اخلاق خانواده از دیدگاه قرآن و جهانی‌سازی مدرن

به گزارش ایکنا، جهانی سازی یکی از شاخص‌ترین چالش‌هایی است که جامعه اسلامی به خصوص خانواده مسلمان با آن روبرو است و هدف آن از بین بردن مرزها و تفاوت‌های میان جوامع جهانی و رواج ارزش‌های مشترک انسانی است که بین تمام انسان‌ها وجود دارد.

 

در حال حاضر ما از سردرگمی شدید در تعامل خانواده مسلمان با چالش‌های جدید فرهنگی مربوط به جهانی‌سازی رنج می‌بریم. مشکل در حقیقت از حد سردرگمی به از هم پاشیدگی رسیده که تأثیر منفی بر روابط خانوادگی می‌گذارد.

 

دین اسلام توجه ویژه‌ای به خانواده مسلمان دارد و بر انتخاب همسر صالح تأکید کرده و جنبه اخلاق و اصلاح را بر سایر جنبه‌ها ترجیح داده است. اما متأسانه در جامعه کنونی اقدامات خطرناکی در خصوص فروپاشی خانواده در جوامع اسلامی با تأثیر از نظام نوین جهانی یعنی همان جهانی سازی آغاز شده است که هدف آن از بین بردن اصول صحیح اسلامی و محو ویژگی‌های متمایز خانواده مسلمان است.

 

خانواده در اسلام شامل مراحلی است که با عقد ازدواج آغاز می‌شود و سپس احکام دیگری مربوط به زوجیت بر آن مترتب می‌شود. لذا ابتدا با انتخاب همسر، سپس خواستگاری و پس از آن ازدواج آگاهانه و با انتخاب صحیح از سوی زوجین، خانواده شکل می‌گیرد.

 

روابط اجتماعی در تنظیم زندگی خانوادگی بر اساس خلقیاتی از جمله عدالت و مساوات استوار است و دین اسلام به حقوق زوجیت در همه جوانب زندگی اهمیت بسیاری قائل است. قرآن کریم نیز همه اصول زوجیت را قائم بر اصل مشورت بین طرفین می‌داند.

 

اسلام توجه ویژه‌ای به خانواده دارد تا آن را از فروپاشی حفظ کند. لذا ستون اول یک جامعه مسلمان و تربیت شده که افراد مفید برای جامعه و وطن از آن بیرون می‌آیند، خانواده است. قرآن کریم هم به تشکیل خانواده تأکید کرده و هر یک از زوجین را به روابط نیکو با یکدیگر و انجام وظایف زوجیت و ایجاد عشق و محبت تشویق کرده است.

 

دین اسلام همچنین زمانی که تنشی بین زوجین به وجود آید، حکم به مداخله خانواده هریک از زوجین کرده است تا هر یک از آنها فردی از خانواده خود را برای بررسی علت درگیری و پیدا کردن راه‌هایی برای بهبود روابط میان آنها انتخاب کنند. اما اگر اختلاف میان زوجین ادامه پیدا کرد و برطرف کردن این اختلاف برای دو نفر انتخاب شده امکان‌پذیر نبود، دین اسلام حکم به جدایی میان زوجین می‌دهد بر اساس اینکه حقوق هریک از آنها از سوی دیگری تضمین و حقوق فرزندان نیز رعایت شود.

 

 

جهانی سازی ابزارهای منفی بسیاری برای تأثیر بر رفتار افراد دارد تا بتواند ارزش‌های اخلاقی را از بین برده و از این طریق بتواند تأثیر منفی بر رفتار روزمره افراد داشته باشد. همچنین تلاش جهانی سازی بر تخریب خانواده و از بین بردن روابط اجتماعی و انجام کارهایی است که خداوند متعال آنها را حرام کرده است.

 

از این رو نقش خانواده در حفظ موجودیت اسلامی آن و همکاری برای جلوگیری از نابودی آن و حتی کم کردن شدت اقدامات جهانی سازی روشن می‌شود. زیرا نخستین هدف جهانی‌سازی تخریب خانواده مسلمان و در نتیجه از بین بردن ارزش‌ها، سنت‌ها و عادات نیکو در خانواده است. همه اقدامات غرب که شامل آزادی شخصی می‌شود در دین مبین اسلام هیچ اساس و پایه‌ای ندارد.

