نگاه غالب در جامعه قرآنی مردانه است

شانزدهمین دوره همایش بین‌المللی بانوان قرآن‌پژوه، دی‌ماه سال جاری، مصادف با ایام ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا(س)  با توجه به اتفاقات اخیر منطقه با محوریت جبهه مقاومت، اختصاص به بانوان قرآنی این حوزه دارد و منتخبان از کشورهایی نظیر فلسطین، لبنان، عراق، یمن و سوریه انتخاب می‌شوند.

طی برگزاری شانزدهمین دوره همایش بانوان قرآن پژوه از بانوان فعال در عرصه‌های قرآنی در بخش‌های پژوهش، هنری و قاریان و حافظان تجلیل می‌شود. شیوا مقدم، پژوهشگر و فعال قرآنی از جمله این بانوان است. او دکترای مدیریت فرهنگی دارد و در حال حاضر رئیس فرهنگسرای خانواده و مدرس دانشگاه است. طی گفت‌وگویی بیشتر با او آشنا می‌شویم.

 ایکنا ـ ابتدا خودتان را معرفی کنید و در ادامه در مورد سوابق فعالیت‌های قرآنی خود توضیح دهید؟

شیوا مقدم، دارای مدرک دکتری تخصصی مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی و در حال حاضر رئیس فرهنگسرای خانواده و مدرس دانشگاه هستم. بنده علاوه بر این رشته تخصصی، سال‌ها در حوزه قرآنی فعال بوده و حدود بیست سال مدیر مجموعه قرآنی بودم. همچنین، هم‌اکنون نیز ارتباط فراوانی با مؤسسات قرآنی دارم. طی 20 سالی که از سال 75 به عنوان مدیر قرآنی فعالیت داشتم، مشغول تدریس قرآن به کودکان و نوجوانان (دانش‌آموزان) در رشته‌های مختلف حفظ، روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم بودم و در عین حال در مؤسسات قرآنی نیز کار اجرایی و فعالیت‌های قرآنی را دنبال می‌کردم.

در دورانی که به صورت ویژه در حوزه قرآنی فعالیت داشتم، سعی کردم تا به تربیت مربی قرآن کریم بپردازم. در سال 75 که فعالیت‌های قرآنی خود را آغاز کردم، مدرس قرآنی برای اینکه بتواند به فعالیت قرآنی برای خردسالان و دانش‌آموزان بپردازد، در مجموعه‌های قرآنی به اندازه کافی وجود نداشت و این احساس نیاز باعث شد تا با سازمان تبلیغات اسلامی و سایر نهادها ارتباط برقرار کرده و دوره‌های تربیت مربی قرآن کریم را در خانه قرآن منطقه 7 برگزار کنیم.

پس از چند سال توانستیم مجموعه قرآنی خود را از سوی مربیان قرآنی که در همین مجموعه تربیت شده بودند، به خوبی اداره کرده و در ادامه نیز توانستیم تا مربیان خود را به مراکز مختلف سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران و مراکز قرآنی دیگر معرفی کنیم. در این دوره تلاش ما همواره بر این بود که مربیان خود را بیش از پیش توانمند کرده و به جایی برسیم که فعالیت مدرسان فقط معطوف به روخوانی و روان‌خوانی قرآن نباشد. پس از ورود بنده به دانشگاه و تحصیل در رشته علوم تربیتی گرایش برنامه‌ریزی آموزشی، تلفیق بین مدیریت مجموعه قرآنی و تحصیلات آکادمیک در دانشگاه شهید بهشتی باعث شد تا علیرغم شناخت با قرآن کریم، با شیوه‌های نوین آموزشی نیز آشنا شده و بتوانم از این تجربه در مجموعه قرآنی خود نیز استفاده کنم. در این راستا تلاش کردیم تا مدرسان قرآنی را با توجه به شیوه‌های نوین آموزشی توانمند کنیم تا بتوانند از روش‌های نوین آموزشی برای تدریس در حوزه قرآنی بهره‌گیری کرده و برای آموزش به گروه‌های سنی مختلف آماده شوند.

در آن زمان به خاطر دارم که حدود 110 مدرس قرآنی را به سازمان آموزشی سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران معرفی کردیم که از سوی این سازمان و دیگر مراکز قرآنی برای تربیت قرآن‌آموزان به کار گرفته شدند. بسیاری از این مدرسان به حدی توانمند شدند که امروز علاوه بر روخوانی و روان‌خوانی به مربیان باتجربه دوره‌های تجوید و صوت و لحن تبدیل شده و در مراکز مختلف تدریس می‌کنند. همچنین، برخی از ایشان به عنوان داوران قرآنی در مسابقات قرآن کریم حضور یافتند.

