به گزارش ایکنا، مهر نوشت: شبیر فیروزیان معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی به تبیین عملکرد سه ساله این معاونت پرداخته است. در ادامه این گزارش را با هم میخوانیم.
امام امیرالمؤمنین (ع) قرآن کریم را کتابی میدانند که هر فرد یا ملّتی با آن مجالست داشته باشد، حتماً بر هدایتش افزوده و از کوری دل و اندیشهاش کاسته خواهد شد:
«وَ مَا جَالَسَ هَذَا الْقُرْآنَ أَحَدٌ إِلَّا قَامَ عَنْهُ بِزِیَادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ؛ زِیَادَةٍ فِی هُدًی أَوْ نُقْصَانٍ مِنْ عَمًی» (نهج البلاغه؛ خطبه ۱۷۶)
و در عبارات دیگری، فرمودهاند هیچ چیزی مانند قرآن، اسباب توجّه بندگان به خداوند را فراهم نمیکند:
«إِنَّهُ مَا تَوَجَّهَ الْعِبَادُ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِمِثْلِهِ» (نهج البلاغه؛ خطبه ۱۷۶)
از آنجا که هدف از کار فرهنگی در جامعه اسلامی، تقرّب و توجه هرچه بیشتر مردم با خداوند است، بنابراین این عبارات حضرت گویای این مطلب است که اساساً نقطه شروع هر کار فرهنگی عمیق و تأثیرگذاری، «رجوع به قرآن کریم» است.
همچنین مطابق مضمون آیه دیگری از قرآن کریم، اصلاح فرهنگی ملّتها صورت نمیگیرد، جز با تمسّکِ معرفتی و قلبیِ رهبران و مدیران فرهنگی و مصلحان اجتماعی به «قرآن کریم» در برنامهریزیها و سیاستگذاریهای فرهنگی:
«وَ الَّذِینَ یُمَسِّکُونَ بِالْکِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ إِنَّا لا نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ؛ و آنها که به کتاب (خدا) تمسّک جویند، و نماز را برپا دارند، (پاداش بزرگی خواهند داشت؛ زیرا) ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد!» (اعراف :۱۷۰)
و از این روست که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز فعالیت قرآنی در کشور را یک «فعالیت راهبردی» میدانند. بنابراین همه دستگاههای فرهنگی در نظام اسلامی موظفند اولاً همه سیاستگذاریهای فرهنگی شأن در همه عرصهها را با مبانی قرآنی تنظیم نمایند و ثانیاً یکی از اصلیترین عرصهها برای برنامهریزی فرهنگی را ترویج قرآن و مفاهیم قرآنی در جامعه قرار دهند.
بیتردید امروزه مهمترین نوع فعالیت در گسترش مفاهیم قرآنی در کشور، فعالیتهای هنری، رسانهای و تبلیغی – ترویجی است. تأثیر مفاهیم متعالی قرآن کریم در عمق جان مردم تنها با هنر و روشهای هنری و رسانهای است که چند برابر میشود. همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اصلیترین و مهمترین متولّی امور هنری و رسانهای در کشور است و از این رو بهترین نقطه برای اتصال فعالیتهای قرآنی با هنر و رسانه، همین وزارتخانه است.
به همین دلیل باید گفت معاونت قرآن و عترت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نه معاونتی در عرض سایر معاونتها، بلکه معاونتی راهبردی - محتوایی و در طول سایر معاونتها و سازمانهای ذیل این وزارتخانه است که وظیفه اصلیاش اشراب مفاهیم قرآنی در فعالیتها و آثار هنری، رسانهای و فرهنگی است.
هیچ موهبت و افتخاری بالاتر از خدمت به قرآن کریم و اهل بیت(ع) نیست و این افتخار زمانی شیرینتر است که در دولتی اتفاق بیفتند که در رأسش شخصیتی جامعالاطراف و قرآنی همچون شهید خدمت، شهید آیتالله رئیسی باشد.
