حجت‌الاسلام روح‌الله توحیدی‌نیا:
«سیره‌شناسی» ظرفیتی در اختیار علوم قرآنی است
استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: علوم قرآن و سیره‌شناسی به عنوان دو حوزه علوم دانشی ظرفیت‌هایی را می‌توانند در اختیار همدیگر قرار دهند اما نه با مطالعات و نوع تعریفی که امروزه از سیره داریم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله توحیدی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چهارم مهرماه در کرسی علمی «نسبت سیره‌شناسی و علوم قرآن» که در سالن حکمت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، این جلسه را در ادامه برنامه پژوهشی خویش در پیشنهاد یک حوزه دانشی مستقل از دیگر علوم اسلامی خواند و گفت: سیره نامی آشنا برای اهالی علوم اسلامی است، اما دیدگاهی که نگارنده دنبال می‌کند، به دنبال گشودن مسیری متفاوت از مباحث معمول و متمایز از سیره در علم تاریخ، علم حدیث و... است.وی از تکمیل بخشی از مجموعه شش جلدی و مقدماتی برای معرفی این حوزه دانشی خبر داد و تأکید کرد: این جلسات گامی در جهت مطرح‌نمودن نتایح مطالعات با اساتید حوزه‌های دانشی دیگر جهت تقویت هرچه بیشتر مباحث است.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه، بیان کرد: مطابق یک تعریف اگر کارویژه فلسفه علم، پاسخگویی به مسائل مربوط به معرفت دستگاه‌وار حاصل از مطالعه فرانگر علوم، برای دستيابی به احكام كلی مضاف‌اليه و مسائل ذاتی آن دانسته شود، هر یک از علوم اسلامی مبتنی بر چنین صورتی از بررسی علمی می‌توانند به تعریف و ساماندهی ارکان و ابعاد خود و یا تبیین رابطه و نسبت‌شان با دیگر حوزه‌های دانشی هموند یا غیرهموند بپردازند.
توحیدی‌نیا اظهار کرد: از این منظر به طرح ادله و شواهد برای دو مدعای اولیه خود درباره نسبت میان سیره‌شناسی و علوم قرآن، یعنی نسبت هموند میان ریشه و کارکرد این دو حوزه دانشی در عین مرزبندی علمی آن‌ها و دیگری، اتکا و بهره‌مندی دوسویه این دو حوزه دانشی برای پاسخ به پرسش‌های بنیادین‌شان، می‌پردازیم.
وی پس از ارائه ادله و شواهد لازم از مباحث تفسیر، فقه‌اللغه و... برای تبیین مدعای خویش، تأکید کرد: بررسی‌ها نشان از نقش منحصر به فرد هر یک از حوزه‌های دانشی برای پاسخ به مسائل بنیادین طرف دیگر نیز دارد؛ چنان که از یک سو چارچوب، جهت و مؤلفه‌های معنایابی تصویر معصوم در علوم قرآن و از سوی دیگر، روش بهره‌مندی از قرآن کریم، صورت خارجی هدایت قرآنی و حل جایگاه و ابعاد ماورایی قرآن، در سیره‌شناسی، مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و پاسخ‌های منحصر به فردی را به دنبال دارد.
توحیدی‌نیا ادامه داد: علوم قرآن و سیره‌شناسی به عنوان دو حوزه علوم دانشی ظرفیت‌هایی را می‌توانند در اختیار همدیگر قرار دهند اما نه با مطالعات و نوع تعریفی که امروزه از سیره داریم؛ امروزه در نظریه‌پردازی‌های دینی چه رنگ و بویی از ائمه معصومین(ع) می‌بینیم؟ به عقیده من معصوم(ع) در هیچ‌یک از نظریه‌پردازی‌های دینی در نسبت معینی با آموزه‌های قرآنی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه به عقیده بنده نسبت بین معصوم و قرآن باید در همکاری دو حوزه دانشی مشخص تحقق یابد که این دو حوزه سیره‌شناسی و علوم قرآنی است، تأکید کرد: ما تمهیدات لازم را برای دانش‌هایی که بتواند این نسبت را برقرار کند، تدبیر نکرده‌ایم.
در ادامه این نشست محمود کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و حجت‌الاسلام علیرضا محمدی‌فرد، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، ضمن تحسین تلاش‌های صورت‌گرفته و نوآوری‌های بحث، نقدها و نظراتی را درباره ابعاد گوناگون نظری بحث ارائه دادند.
