آهنگساز فیلم «محمد رسول الله» در گفت‌وگو با ایکنا:
ساخت اثر درباره پیامبر(ص) افتخارآمیز و روایت عشقی ریشه‌دار است + فیلم
الله رکها رحمان، آهنگساز هندی با بیان اینکه ساخت اثر درباره حضرت محمد(ص) افتخاری بزرگ است تصریح کرد: زندگی پیامبر اکرم(ص) سراسر روایت فرهنگ، انسانیت و عشقی ریشه‌دار است.
ساخت فیلم‌های سینمایی درباره عیسی مسیح(ع) و پیامبران بنی‌اسرائیل از سوی سینمای هالیوود سابقه‌ای طولانی دارد. با این حال درباره زندگی پیامبر اسلام(ص) فیلم‌های اندکی ساخته شده و شخصیت این پیامبر بزرگ چنانکه شایسته بوده است در سینما نمایش داده نشده است.
فیلم الرساله (به انگلیسی: The Message) که در ایران به محمد رسول‌الله شهرت دارد، نخستین فیلم مطرح درباره زندگی پیامبر اسلام است.
این فیلم سینمایی به کارگردانی مصطفی عقاد، کارگردان سوری‌تبار در سال ۱۹۷۶ اکران و با استقبال جهانی روبرو شد. الرساله داستان زندگی پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) را از چهل سالگی تا درگذشت و در واقع دوران صدر اسلام را به تصویر می‌کشد. بازیگران این فیلم از جمله آنتونی کوئین و ایرنه پاپاس از بازیگران مطرح هالیوود بودند.
چهار دهه بعد، مجید مجیدی، کارگردان مشهور ایرانی کار ساخت فیلم «محمد رسول‌الله» را در سال ۲۰۱۵ به پایان رساند. این فیلم داستان دوران کودکی محمد(ص)، پیامبر اسلام در سده ۶ میلادی را روایت می‌کند. داستان فیلم از دوران جاهلیت و شرایط اجتماعی زمان تولد پیامبر اسلام آغاز می‌شود و در ۱۲ سالگی او به پایان می‌رسد.
در آستانه سالروز میلاد باسعادت پیامبر اکرم(ص) ایکنا با الله رکها رحمان (A.R. Rahman)، موسیقیدان هندی و آهنگساز مشهور فیلم «محمد رسول الله» به گفت‌وگو پرداخت.
رحمان در سال ۱۹۶۷ میلادی در چنای هند متولد شد. والدین او که هندو مسلک بودند، نام او را «دیلیپ کومار» نهادند. وی در سنین جوانی از آئین هندوئیسم به دین اسلام گروید و نام خود را به «الله رکها رحمان» به معنی (خدا رحمان را برکت دهد) تغییر داد.
رحمان در سن ۱۶ سالگی ترک تحصیل کرد و به پیروی از راه و رسم پدر، تمامی وقت خود را صرف نوازندگی کرد، اما خیلی زود از این زندگی یکنواخت نیز خسته شد و به پیشنهاد یکی از همکارانش بر آن شد تا برای مدتی خود را در موسیقی تبلیغات تلویزیونی بیازماید.
او فعالیت حرفه‌ای خود در زمینهٔ آهنگسازی فیلم را در دهه ۱۹۹۰ میلادی آغاز کرده است. نتیجهٔ بیش از ۱۰ سال فعالیت مداوم در صنعت فیلم‌سازی هند و جهان برای رحمان فروش بیش از صد میلیون نسخه موسیقی فیلم و بیش از دویست میلیون کاست از آثار او است که او را در زمره پرفروش‌ترین هنرمندان موسیقی جهان قرار می‌دهد. مجلهٔ تایم در سال ۲۰۰۹ او را در لیست تایم ۱۰۰ به عنوان یکی از صد فرد تأثیرگذار در جهان معرفی کرده است.
الله رکها رحمان، برنده جوایز بسیاری از جمله چهار جایزه ملی فیلم هند، یک جایزه بفتا، یک جایزه گلدن گلوب و دو جایزه اسکار شده است. رحمان در سال ۱۹۹۵ جایزه ملی موریس و جایزه مالزی برای خدمت به هنر موسیقی را دریافت کرد. وی همچنین چهار جایزهٔ ملی و ۶ جایزهٔ دیگر برای اجرای بهترین موسیقی در فیلم‌های هندی گرفت. علاوه بر این وی ۱۵ جایزه از جشنوارهٔ فیلم فیر گرفته و در سال ۲۰۰۶ دانشگاه استنفورد به او جایزه‌ای اهدا کرد.