شهید آیتالله رئیسی، به معنای واقعی کلمه شخصیتی قرآنی بود؛ هم در رفتار و سلوک شخصی و هم در برنامهریزیهای فرهنگی و مدیریتی. دفاع از حقانیت قرآن کریم در صحن سازمان ملل، استنادات قرآنی دقیق و پرتکرار در سخنرانی در جمع اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در دفاع از مردم مظلوم غزه، شرکت هرساله در اختتامیه مسابقات بینالمللی قرآن کریم، شرکت هر ساله در آئین تکریم از خادمان قرآن کریم، بازدید هر ساله از نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم و شرکت ایشان در جلسه شورای توسعه فعالیتهای قرآنی، بخشی از فعالیتهای قرآنی ایشان در سالهای اخیر و نشاندهنده اهتمام ایشان به فعالیتهای قرآنی بود.
به باور حقیر، یکی از دلایل رونق فعالیتهای قرآنی در کشور در سالهای اخیر که مورد تجلیل و اظهار رضایت رهبر انقلاب نیز قرار گرفت، اهتمام شخص شهید آیتالله رئیسی به گسترش قرآن و فرهنگ قرآنی و فعالیتهای قرآنی در کشور بود.
بدیهی است در هر مجموعه و سازمانی اگر راهبردهای اصلی و رویکردهای محتوایی و نرمافزاری در جهت درستی تنظیم شوند، خودبه خود اقدامات عملیاتی نیز مبتنی بر همان راهبردها و رویکردها انجام خواهند شد.
در دوره سهساله معاونت قرآن و عترت در دولت شهید آیت الله رئیسی، تغییرات نرمافزاری و محتوایی مهمی رقم خورد و به تَبَع آن، بسیاری از اقدامات و فعالیتهای قرآنی در این دوره سهساله نیز، مبتنی بر این رویکردهای محتوایی و نرمافزاری انجام شد.
در این نوشته تلاش خواهم کرد، بخشی از اقدامات عملیاتی و رویکردها و راهبردهای محتوایی و نرمافزاریِ معاونت قرآن و عترت در دولت شهید آیت الله رئیسی به اختصار بیان شود.
۱. یکی از مهمترین راهبردهای معاونت قرآن و عترت در این دوره سه ساله، عبارت بود از ترویج نگاه غیرسکولار به قرآن کریم. فهم این مسئله که قرآن فقط کتاب تلاوت و قرائت و حفظ و تجوید و … نیست، بلکه علاوه بر زندگی فردی و اجتماعی انسانها، در عرصههای متنوع حکمرانی نیز برنامهها و راهبردهای ایجابی و سلبی دارد، مسئله بسیار مهمی است. البته القا و فهماندن این نگاه به قرآن کریم در میان مردم و بخصوص مسئولان کشور، نیاز به گفتمان سازی داشته و دارد؛ حتی سوگمندانه باید گفت هنوز برای بخشی از جامعه قرآنی و مسئولان قرآنیِ کشور نیز این مسئله به درستی و عمیق فهم نشده و اگرچه در ذهنشان معتقد به حضور قرآن در عرصههای حکمرانی هستند، ولی عملاً برنامهها و سیاستهایشان را در این جهت تنظیم نمیکنند و به جای قرآن حداکثری، به قرآن حداقلی اکتفا میکنند.
در این راستا اقداماتی در معاونت قرآن وعترت طراحی و عملیاتی شد. برگزاری ۹ جلسه حکمرانی قرآنی با حضور کارشناسان و مسئولان در موضوعات مختلف مربوط به حکمرانی، حمایت از تأسیس و تقویت اندیشگاهها و مؤسسات قرآنیِ فعّال در این حوزه، تولید اسناد سیاستی در زمینه حکمرانی قرآنی، طراحی بخشهای مرتبط با این موضوع در نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم (همچون بخش حکمرانی قرآنی و بخش صهیونیسمشناسی و …) و اعلام مواضع تبیینی در مسائل مستحدثه مهم سیاسی کشور و جهان، از جمله اقدامات برای گفتمانسازی این موضوع مهم بود.