برگزاری چندین جشنواره قرآنی در سطح تهران یکی از فعالیت‌های قرآنی بود که در آن دوران انجام دادیم. پس از مدتی به این فکر افتادیم که به صورت تخصصی به سوره‌های قرآن کریم بپردازیم که با پیشنهاد مربیان قرآنی، مسابقات قرآنی «ابرار» را راه‌‎اندازی کردیم که به صورت ویژه و تخصصی به مفاهیم، حفظ، خوشنویسی و دیگر زوایای هر یک از سوره‌های قرآن کریم می‌پرداخت. همچنین، برنامه وبلاگ‌نویسی برای سوره‌های قرآنی نیز از همان زمان آغاز شد. به یاد دارم که این مسابقات قرآنی به حدی مورد توجه نوجوانان و نونهالان قرآنی واقع شده بود که حتی از شهرستان‌های دیگر نیز در این مسابقات حضور پیدا می‌کردند. این مسابقات تا دوران شیوع کرونا ادامه داشت و تا آن زمان 10 دوره از آن برگزار شده بود.

این مسابقات شور و هیجان زیادی را در میان قرآن‌دوستان ایجاد کرده بود. در آن زمان و با برپایی مسابقات خوشنویسی قرآن کریم، بسیاری از هنرمندان و نوجوانان خوشنویس توانسته بودند که با ورود به عرصه قرآن کریم، هنر خود را به خوبی ارائه دهند. بنده معتقدم که هنر بهترین و مهمترین ابزار برای انتقال برنامه‌های فرهنگی است.

از دیگر فعالیت‌های قرآنی بنده، تأسیس انجمن قرآنی بانوان کوثر بود که این انجمن به صورت تخصصی به حیطه دانش‌افزایی و ارتقای سطح علمی و مهارتی مدیران قرآنی کشوری می‌پرداخت که البته این انجمن هنوز نیز برپا بوده و نشست بعدی آن طی بهمن‌ماه سال جاری برگزار خواهد شد. مجموعه این فعالیت‌ها باعث شد تا بنده امسال در بخش مدیران قرآنی به عنوان بانوی برتر قرآن‌پژوه معرفی شوم که خداوند منان را از این بابت شکرگذار هستم. 

ایکنا  ـ برپایی چنین همایش‌هایی تا چه میزان در ترویج و جذب بانوان به فعالیت‌های قرآنی مؤثر است؟ 

امروز اگر بتوانیم در هر رشته‌ای در حوزه‌های مختلف قرآنی و فرهنگی شور و هیجان ایجاد کرده و به خوبی در این رشته‌ها فعالیت کنیم، این موضوع حتماً به ارتقای این رشته‌ها در میان جامعه کمک خواهد کرد. برگزاری مسابقات، انتخاب اثرگذاران قرآنی، معرفی الگوهای قرآنی به جوانان و ... همگی از جمله برنامه‌هایی هستند که باعث ترغیب جوانان خواهد شد. یکی از مشکلات جامعه امروز ما، فقدان الگوسازی و معرفی الگوهای اثرگذار است. جوانان باید بدانند که الگوهای جامعه در حوزه قرآنی، فعالیت‌های تخصصی قرآنی خود را در کنار تحصیلات دانشگاهی انجام داده‌اند و فعالیت قرآنی به هیچ وجه باعث نشده تا آن‌ها از تحصیلات آکادمیک دور شوند، بلکه پرداختن به قرآن کریم آن‌ها را در مسیر تحصیلات دانشگاهی نیز کمک کرده است. 

بسیاری از بانوان قرآن‌پژوه و الگوهای قرآنی جامعه علاوه بر رسیدگی به خانواده خود، تحصیلات دانشگاهی خود را نیز به خوبی پیش برده‌اند و در کنار قرآن، در تمامی زمینه‌ها موفق بوده‌اند. معمولاً بانوانی که به عنوان بانوی قرآن‌پژوه و برتر معرفی می‌شوند، بانوانی بوده‌اند که در امور خانوادگی خود نیز موفق بوده‌اند. این موضوع می‌تواند الگوی خوبی برای جوانان باشد که می‌توان در کنار امر قرآن کریم به خوبی به امور اجتماعی و تحصیلات دانشگاهی نیز پرداخت و موفق بود. 