ساخت اثر درباره پیامبر(ص) افتخارآمیز است
رحمان در پاسخ به این سؤال که چه چیزی باعث شد ساخت موسیقی متن فیلم محمد(ص) رسول خدا را انجام دهد گفت: یکی از دوستانم به من زنگ زد و گفت آقای مجیدی می‌خواهد با من ملاقات کند. فکر می‌کنم مجیدی کارگردان بسیار مشهوری در هندوستان است. فیلم «بچه‌های آسمان» او یک فیلم کالت (جدا از جریان اصلی سینما و دارای طرفداران خاص) است که توجه مردم را نسبت به سینمای جهان به ویژه ایران برانگیخت.
بدین ترتیب خواستم با مجیدی ملاقات کنم و بیشتر درباره فیلم بدانم. وقتی با او ملاقات کردم و فهمیدم در حال ساخت فیلمی در مورد زندگی پیامبر(ص) است بسیار خوشحال شدم و فکر کردم این افتخار بزرگی است.
سبک ساخت موسیقی متن فیلم
رحمان درباره اینکه چگونه به کار ساخت موسیقی برای فیلمی با چنین اهمیت تاریخی و دینی عمیقی نزدیک شد گفت: من موسیقی عربی را تا حدودی دنبال می‌کردم و در طول ۴۰ سال گذشته مطالعاتم را گسترش داده‌ام. برخی از مقام‌ها و ریتم‌هایی که در این موسیقی به کار می‌برند و همچنین محتوای موسیقی و اشعار را مطالعه کردم. در موسیقی عربی یک فرهنگ ریشه‌دار وجود دارد. در عین حال، قصد مجیدی این بود که این فیلم را به کل جهان عرضه کند نه فقط به ایران یا عربستان. این فیلم برای همه جهانیان است که آن را ببینند. همانطور که مجیدی گفت فیلم‌های زیادی درباره حضرت عیسی(ع) ساخته شده است، اما فیلم الرساله (معروف به محمد رسول الله ساخته مصطفی عقاد) تنها فیلمی است که درباره حضرت محمد(ص) ساخته شده بود.
این برنده جایزه اسکار درباره سبک خود در ساخت موسیقی متن این فیلم گفت: من در زمان فیلمبرداری بخشی از فیلم سر صحنه بودم. چند روز آنجا بودم. بنابراین به نوعی انرژی و کاری را که آنها سعی داشتند انجام دهند احساس کردم و مجیدی در آن زمان راش‌های زیادی به من نشان داد. او بخش‌هایی از فیلم را به صورت بلو ری داشت و مدام آن را به من نشان می‌داد و این یک فرایند طولانی بود.
استفاده از سنت موسیقایی عربی و هندی
وی درباره اینکه از چه سنت‌های موسیقایی در این اثر بهره برده است گفت: موسیقی این فیلم اساساً یک موسیقی متن ارکسترال با عناصر عربی است. در برخی از صحنه‌ها از گروه کر بزرگ استفاده شده مانند صحنه‌ای که در روستا اتفاق می‌افتد که ماهی از دریا می‌آید و نشان دهنده معجزه‌ای است که اتفاق افتاده است و صحنه‌ای که شتر به خانه آمنه آمد. مجیدی، شتر را مانند فرشته‌ای به تصویر کشید که حلیمه را به آمنه رساند.
وی افزود: پس این روایت بسیار تازه‌ای بود و زمانی که آن را به ما توضیح دادند زیبا بود. مجیدی تصورات مختلفی داشت که آرزو داشت موسیقی، آن را به تصویر بکشد. فیلم چیزی را نشان می‌داد و موسیقی باید کار دیگری می‌کرد و او خیلی زیبا ما را راهنمایی کرد.