۲. رویکرد دیگری که در معاونت قرآن و عترت با قوت بیشتری نسبت به گذشته دنبال شد، جهتدهی فعالیتهای قرآنی به سمت بهرهگیری از قالبها و ابزارهای هنری است، چراکه تأثیر انتقال مفاهیم قرآنی به دل و جان انسانها با بهرهگیری از ابزارهای هنری چند برابر روشهای دیگر است. برگزاری جشنوارههای هنری تبیین و آیات، تولید نماهنگها و انیمیشنهای قرآنی، بهرهگیری از روشهای هنری جذاب و متنوع در برگزاری نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم، نگاشتن سرفصلهای آموزشی برای برگزاری دورههای تبلیغی _ ترویجیِ قرآنی با نظر کارشناسان این حوزه و حمایت از تولید و انتشار کتابهای داستانی با هدف ترغیب جوانان و نوجوانان به فعالیتهای قرآنی از جمله اقدامات در این حوزه بود.
۳. رویکرد دیگر، ورود به عرصههای جدید دانشی بود. در این راستا تلاش شد تا از ظرفیت شرکتهای دانش بنیان برای ترویج امر قرآن بیشتر استفاده شود. همچنین توجه به هوش مصنوعی و استفاده از ظرفیت فناوریهایی که بر پایه هوش مصنوعی بنیان نهاده شدهاند، میتواند امر ترویج قرآن را به صورت تصاعدی گسترش دهد. با توجه به سرعت پیشرفتهای علمی در دنیا، غفلت از این ظرفیتهای بزرگ عقب ماندگیهای جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت. به همین منظور در سه دوره برگزاری نمایشگاه قرآن در دولت شهید آیت الله رئیسی، بخشهای ویژهای به معرفی این شرکتها و فناوریهای نوین اختصاص داده شد. بخش مربوط به معرفی شرکتهای دانش بنیان قرآنی و بخش «هوش مصنوعی و قرآن» در سی و یکمین نمایشگاه بینالمللی قرآن مورد توجه و تجلیل ویژه شهید آیت الله رئیسی قرار گرفت. اطلاع علاقهمندان به فعالیتهای قرآنی از ظرفیتهای بزرگ این فناوریها و ایجاد ارتباطهای کاری بسیار خوب میان اهالی قرآن و نخبگان علمی این حوزه، کمک شایانی به ارتقا فعالیتهای قرآنی در کشور خواهد کرد، که در نمایشگاه قرآن کریم این مهم تا حد بسیار خوبی محقق شد.
۴. راهبرد مهم دیگر، ورود به عرصههای کلان ملّی و بینالمللی است. یکی از آسیبهای فعالیتهای قرآنی در برخی سالهای گذشته، پرداختن به فعالیتهای جزئیِ کوچک و غفلت از اقدامات کلان ملّی و بینالمللی بود. در دوره سه ساله دولت شهید آیت الله رئیسی تلاش شد حجم اقدامات کلان ملی و بینالمللی در حوزه فعالیتهای قرآنی افزایش یابد. تقویت و تحول در بخش بینالملل نمایشگاه قرآن کریم (حضور ۲۵ کشور در نمایشگاه بینالمللی قرآن)، دو دوره برگزاری نشست قرآنی تهران و برگزاری همایش بینالمللی رسالات الله با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تأسیس انجمنها و بنیادهایی با گستره فعالیتهای ملی و بینالمللی (همچون بنیاد بینالمللی یاسین یا انجمن بینالمللی نهجالبلاغه)، برگزاری نمایشگاه قرآن در سایر کشورها (همچون مالزی و تایلند)، گسترش طرحهای آموزشی قرآنی همچون طرح بشری به ۱۶ کشور اسلامی و غیر اسلامی، از جمله اقدامات در این راستا بود.