 

یکی از مهمترین روش‌هایی که جهانی سازی برای نابودی خانواده مسلمان استفاده می‌کند تأثیرگذاری دینی است که یکی از مهمترین عوامل اصلی در تأثیر بر شخصیت افراد در داخل خانواده و جامعه به ویژه کودکان برای از بین بردن مفاهیم دین اسلام و ایجاد شک و شبهه در اعتقادات و محو مقدسات است. این کار به منافع اندیشه غربی و به منظور جایگزین کردن سکولاریسم به جای عقیده به دین اسلام، محعربیرومیت از تربیت، اخلاق و ارزش‌های فرهنگی  اسلامی و تلاش برای تشکیک در اعتقادات دینی است.

 

یکی دیگر از روش‌های جهانی سازی طرح اصل برابری زن و مرد به شکل ناصحیح است که با شرکت دادن مرد در کارهای منزل و نگهداری از کودکان، در خدمت جهانی سازی است. این امر موجب از بین رفتن تفاوت‌ها میان احکام و وظایف زن و مرد می‌شود و با دین اسلام تناقض دارد. در نتیجه منجر به ایجاد درگیری‌ها و مشکلاتی بین زوجین می‌شود.

 

اما از جهت روابط میان والدین و فرزندان، جهانی سازی و وسایل ارتباط جمعی موانع اجتماعی میان خانواده‌های عربی را شکسته‌اند و روابط آنها را با دنیای باز اینترنت نزدیک کرده‌اند به طوری که فرزند وقت زیادی را به دور از خانواده می‌گذراند و به روابط اجتماعی با دیگران در فضای مجازی پناه می‌برد؛ بدین ترتیب فرزند ساعت‌ها در اتاق خود حبس شده و حتی برای صحبت با اهالی منزل بیرون نمی‌آید. لذا شبکه‌های تلویزیونی و اینترنتی تأثیر زیادی بر طرز فکر جوانان دارند.

 

از دیگر روش‌های جهانی سازی برای تأثیر گذاشتن بر اخلاق خانواده می‌توان به محو هویت فرهنگی امت اسلامی با انتشار مُدها و تولیدات غربی در کشورهای اسلامی، تلاش برای از بین بردن ارزش‌های اخلاقی و میراث اصیل انسان مسلمان و ادغام آنها با مفاهیم جدید، نبود ارزش‌های دینی با استفاده از تئوری‌های منحرف غربی به دور از اخلاق و آداب و رسوم اسلامی و همچنین گسترش ادبیات جنسی و فرهنگ خشونت که منجر به گسترش رذایل اخلاقی و خشونت در جامعه اسلامی و وقت کشی جوانان در کارهای غیرمفید می‌شود اشاره کرد.

 

 

رفتار نیکوی فرزندان با والدین در دین اسلام در رأس رفتارهای اخلاقی قرار دارد و در قرآن کریم بر این مورد تأکید شده است. در این راستا توجه به مادر بیش از پدر توصیخ شده است زیرا در رشد و تربیت فرزندان سختی بیشتری را متحمل می‌شود.

 

یکی از وظایف خانواده در قبال فرزندان، آموختن عشق به خداوند سبحان و ایجاد احساس نظارت خداوند در پنهان و آشکار بر اعمال آنها و همچنین آموختن اسماء حسنای خداوند و بیان اثر آنها بر زندگی فرزندان است. راهنمایی و ارشاد فرزندان به ایمان به خدا و توحید و تشویق بر اقامه نماز و ایجاد اخلاق و رفتار نیکو در فرزندان نیز از دیگر وظایف خانواده در قبال فرزندان است.

 

اما جهانی سازی آثار سوء و خطرناکی بر خانواده مسلمان در جوامع اسلامی دارد و موجب از هم پاشیدن روابط خانوادگی و اجتماعی و تمرد جوانان از روابط خانوادگی می‌شود. 

