تلاوت قاری به مثابه نزول ثانویه قرآن است

به گزارش ایکنا، رضوان جلالی‌فر؛ پژوهشگر قرآنی در سومین روز از نوزدهمین نشست تخصصی استادآن، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم که از سوی شورای عالی قرآن در حسینیه الزهرا(س) مجتمع امام خمینی(ره) برگزار شد، مقاله‌ای را با عنوان نگرش توصیفی ـ تحلیلی به بایسته‌ها و الزامات قاری ـ مبلغ در منابع اسلامی ارائه داد.

وی گفت: به طور حتم در فرایند تحقیق به منظور دریافت داده‌های این مقاله تفحصی در منابع و روایات داشتیم، اما در این میان نظرمان به چند مقاله از مستشرقین که در حوزه قرآن مطالعاتی داشتند، جلب شد؛ افرادی که مسلمان نبودند، اما بررسی در زمینه تلاوت قرآن در جوامع مسلمان داشتند.

جلالی‌فر تصریح کرد: یکی از این مقالات به قلم شخصی به نام مولن از محققان آمریکایی بود که در سال 2020 با نام «صدای خدا»، جایگاه تلاوت قرآن را در مراکش مورد بررسی قرار داده بود و در آن نوشته این مسئله مورد توجه قرار گرفته بود و سبب علاقه‌مندی مسلمانان را به این امر این می‌دانست که آنها به دنبال صدای خدا هستند، با این فرض که صدای خدا در قاری حلول کرده است.

این پژوهشگر قرآنی ادامه داد: این منظر جای نقد دارد و اگر ما روند وحی را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه این امر خواهیم شد که کلام خدا توسط جبرئیل امین بر قلب پیامبر(ص) جاری گشته و با قرائت قرآن به مردم ابلاغ شد.

وی با اشاره به این نکته که قرائت قرآن از سوی قاری و شنیدن شدن آن از سوی مخاطب به نوعی نزول ثانویه قرآن است، گفت: با این فرض آنچه از مقالاتی با این ماهیت تلقی می‌شد، اینچنین می‌شود اصلاح کرد که تلاوت در امتداد مسیر وحی است و لذا جایگاه قاری به این واسطه بسیار اهمیت دارد و مسند قاری، مسندی مقدس است.

جلالی‌فر تصریح کرد: تلاوت قرآن نیز همچون قاری از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که یک تلاوت خوب می‌تواند حتی موجب جذب غیر مسلمانان شود؛ حضرت رسول(ص) خود به عنوان نخستین قاری قرآن مطرح است و لذا الگوی خوبی برای سایر قاریان محسوب شده و باید همچون او تلاوتی تأثیرگذار را ارائه دهند؛ تلاوتی که با صدای زیبا و محزون صورت می‌گیرد.

این محقق و کارشناس قرآنی گفت: اثرگذاری تلاوت اقسام گوناگونی دارد که یکی از آنها اثرگذاری تلاوت بر قلب مخاطب است و دسته دیگر آنهایی هستند که اثرگذاری آنها بر روی مستمعین خاص است؛ افرادی که اهل شناخت حق و تدبر در مفاهیم و ادراکات قرآنی هستند.

وی دیگر دلیل اهمیت مسند قاری قرآن را مبلغ بودن او خواند و گفت: الزامات و بایسته‌هایی در این مسئله وجود دارد که قاری ملزم به رعایت آنهاست؛ الزاماتی همچون رعایت مسائل علمی و مهارتی، اخلاقی و معرفتی و حتی ظاهری و پوششی که مورد اخلاقی و معرفتی از جمله تأکیدات شخص رسول خدا بوده است و ملاکی نیز برای سنجش قاریان بوده است.

جلالی‌فر تأکید کرد: مباحث معرفتی برای یک قاری به منظور شناخت و درک معانی آنچه که به قرائت آنها می‌پردازد بسیار حائز اهمیت است و جای تعجب دارد که چرا در جریان برخی از رویدادهای قرآنی نظیر مسابقات این امر از امتیاز نازلی برخوردار است و قاری تنها به شرط دریافت کمترین امتیاز در این حوزه و فقط به جهت امتیاز بالای رعایت فنون آوایی قادر است در این رویدادها حائز رتبه‌های برتر شود!

وی ادامه داد: البته کسب مهارت‌های تنغیمی و آوایی نیز دارای اهمیت است و تسلط بر فنون صوتی می‌تواند اثربخشی تلاوت را دوچندان سازد، اما در اولویت نیست. از حضرت رسول(ص) سوال شد که کدام قاری خوش صوت‌تر است؟ ایشان فرمودند کسی که وقتی تلاوت قرآن وی را بشنوی گمان بری که از خدا می‌ترسد. همچنین انتخاب اولین قاری مبلغ از سوی پیامبر جای تأمل دارد، ایشان بلال حبشی را که برده سیاه‌پوستی بود و لنکت داشت، به عنوان موذن خویش برگزیدند. در تهذیب نفس و تقوای بلال روایات زیادی نقل شده و اینکه چقدر به پیامبر به خاطر انتخاب بلال اعتراض می‌شد اما ایشان روی تصمیم خود ماندند. فردی را می‌شناسم که در سن بالا حافظ شدند و وقتی برای جمعی قرآن می‌خوانند، اجرایش تلفیقی از واژگان عربی و فارسی است و خیلی بر رعایت تکنیک‌های صوت، لحن و تجوید مسلط نیستند، اما تأثیر بسیاری بر روی مخاطبان دارد.

این پژوهشگر با هشدار نسبت به التقاط موسیقی و قرآن گفت: وقتی قاری در مسند تلاوت می‌نشید در معرض توجه و نگاه قرار می‌گیرد. باید شکرگزار محبوبیت خویش در بین مردم باشد و نیز به خودسازی و تهذیب نفس بپردازد، چرا که برای گروهی از مردم ممکن است الگو شود و رفتار و منش وی مورد توجه جوانان و نوجوانان قرار گیرد. باید مراقب رذیلت‌های اخلاقی همچون تکبر و حسادت بوده و از منیت‌ها به خدا پناه ببرد. قاری باید اهل رعایت حدود الهی باشد.