۵. یکی از آسیبهای جدی فعالیتهای قرآنی در برخی سالها، وجود تفرق، چندگانگی و اختلاف در میان جامعه قرآنی و نهادهای حاکمیتی متولّی امر قرآن در کشور بود و این تفرّق و اختلاف، علاوه بر از بین بردن برکت در فعالیتهای قرآنی، خود مانع انجام بسیاری از اقدامات خوب و مفید قرآنی بود.
از این رو یکی از مهمترین رویکردهای معاونت قرآن و عترت، تقویت همافزایی و وحدت در جامعه قرآنی و نهادهای حاکمیتی متولّی امر قرآن در کشور بود. معاونت قرآن و عترت تمام تلاشش را کرد تا در طرحهای هم افزای ملّی که توسط سایر نهادهای متولّی امر قرآن برگزار میشد، بدون هیچ مرزبندی اداری و سازمانی حداکثر همکاری را داشته باشد و در جلسات متعدد تصمیمگیری که دستگاههای متولی امر قرآن حضور داشتند، حداکثر مدارا، همکاری و هماهنگی را به عمل آورد.
۶. راهبرد مهم دیگر در فعالیتهای قرآنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «عدالت فرهنگی» بود. امسال برای اولین بار نمایشگاههای قرآن در اکثر استانها برگزار شد؛ که در برخی استانها شکوه برگزاری این نمایشگاهها بسیار چشمگیر بود. سفرهای استانی متعدد معاون و مدیران معاونت قرآن و عترت و تلاش برای رفع مشکلات استانها در حوزه فعالیتهای قرآنی، برگزاری ۱۰۹ دوره آموزشی یادگیری روخوانی و روانخوانی قرآنی در قالب طرح بُشری برای بیش از ۱۷ هزار مربی قرآنی در بسیاری از شهرها و حتی محرومترین مناطق کشور، برگزاری طرحهایی همچون طرح «۴۰ هزار حافظ قرآن به نیت ۴۰ هزار شهید» که بسیاری از مؤسسات قرآنی سراسر کشور را بدون در نظر گرفتن عنوان و رتبه و …، دخیل کرده است، وارد کردن استانهای مختلف به برگزاری جشنوارههای هنری آیات و تبیین، همه و همه نشان دهنده اهتمام این معاونت به مسئله عدالت فرهنگی در این دوره سه ساله بود.
۷. رویکرد دیگر معاونت قرآن و عترت، توجه بیش از پیش به مردمی کردن فعالیتهای قرآنی و تقویت مؤسسات قرآنی بود. مجری بسیاری از بخشهای نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم و بسیاری از طرحها و دورههای آموزشی طراحی شده توسط معاونت قرآن و عترت، مؤسسات قرآنی مردمی بودند. همچنین همانگونه که پیش از این گفته شد، پایه اصلی اجرای طرح «۴۰ هزار حافظ قرآن به نیت ۴۰ هزار شهید»، مؤسسات مردمی هستند. تسریع در صدور مجوز مؤسسات قرآنی و حمایتهای مالی از مؤسسات قرآنی فعال از دیگر اقدامات معاونت قرآن و عترت در سه سال گذشته بود.
علاوه بر این موارد، حمایت از ترویج جلسات خانگی قرآن که به صورت کاملاً مردمی برگزار میشوند نیز از سیاستهای راهبردی معاونت قرآن و عترت بود.
۸. شاید بتوان گفت امروزه هر فعالیت فرهنگی بدون حضور فعال و مؤثر در فضای مجازی، بی نتیجه خواهد بود. از این رو معاونت قرآن و عترت در دولت شهید آیت الله رئیسی، یکی از راهبردهای اصلیش را توجه به فضای مجازی با هدف حضور مؤثر کنشگران قرآنی در فضای مجازی قرار داد.
در این راستا قرارگاه فضای مجازی مسک تشکیل شد و دورههای آموزشی کنش گری قرآنی در فضای مجازی با حضور حدود ۱۰۰۰ نفر از علاقه مندان در سراسر کشور برگزار گردید. همچنین از مجموعههای برگزار کننده دورههای آموزشی کنشگری قرآنی در فضای مجازی حمایتهای شایانی صورت پذیرفت.