ایکنا ـ نقش بانوان در توسعه فرهنگ اسلامی چیست و بانوان چگونه می‌توانند نقش مؤثرتری را در ترویج فرهنگ دینی و قرآنی ایفا کنند؟  

محور اساسی انتقال فرهنگ در خانواده مادران هستند؛ چراکه مادران ارتباط بیشتری با فرزندان خود دارند و محوریت ویژه‌ای در انتقال فرهنگی به ایشان دارند. البته پدران نیز نقش مهمی در خانواده دارند و مادران به پشتوانه ایشان در خانواده فعالیت می‌‎کنند، اما رابطه عاطفی که میان مادر و فرزندان وجود دارد، باعث می‌شود تا انتقالات فرهنگی بیشتر از سوی مادر به سمت فرزندان باشد. یکی از مؤلفه‌هایی که باعث تغییر رفتار در نوجوانان می‌شود، روابط عاطفی است و این روابط که از سوی مادر در میان خانواده پررنگ‌تر است، باعث تبادلات و انتقالات فرهنگی در خانواده می‌شود. هرچقدر بتوانیم در ارتقای علمی، مهارتی مادران کوشا بوده و بتوانیم مادران را توانمند کنیم، خانواده‌های مستحکم و توانمندتری نیز خواهیم داشت. 

این توانمندی بدان معنا نیست که زنان به دنبال قدرت مردان باشند، بلکه منظور از یک بانوی توانمند، بانویی کامل، درس خوانده و فعال در محیط خانواده است که توانمندی مدیریت خانواده و حضور فعال در امورات اجتماعی را داشته باشد. آن چیزی که مادران جامعه را به شدت خوشنود می‌کند، موفقیت فرزندان ایشان است. مادرانی با این ویژگی‌ها وقتی در حوزه‌های قرآنی نیز فعالیت داشته باشند، حتما می‌توانند خانواده خود را به سمت و سوی قرآن هدایت کرده و خانواده‌ای با نگاه قرآنی بسازند. در بسیاری از موارد فرزندان همراه با مادران خود در هیئت‌های مذهبی و یا جشن‌های مذهبی و ملی شرکت می‌کنند و این موضوع باعث انتقالات فرهنگی از مادران به فرزندان می‌شود.

امروز هر چقدر بتوانیم به حوزه مادران اهمیت داده و نقش مادری مادران را قوی‌‎تر کنیم، جامعه توانمندی نیز خواهیم داشت. جامعه از مجموعه خانواده‌ها تشکیل شده است و این خانواده هر چقدر محکم‌تر و پایدارتر باشد، جامعه توانمندتری نیز خواهیم داشت. البته مادران زمانی توانمند می‌شوند که پشتوانه پدران را همراه داشته باشند. خانواده موفق خانواده‌ای است که در آن پدر در کنار مادر و فرزندان باشد. 

ایکنا  ـ آیا مسیر فعالیت‌های قرآنی بانوان با مشکلات و محدودیت‌هایی نیز مواجه است؟    

در این زمینه مشکلات بسیاری وجود دارد. متأسفانه نگاه غالب مردانه در تمامی حوزه‌ها وجود دارد و در حوزه قرآنی نیز این‌چنین است. در برخی تشکل‌های دیگر شاید ایشان به دلیل ارتباطاتی که دارند، خیلی راحت‌تر در مجموعه‌های مردانه حضور پیدا می‌کنند اما در جوامع قرآنی حضور بانوان خیلی کمرنگ‌تر از مردان است. متأسفانه در میان جامعه قرآنی نیز آقایان خیلی کمتر به بانوان اجازه ورود می‌دهند و عدم حضور بانوان در حوزه سیاست‌گذاری، حکمرانی و اجرایی کاملاً محسوس و شدید است. 

امروز جامعه ما باید در تمامی عرصه‌‎های سیاست‌گذاری و حکمرانی، نگاه ویژه بانوان را نیز مدنظر داشته باشد. متأسفانه حضور بانوان در جامعه قرآنی بسیار محدود و اندک است و از مسئولان درخواست دارم تا از بانوان قرآنی نیز برای اثربخشی بیشتر سیاست‌گذاری‌های قرآنی استفاده کنند. اگر سیاست‌گذاران می‌خواهند نتیجه بهتری از سیاست‌ها و قوانین وضع شده به دست آورند، باید از بانوان و نظرات ایشان در حوزه‌های کاری خود بهره‌گیری کنند. امروز بخش ویژه‌ای از جامعه قرآنی به بانوان جامعه گره خورده است و فرزندان این بانوان هستند که در عرصه‌های قرآنی فعالیت می‌‎کنند لذا برای تأثیرگذاری بیشتر برنامه‌های قرآنی باید از نظرات و وجود بانوان قرآنی نیز استفاده کنیم.