وی درباره تم اصلی که گروه کر در این فیلم همخوانی می‌کنند گفت: گروه کر در واقع صلوات (صلی الله علیه و آله و سلم) را می‌خوانند زیرا موسیقی فیلم باید تأثیربرانگیز باشد و ما نمی‌توانیم غیر از صلوات از چیزی استفاده کنیم زیرا این فیلم مربوط به زندگی پیامبر است.
وی در پاسخ به این سؤال که چقدر به سنت موسیقی عربی که مبتنی بر مقامات است توجه داشتید و اینکه عناصر شرقی یا هندی در این موسیقی متن زیاد استفاده شده گفت: بله، فکر می‌کنم پیامبر متعلق به همه است و استفاده از همه عناصر فرهنگ‌ها باعث دوستی بیشتر می‌شود. مثلاً موسیقی‌ای که در سکانس آخرین حج می‌شنویم از تم عربی و هندی برخوردار است.
موسیقی متن متفاوت با فیلم الرساله
رحمان با اشاره به اینکه پیش از فیلم مجیدی، تنها فیلمی که درباره پیامبر اکرم(ص) ساخته شده فیلم «الرساله» مصطفی عقاد بود که موسیقی آن را موریس ژار ساخته بود و اینکه آیا از موسیقی این فیلم تأثیر پذیرفته است گفت: بله من عاشق موسیقی موریس ژار و کاری هستم که او انجام داد. اما فکر می‌کردم در این اثر ما به سازهای عربی و شرقی مانند عود و دودوک ارمنی و نی و سازهای دیگر نیاز داشتیم. بنابراین هیچ تأثیری از آن فیلم نگرفتیم و موسیقی این اثر، برداشتی کاملاً متفاوت است.
روشن‌تر شدن ارزش اثر پس از یک دهه
وی درباره ارزیابی خود از موفقیت فیلم پس از گذشت یک دهه از ساخت آن گفت: این فیلمی است که با احساسات زیاد ساخته شده است. نیت سازندگان بسیار خالص بود و تمام چیزی که سازندگان می‌خواستند این بود که افراد بیشتری این روایت را ببینند تا پلی ایجاد شود که آنها بیشتر درباره پیامبر ما، درباره فرهنگ ما درباره انسانیت و درباره این عشق ریشه‌دار بدانند.
اما متأسفانه طبق معمول شکاف در جهان بسیار زیاد است و برخی واکنش‌های منفی دیده شد. اما من فکر می‌کنم کاری که با نیت خیر انجام شده است همیشه موفق می‌شود و اکنون می‌توانید ببینید که مردم آن را تماشا می‌کنند و فکر می‌کنم آن را دوست دارند.
من پیش‌بینی کرده بودم که در ۱۰ سال آینده استقبال از فیلم بهتر از زمانی است که تازه پخش شد زیرا تمام قضاوت‌ها از بین می‌رود و مردم با نگاه وسیع‌تر و بزرگ‌تری به آن نگاه می‌کنند.
وی درباره پیام یا احساس اصلی که قصد داشته با این موسیقی متن منتقل کند گفت: فکر می‌کنم در کل همه چیز در مورد عشق است و اگر به هر ملودی نگاه کنید، عشقی در ابعاد کوچک و بزرگ وجود دارد. داستان پیامبر درباره عشق است و بنابراین هر ذره‌ای از آن (به جز جنگ بت‌پرستان) سرشار از عشق است.
قوالی و مدیحه‌سرایی نوعی عبادت است
وی که در قوالی صاحب‌نظر است درباره جنبه‌های معنوی و عاطفی اجرای سرودهای دینی برای حضرت محمد(ص) گفت: من شخصاً در هنگام خواندن و شنیدن قوالی فکر می‌کنم مانند آینه‌ای ساخته شده از هزاران آینه است. شما یک چهره را می‌بینید و هزاران نور یا حتی بی‌نهایت نور را به شما منعکس می‌کند. پس هر چیزی که به پیامبر فرستاده شود چه صلوات، درود شریف، فاتحه یا هر دعای دیگری به شما و اطرافیان شما منعکس می‌شود. همیشه نشستن برای خواندن قوالی مثل نعمت و برای من عبادت است؛ درست مثل وقتی که راه می‌روید و ذکر صلوات را زمزمه می‌کنید یا در ماشین صلوات می‌گویید به همین ترتیب خواندن سرودهایی در مدح پیامبر(ص) برای ما عبادت است.