ضرورت توجه به تعاریف متعدد از علوم قرآن، عنایت به مباحث مربوط به سبک زندگی و یا الگوهای رفتاری و تبیین مفاهیم به کارگرفته شده در تعاریف در نسبت با دیدگاه‌های موجود، از جمله نکات مورد تأکید ناقدان در این نشست بود.
رابطه سیره و علوم قرآن تبیین شود
کریمی در این نشست در سخنانی، بیان کرد: در عنوان که رابطه سیره‌شناسی و علوم قرآن تفاوت میان نسبت و رابطه به خوبی مشخص نشده است، همچینن ضرورت و فایده رابطه و نسبت بین سیره و علوم قرآنی در مقاله ارائه‌دهنده به خوبی تبیین نشده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه بحث تعاریف و اصطلاحات هم اعم از سیره‌شناسی و علوم قرآنی تعریف جدید یا غیرمشهوری در آن ارائه نشده است، اظهار کرد: در باب سیره و سیره‌شناسی، خلط مفهومی بین این دو صورت گرفته است زیرا سیره یک علم است و سیره‌شناسی معرفت درجه دو است ولی این دو در معنای مترادف به کار رفته است همچنین در تعریف سیره، تصویر در زمانی نیازمند اثبات و استدلال است و اینکه شاید بتوان الفاظ روشن‌تری در تعریف بیاوریم تا این ابهامات وجود نداشته باشد.
کریمی با بیان اینکه اگر ما تصویر در زمانی و هدایت‌بخش از معصوم را بیان کنیم به نظر بنده معصوم به عنوان الگو و یا انسان کامل در مقاله باید قید و تبیین شود، اضافه کرد: همچنین خوب بود تعاریفی که ارائه شد نسبت آن با تعریف مشهوری که برای علوم قرآن و سیره داریم، روشن شود. نسبت بین علوم قرآن و سیره از سه حیث قابل بررسی است؛ موضوع، روش و غرض.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه در علوم قرآن، مسائل با محوریت یک متن و در سیره‌شناسی مسئله با محوریت انسان الهی مطرح است، تصریح کرد: اینکه در علوم قرآنی صرفاً ما با متن یعنی قرآن سر و کار داریم جای بحث است زیرا قرآن، تکلم الهی است و بحث نزول در اینجا مطرح است و اینکه این نزول، آویختنی است نه انداختنی لذا قرآن فقط یک متن قدیمی که امروز در دست ما هست نیست و ما مستقیماً در هر قرائت قرآن با ذات الهی در حال تکلم هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه قائل‌شدن به رابطه عموم و خصوص من وجه بین قرآن و سیره دشوار است، اظهار کرد: ما قرآن صامت و ناطق داریم و طبق حدیث ثقلین، دو ثقل جدانشدنی هستند لذا من‌وجه نمی‌تواند در تبیین نسبت بین این دو صحیح باشد.
کریمی با بیان اینکه علم سبک زندگی قطعاً علمی نزدیک به سیره است، گفت: باید ظرفیت سبک زندگی برای سیره‌شناسی و علوم و تفسیر قرآن مورد توجه قرار بگیرد، همچنین علم هرمنوتیک که می‌تواند در این مسئله دخیل باشد.
جایگاه معصومین در تفسیر علامه طباطبایی
حجت‌الاسلام و المسلمین توحیدی‌نیا در پایان با اشاره به برخی مکاتب تفسیری و نوع برداشتی که از تفسیر مطلوب دارند، به روش تفسیری علامه طباطبایی و جایگاهی که ایشان برای نگاه معصومان(ع) قائل بودند، اشاره کرد.
وی افزود: آنچه می‌تواند به تحول حوزه دانشی متعدد بیانجامد، قاعده‌مندی روش بهره‌مندی از اصول و قواعد مطرح شده از سوی معصومان(ع) در حوزه‌های گوناگون است و سیره‌شناسی، خط و نشانی کاربردی را بدین منظور ارائه می‌دهد.
وی اظهار امیدواری کرد با همکاری اساتید و محققان علوم قرآن، به شکل روشن‌تر چنین هدفی در پژوهش‌ها دنبال شود.
مطالب مرتبط