 

جهانی سازی اخلاقیات منفی بسیاری را در اکثر زمینه‌ها در جوامع اسلامی وارد کرده است که به خوردن و آشامیدن، لباس پوشیدن، مسکن و غیره در جوامع غربی مربوط می‌شود. مثلا فرزندان ما را ترغیب می‌کنند که لباس‌های نامناسب غربی را بپوشند بدون اینکه به ارزش‌ها و آداب و رسوم جوامع خود توجه داشته باشند و فرقی بین دختر و پسر در این موارد نیست. این همان نظام رایج در کشورهای غربی است.

 

در مورد خوردن و آشامیدن نیز متأثر از نظام غرب است و انواع خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را به جوامع اسلامی وارد می‌کنند. لذا جهانی سازی تأثیر بسیاری بر ارزش‌های جوامع اسلامی و آداب و رسوم و اخلاقیات آن دارد و ما نمی‌توانیم به صورت مستقیم با آن مبارزه کنیم زیرا نیازمند این فرهنگ هستیم تا آنچه برای ما و جامعه ما مفید است از آن دریافت کنیم. مثلا نمی‌توانیم بی‌نیاز از کامپیوتر، اینترنت، دستگاه‌های جدید و ... باشیم. اما این ارزش‌های غربی به صورت غیرمستقیم و از طریق همین دستگاه‌های جدید و تکنولوژی جدید مانند اینترنت، کامپیوتر و ماهواره به جوامع اسلامی وارد شده‌اند. لذا بر ارزش‌های اخلاقی ما تأثیر منفی می‌گذارند.

 

لازم است به ارزش‌های انسانی در اسلام اهمیت داده شود زیرا کشورهای جهانی سازی شده‌ای وجود دارند که تلاش می‌کنند اخلاق و ارزشهای خود را به همه کشورها تحمیل کنند و این خطر بزرگی برای اصول و ارزش‌های ما محسوب می‌شود چرا که دین اسلام ارزش‌های اصیل خود از جمله ترس از خداوند متعال و حمایت از تمام مردم را برای ما آورده است.

 

فرهنگ جهانی سازی فرهنگ مادی صرف است و جایی برای معنویات یا عواطف و احساسات انسانی در آن وجود ندارد زیرا روابط اجتماعی که رابر اساس همبستگی و اهتمام به منافع و حقوق دیگران باشد را کنار می‌گذارد و جهانی تشکیل می‌دهد که بخل و کینه را فضیلت می‌داند و بر حرص و طمع و رسیدن به اهداف به هر وسیله ممکن و بدون توجه به ارزش‌های شریف انسانی تشویق می‌کند.

 

خانواده در جامعه اسلامی از جایگاهی والا برخوردار است و در تربیت نسلی صالح اهمیت بسزایی دارد اما خانواده در عصر جهانی سازی به عکس آن است زیرا برخی از این خانواده‌ها از هم پاشیده بوده و هیچ یک از اصول و ارزش‌های اخلاقی بر آن حکم نمی‌کند؛ در نتیجه با سوء تربیت افراد خانواده، سهم بزرگی در فاسد کردن افراد جامعه دارد.

 

در این میان نباید از نقش رسانه‌ها در پخش سریال‌ها، آهنگ‌ها و فیلم‌های مستهجن و تحریک برانگیز برای نسل جوان غافل بود. جهانی سازی همچنین در پدیده اعتیاد به مواد مخدر بین جوانان و افزایش طلاق و از هم گسیختن خانواده‌ها و دوری از دین سهیم است.

 

در پایان باید گفت که مقابله با خطر جهانی سازی برای پابرجایی امت اسلامی و بازپس گیری شرافت سلب شده و تاریخ اصیل گذشتگان ما امری مهم و ضروری است. از این رو توصیه می‌شود که انسان مسلمان به اصول اسلامی پایبند باشد و برای تربیت فرزندان، از خانواده خود محافظت مستمر داشته باشد. دولت‌ها نیز باید از برنامه‌های مستهجن ماهواره‌ای که رفتارهای غیراخلاقی را ترویج می‌کنند و نقش مهمی در فروپاشی خانواده‌ها دارند جلوگیری کنند.

 

نویسندگان: رسل عامر عباس، رؤی جعفر موسی، علی صبری صحن

ترجمه از فرشته صدیقی