بدانیم حوزه‌ای هستیم با سنت‌های شریف و پایدار و باید همه آن‌ها را بشناسیم و صیانت کنیم و البته باید فرزند زمانه باشیم و جهان امروز را بشناسیم و به نیاز جهان امروز پاسخ دهیم؛ این را امام و رهبری و حکما و علمای بزرگ به ما آموخته‌اند که باید دنیای جدید را بشناسیم. 

بروز و ظهور دانش کلام در حوزه از دوره آیت‌الله بروجردی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، استاد درس خارج حوزه علمیه گفت: از اواخر دهه ۳۰ دانش کلام صورت‌بندی جدی در حوزه پیدا کرد و نهادهایی در این دوره شکل گرفتند، نشریات و بلندگوهای علمی و تبلیغاتی برای عرضه اندیشه دینی سامان پیدا کرد و به تدریج دانش کلام ظهور و بروز یافت و جایگاه خود را در کنار سایر دانش‌ها به رخ کشید.

وی ادامه داد: تجربه حضور مدرنیته غربی در کشورهایی مانند مصر، شبه‌قاره و ... خیلی پیش از ایران رخ داده است و متفکران مسلمان در مواجهه با غرب تلاش‌های زیادی کرده‌اند و این مسئله انگیزه زیادی برای حضور کلامی به حوزه قم می‌دهد. به عنوان مثال جریانی که بعد از سیدجمال‌الدین و شاگردان او مانند رشیدرضا و محمدعبده یا در پاکستان کسانی مانند اقبال لاهوری و مودودی ایجاد شد پیشگامی در مواجهه با تجدد و تجدید فکر دینی داشتند و فضلای حوزه قم از این دریچه بهره‌مند شدند.  

«بی‌عدالتی» و «تقلب علمی» مهم‌ترین آفت نظام دانشگاهی

سیدحسن امین، حقوقدان و استاد بازنشسته دانشگاه کلدونین گلاسگو ضمن اشاره به اینکه بی‌عدالتی و تقلب علمی و ادبی از مهمترین مسائل نظام آموزشی کشور است بیان کرد: مسئله تقلب علمی برای کشوری مانند ایران با این سابقه درخشان علمی و تولید علم در قرون گذشته اسباب شرمندگی است.

وی افزود: مشکل این است که به اندازه کافی به محتوای پایان‌نامه‌ها و یا اختبار و مصاحبه حضوری دقت نمی‌شود. چند سال پیش هنگامی که دکتر شفیعی کدکنی می‌گفتند؛ دانشگاه‌های ما طوری است کسانی که دارنده مدرک دکتری شدند همان پایان‌نامه‌ای که برای‌شان نوشته شده را نمی‌توانند از رو بخوانند. همین امروز وقتی یک شهروند معمولی از جلوی دانشگاه عبور می‌کند شاهد است افرادی با نهایت گستاخی فریاد می‌زنند پایان‌نامه برایتان می‌نویسیم یا در مجلات خارجی پذیرش مقاله می‌گیریم. جالب این است که همه این مدارک در دانشگاه‌ها مورد قبول واقع می‌شود. بنابراین لازم است دانشگاه‌ها طوری باشد که از تقلب‌ و سرقت ادبی و علمی رها شود. مسلما راه‌هایی هست که کشورهای متمدن جهان آن راه‌ها را رفتند.

وی ادامه داد: همانطور که برای دانشگاه‌ها رتبه‌بندی وجود دارد که نشان می‌دهد کدام دانشگاه‌ها برتر هستند، یک معیارهایی هم وجود دارد که نشان می‌دهد در کدام کشورها تقلب علمی و دزدی علمی و سرقت ادبی بالا است. متاسفانه ما در رتبه‌بندی دانشگاهی، رتبه‌مان پایین آمده ولی در بخش تقلب علمی رتبه‌مان بالا رفته است. وزارت علوم ضمن اینکه یکی از اهداف مهمش این است که تولید علم انجام شود و سطح پژوهش بالا برود باید از این مدرک‌های تقلبی نیز جلوگیری کند. باید قانونی وجود داشته باشد و با کسانی که از عناوین به طور غیر واقع استفاده می‌کنند برخورد شود و به کسانی که با مدارک تقلبی اظهار وجود می‌کنند در سیستم علمی کشور بها داده نشود.

روند فعلی جذب دانشجو به فاجعه علمی می‌انجامد

زهره‌ اخوان مقدم، دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن ضمن انتقاد از رشد بی‌رویه پذیرش دانشجو و توسعه رشته‌های دانشگاهی از وزیر جدید علوم درخواست کرد تا به ساماندهی دانشگاه‌ها و رشته‌های فعلی، از پذیرفتن و راه‌اندازی رشته‌های جدید ممانعت کند.

