بزرگترین خیانت از نگاه امیرالمؤمنین علی(ع)

 

 

 

خیانت در امانت از گناهان بزرگی است که خواه ناخواه با تضییع حق مردم همراه می‌گردد. خیانت در امانت، با عنایت به آنچه نزد انسان به امانت سپرده شده به اقسامی منقسم می‌گردد. از جمله خیانت در آبرو خیانت در ناموس خیانت در فرهنگ و خیانت در اموال، برخی از اقسام خیانت در امانت به شمار می‌روند، ادای امانت در فرهنگ آموزه‌های قرآن و عترت از اهمیت والایی برخوردار است. قرآن کریم در ابتدای سوره مؤمنون، یکی از ویژگی‌های مؤمنان را امانتداری آنها برمی‌شمرد؛ «وَالَّذِینَ هُمْ لأماناتهم وعَهْدِهِمْ رَاعُونَ».

 

طبق روایات نیز، اساس حرکت تبلیغی انبیای الهی بر صداقت و ادای امانت استوار گردیده است. امام صادق(ع) فرمودند: خداوند عزّوجل، هیچ پیامبری را جز با راستگویی و ادای امانت، مبعوث نفرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یُبْعَثْ نَبِیًّا إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِ وَالْفَاجِرِ».

 

امیرالمؤمنین(ع) در نامه‌ای نوشته‌اند: کسی که امانت را سبک بشمارد و به آن خیانت ورزد و جان و دینش را از آن پاک نکند، خود را در دنیا به ذلت و خواری انداخته و در آخرت، خوارتر و رسواتر خواهد بود. قطعاً بزرگترین خیانت، خیانت به ملت و رسواترین تقلب، تقلب با پیشوایان اهل اسلام است. 

 

شرح اقسام خیانت در امانت، موضوع بحث کنونی نیست، از این جهت در این فصل تنها به بیان آنچه به خیانت در اموال مربوط می‌شود اکتفا می‌کنیم.

 

 

خیانت در اموال مردم که یکی از مصادیق حق‌الناس مالی محسوب می‌شود، به این معناست که انسان در مالی که نزد او به امانت سپرده‌اند، بدون اجازه تصرف کند و آن را به صاحبش برنگرداند. گاهی افراد، منکر امانت می‌شوند، گاهی نیز در حفظ امانت کوتاهی می‌کنند و سبب اتلاف آن می‌گردند که در هر دو صورت خیانت شمرده شده، ضمان‌آور است. خیانت در امانت مالی از دیدگاه تعالیم دینی به اندازه‌ای قبیح است که شاید بتوان گفت، از دزدی نیز قبیح‌تر و آثار آن زیان‌بارتر است. در روایات از کسی که در امانت خیانت ورزد، سلب ایمان شده است. در حدیثی که از جمله راویان آن امام صادق(ع)، امام باقر(ع)، امام سجاد(ع)، امام حسین(ع) و امیرالمؤمنین(ع) هستند از قول رسول خدا(ص) نقل شده است کسی که امانتدار نیست، ایمان ندارد: «لا إِیمَانَ لِمَنْ لَا أَمَانَةَ لَهُ».

 

در روایت دیگری می‌خوانیم پیامبر اکرم(ص) ضمن نهی از خیانت در امانت، فرمودند: «هرکس در امانت مردم خیانت کند و امانت را به اهلش بازنگرداند تا بمیرد مسلمان نمی‌میرد و در قیامت در حالی خداوند را ملاقات می‌کند که از او غضب‌ناک است.» 

 

حفظ و حراست از امانت و بازگرداندن آن به صاحبش به قدری اهمیت دارد که امام سجاد(ع) در روایتی که ابوحمزه ثمالی راوی آن است خطاب به شیعیان میفرمایند در ادای امانت کوشا باشید. قسم به خدایی که محمد(ص) را به پیامبری مبعوث کرد، اگر قاتل پدرم امام حسین(ع)، به من اعتماد کند و شمشیری که با آن سیدالشهدا(ع) را به شهادت رسانده نزد من به امانت بسپارد آن امانت را به وی باز می‌گردانم. در حدیثی مشابه از امام صادق(ع) نقل شده است که اگر قاتل جدم علی(ع)، امانتی نزد من بگذارد، امانتش را ادا خواهم کرد. 

 

باید توجه شود که امانت، باید به اهلش رسانده شود و در این خصوص هیچ تفاوتی ندارد که صاحب امانت، دارای چه دین و مذهبی و چه ملیتی بوده، از چه میزان تقوایی برخوردار باشد، بلکه به صرف اینکه یکی از خلایق و بندگان خداست، باید امانتش به او بازگردانده شود. امیرالمؤمنین(ع) فرموده اند: اگر امانت متعلق به قاتل فرزندان پیامبران خدا باشد نیز باید آن را ادا کنید. امام صادق(ع) می‌فرمایند: امانت را به اهلش ادا کنید، حتی اگر صاحب آن، مجوسی باشد. ایشان در حدیث دیگری می‌فرمایند: هیچ عذری برای کوتاهی در ادای امانت پذیرفته نمی‌شود و امانت مردم را چه آنها نیکوکار و چه فاجر و گناهکار باشند باید ادا کرد.