۹. راهبرد بسیار مهم دیگر، توجه به گروه سنی کودک بود؛ چراکه به اذعان اکثر روانشناسان، پایههای اصلی تربیت انسانها در دوره سنی زیر هفت سال بنا نهاده میشود. از این رو مأنوس کردن کودکان با معارف و مبانی و الفاظ قرآنی اهمیت ویژه ای داشته و دارد.
اختصاص بخشهای مربوط به کودکان با برنامههای جذاب معارفی در نمایشگاه قرآن کریم، حمایت از مجلات قرآنی حوزه کودک و نوجوان و حمایت از ساخت انیمیشنهای قرآنی با هدف ترغیب کودکان به حفظ قرآن کریم و برگزاری دو دوره جشنواره قصه گویی قرآنی، از جمله اقدامات در راستای تحقق این راهبرد بوده است.
۱۰. راهبرد دیگر معاونت قرآن و عترت در دولت شهید رئیسی، توجه بیش از پیش به حوزه فعالیتهای مربوط به عترت (ع) بود. همانگونه که در عالم واقع، ثقل اکبر بدون همراهی ثقل اصغر، دچار تحریف خواهد شد، فعالیتهای قرآنی هم بدون توجه عترت (ع) ناقص و ابتر خواهند بود.
در این راستا فعالیتهای مهمی در معاونت قرآت و عترت انجام شد؛ تأسیس بنیاد بینالمللی یاسین و جایزه بینالمللی یاسین با هدف ترویج و تقویت فعالیتهای هنری حوزه عترت (ع)، حمایت از تأسیس انجمن بینالمللی خادمان نهجالبلاغه و پررنگ شدن بخشها و برنامههای مربوط به ترویج معارف اهل بیت (ع) در نمایشگاه قرآن، حمایت از مؤسسات و اندیشگاهها و چاپ کتابها و آثار مرتبط با ترویج معارف اهل بیت (ع)، تنها بخشی از اقدامات معاونت قرآن و عترت در این حوزه بوده است.
۱۱. رویکرد دیگری که در معاونت قرآن و عترت مورد توجه قرار گرفت، اهتمام به امور زیربنایی و زیرساختی با تأثیرات بلند مدت بود. مجموعه، نهاد و سازمانی میتواند تأثیرات عمیق در جامعه بگذارد که در کنار امور روزمره، کوتاه مدت و اقتضایی، نگاه بلندمدت و راهبردی داشته باشد و با این نگاه برنامههای و اقداماتش را تنظیم کند.
بخشی از اقداماتی که پیش از این در این نوشته فهرست شدند (همچون تأسیس بنیادها، انجمنها، اندیشگاهها و …)، محصول همین نگاه بودند که برای جلوگیری از اطاله کلام از بیان مجدد آنها صرف نظر میکنم.
بخش دیگری از اقدامات زیرساختی انجام شده در این دوره سه ساله که به آنها اشاره نشد، عبارتند از:
"نگارش سرفصلهای آموزشی برای برگزاری دورههای آموزشی تبلیغی-ترویجیِ قرآنی (از قبیل فیلمنامه نویسی قرآنی و …) "
"استقرار رسمی و قانونی انجمن خادمان قرآن کریم"
"عضویت رسمی فعالان قرآنی در صندوق هنر (با مصوبه هیئت وزیران) و استفاده از مزایای بیمهای و غیر بیمهای آن"
و "پیگیری و رایزنی تصویب قانون اعطای نشان درجه یک، دو، سه هنری به خادمان و فعالان قرآنی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی"
همچنین انجام برخی اقدامات زیربنایی نیز در دست اقدام بود که متأسفانه عمر دولت کوتاه آیت الله شهید رئیسی مانع از تحقق آنها شد که امیدوارم در دولت جدید پیگیری و عملیاتی شود؛ اقداماتی از قبیل:
الف. تشکیل شورای راهبردی قرآنی وزارت ارشاد با هدف درگیر شدن همه ساختار وزارت ارشاد با امر قرآن و اشراب قرآن در مجموعه فعالیتهای سینمایی، رسانهای، هنری و غیره.