وی افزود: یکی از دوستان بنده در کار ساخت‌وساز است، ایشان می‌گفت برای استخدام مهندس ناظر آگهی دادیم و در یک روز ۱۵۰ نفر برای استخدام مراجعه کردند ولی نمی‌توانستند به سه تا سوال پاسخ بدهند. وضعیت علوم انسانی به مراتب بدتر است. از وزیر علوم خواهش می‌کنم که خودش را برای این مبارزه آماده کند و ظرفیت دانشگاه‌ها را کم کند. در مقطع کارشناسی رشته الهیات و معارف، بدون کنکور دانشجو می‌گیرند، چراکه دانشجو نیست. لذا در دانشگاه‌ها را باز کرده‌اند.

وی ادامه داد: برای مقطع ارشد هم راه‌های مختلفی ایجاد کردند که افراد بدون کنکور وارد این مقطع شوند. افرادی هم که در کنکور شرکت می‌کنند درصد نمرات‌شان بسیار پایین است. شما رتبه اول امسال را با رتبه اول ۱۵ سال پیش مقایسه کنید متوجه اختلافشان می‌شوید. مثلا طرف با ۴۰ درصد، ۵۰ درصد رتبه اول کنکور می‌شود در حالی که در گذشته اینگونه نبود. این نشان می‌دهد که سطح علمی دانش‌آموزان چقدر پایین آمده است.

کلام قدیم پاسخگوی سؤالات جدید نیست

آیت‌الله علیرضا اعرافی با تأکید بر اینکه علم کلام قدیم پاسخگوی سؤالات جدید نیست مگر اینکه رویکرد جدیدی پیدا کند، گفت: علاوه بر توسعه مرزهای دانش نیازمند بازسازی و تولید ادبیات جدید هستیم؛ فقه حاوی جهانی بی پایان از فروعات است و اگر آن را در کنار مکاتب حقوقی قرار دهیم ثمراتش را خواهیم دید.

اعرافی بیان کرد: البته تخصص‌ها در درون علوم کلاسیک و علوم توسعه‌یافته جدید چند سطح دارد؛ اول تربیت یکسری کارشناس و مجتهد متجزی که در باب و بخشی صاحب‌نظر می‌شود و سطح دیگر تربیت مجتهد مطلق است که در بحثی متمرکز شده است؛ اگر کسی با استعداد فوق‌العاده مجتهد مطلق شود ولی در یک بخش مانند تربیت، اقتصاد یا ... متمرکز شود کاری بسیار مفید خواهد بود که شهید صدر نمونه آن است.

وی ادامه داد: زیرساخت تحول در علوم انسانی متوقف بر فقه، فلسفه، تفسیر، حدیث و علوم پایه حوزه است و باید در این علوم تحولاتی رخ دهد تا به نظریاتی برسیم لذا همه حوزه باید تلاش کنند. الان ۱۰۰ طرح تحولی تدوین و کارهای عملیاتی برخی هم شروع شده است که یکی از آن بحث درختواره حوزه است که ۵ سال قریب به هزار نفر در تدوین آن نقش ایفا کردند.

رهبر انقلاب قرآن را متنی پویا برای همه زمان‌ها می‌دانند

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در نشست علمی «کیفیت واژه‌شناسی در تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، گفت: وقتی ما از منابع تفسیر سخن می‌گوییم یکی از این منابع، منابع ادبی بلاغی است تا بتواند پرده از حقایق کنار بزند. قرآن چون متنی وحیانی است نیازمند منابعی مانند خود قرآن، روایات و حتی علوم شهودی است تا فهم قرآن میسر شود

.

 وی اضافه کرد: تفسیر مقام معظم رهبری به دلیل اهمیت مفردات و واژه‌شناسی در فهم قرآن، سرشار از دقت در مفردات و واژگان قرآن کریم است. این ویژگی برجسته در تفسیر ایشان است و البته دیگران هم ورود به این مسئله داشته‌اند ولی ایشان با دقت بیشتری این کار را کرده‌اند.

 بهجت‌پور افزود: تمرکز تفسیر مقام معظم رهبری صرفا بر لفظ و عبارت نبوده است بلکه ایشان دو کار تکمیلی در زمینه قرآن انجام داده‌اند؛ اول تدبر در آیات است یعنی وقتی واژگان آیات را استخراج فرمودند معانی را رها نمی‌کنند بلکه به یک سری برداشت‌ها و مفاهیم جدید دست می‌یابند که غالبا در تفاسیر به آن اشاره نشده است و دوم اینکه تفسیر ایشان متناسب با مسائل روز و زمانه است. ایشان معتقدند که آیات قرآن کریم متناسب با زمان و شرایط دوره نزول، دغدغه‌ها و موضوعات آن دوره را مورد توجه قرار داده است و ما هم باید از قرآن برای نیازهای امروز استفاده کنیم، کما اینکه امام علی(ع) از تعبیر استنطاق برای قرآن استفاده کرده‌اند.