ب. تدوین قانون جامع ترویج حفظ قرآن کریم با هدف بهکارگیری ظرفیت همه دستگاههای دولتی و غیر دولتی در امر ترویج حفظ قرآن و حمایت از حافظان قرآن و مؤسسات فعال در امر حفظ قرآن / البته این کار در چند ماه اخیر آغاز شده و جلساتی با حضور کارشناسان حوزه حفظ قرآن برگزار شد که امیدواریم تا چند ماه آینده به نتیجه رسیده و به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.
ج. تاسیس مرکز ملی ترجمه قرآن کریم با هدف ساماندهی و نظارت دقیقتر بر ترجمههای قرآن و تولید ترجمههای متنوع قرآن کریم به زبانهای مختلف و برای ردههای سنی مختلف
د. ایجاد بسترهای قانونی برای تأسیس مؤسسات قرآنی با تخصص انجام فعالیتهای تبلیغی-ترویجی و گسترش و توانمند سازی آنها با هدف گسترش تولید محصولات هنری قرآنی
نکته پایانی
بیتردید عملکرد معاونت قرآن و عترت در این دوره سهساله، خالی از اشکال نبوده است. کمکاریها و ضعفهای شخصی، ضعفهایِ مزمن انباشته شده در ساختارهای بوروکراسی، عمر کوتاه دولت شهید رئیسی و برخی مسائل دیگر، همگی موجب شد نتوانیم برخی اقدامات برنامهریزی شده در فعالیتهای قرآنی را به سرانجام برسانیم؛ اما مهم این است که با وجود ضعفها و کاستیهای شخصی و ساختاری و علی رغم برخی موانع موجود در کارهای اجرایی، برآیند عملکرد مثبت باشد.
در پایان یاد و خاطره شهید قرآنیِ خدمت، شهید آیت الله رئیسی را گرامی میدارم و به روح بلندش سلام و درود میفرستم.
همچنین باید تاکید نمایم که همه این فعالیتهای قرآنی متکثر و با برکتی که در این دوره سه ساله انجام گردید، اولاً مرهون پشتیبانیهای بسیار زیاد وزیر سخت کوشِ فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت شهید رئیسی، جناب آقای دکتر اسماعیلی و ثانیاً مرهون زحمات، تلاش شبانه روزی، ابتکارات و خلاقیتهای برادر انقلابیم، جناب آقای دکتر علیرضا معاف بود.
همچنین لازم است از همه مدیران کل، مشاور اجرایی محترم و پرتلاش و سایر همکاران عزیزم در معاونت قرآن و عترت نهایت قدردانی را داشته باشم که بی تردید بدون همراهی و همکاری ایشان، این حجم از فعالیتهای قرآنی قابل انجام نبود.
ضمناً بر خود لازم میدانم از همراهیها و زحمات برادر عزیز و بااخلاص و سخت کوشم جناب حجت الاسلام والمسلمین قمی، رئیس محترم شورای توسعه فرهنگ قرآنی که در سالهای اخیر نقش قابل توجهی در پیشرفت و توسعه فعالیتهای قرآنی کشور داشتند، و از تلاشهای شبانه روزی و جهادی و مخلصانه برادر گرانقدرم جناب حجت الاسلام و المسلمین سیدمصطفی حسینی، دبیر محترم شورای توسعه فرهنگ قرآنی صمیمانه قدردانی نمایم.
امیدوارم فعالیتهای پرحجم و راهبردی قرآنی که در دولت شهید رئیسی (رحمة الله علیه) آغاز شد، در دوره وزارت جناب آقای دکتر صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه یابد و جایگاه قرآن کریم و معاونت قرآن و عترت در دوره پیش رو، بیش از پیش ارتقا یابد.
انتهای پیام