آینده‌پژوهی تاخت و تاز سلفی‌های جهادی در سوریه

به گزارش ایکنا به نقل از مسلمنا، سیدعلی بطحائی، کارشناس و تحلیلگر جریان‌های اسلامی در مطلبی با نام «آینده‌پژوهی تاخت و تاز سلفی‌های جهادی در سوریه» نوشت: تحولات چند روزه سوریه غافلگیرانه و همزمان با اعلام آتش‌بس در لبنان آغاز شد. در این تغییرات، بخش مهم دیگری از خاورمیانه و هلال حاصل‌خیز (Fertile Crescent) درگیر با جنگ و خبرهای لحظه‌ای آن، تیتر اصلی رسانه‌ها شد. سلفی‌های جهادی که از سال‌ها پیش دنبال مکانی برای عرض اندام خود بودند برق‌آسا به پیشروی ادامه دادند تا رؤیاهای خود را در آزمایشگاه سوریه محقق کنند. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو درباره آینده سوریه، پسا خاندان اسد [آل الأسد] اشاراتی خواهیم داشت.

 یکم: سلفی‌های جهادی از دهه ۱۹۸۰ تا امروز دنبال بهشتی برای پیاده‌سازی مدل حکمرانی خود بودند. عزّام «پدر جهاد جهانی» در آخرین وصیتش نهیب می‌زد که ترک جهاد در هر نقطه از جهان اکبر کبائر است. تز «جهاد جهانی» کم کم جای خود را در بین جهادیون سلفی باز و پس از کنش آنها در جنگ «افغانستان ـ شوروی» با عنوان «افغان العرب»، چچن، بوسنی، یمن محل یورش آنها شد. اما دهه اخیر، سوریه «بهشت جهادی‌ها» شد و چند کار ویژه برای آنها داشت. حضور تکفیری‌ها در گهواره تمدن، خط مقدم بودن سوریه با اسرائیل، مبارزه با سکولاریسم در قامت حکومت خاندان بعثی آل اسد، حضور دو قطب آمریکا و روسیه به عنوان «عدو بعید» در شامات، نزاع با شیعه به عنوان «عدو قریب» و رقابت با قدرتنمایی مجاهدان شیعه در مبارزه با اسرائیل گوشه‌هایی از مزیت‌های سوریه بود.

 دوم: مهمترین بحث در آینده‌پژوهی سوریه میزان ارتباط جریانی شورشیان سوریه با جریان‌های فعال در شام است. گمانه‌های اصلی، تعلق هیئت تحریر الشام به اخوان المسلمین سوریه، القاعده و سلفی‌گری حزبی کویت است. ضمن اعتراف به نقش‌آفرینی گروهک‌های متعدد سلفی با گرایش‌های متعدد از «لواء الحق»، «حرکه نورالدین الزنکی»، «صقور الشام» و «جیش المجاهدین» تا گروهک‌های جهادی با تمایلات صوفیانه «جماعت انصار السنه» احتمال جنگ قدرت در آینده نزدیک دور از انتظار نیست. با توجه به اختلاف جدی الجولانی با القاعده و داعش احتمال حضور آنها در دولت آینده منتفی است. مضافا که المقدسی (پدر معنوی القاعده) در این شورش‌ها واکنشی عزلت‌گونه داشت. فلذا، اخوان المسلمین سوریه که زخم‌های خونین کشتار حماه را بر پیکر خود دارد و سلفی حرکی کویت که حامیان مالی اصلی در جنگ سوریه بودند محتمل‌ترین مدل برای آینده سوریه پسااسد هستند.

سوم: محتمل‌ترین گزینه آینده سوریه بین مدلی از حکمرانی اخوان‌المسلمین و سلفی‌های حزبی است. [اگر دخالت نیروهای خارجی را در نظر نگیریم]. شب گذشته اخوان المسلمین مصر با پیام «اللهمَّ يَومٌ فِي الشّاَمِ كَيومِ كابُل» خوشحالی خود را اعلام کرد. تحرکات گسترده نظامی و پیام تبریک عامر البوسلامه مراقب کل اخوان سوریه و محمود حسین، معاون دبیرکل اخوان مصر در همین راستا است. از آن سو حمایت‌های مالی سلفی حرکی کویت را نمی‌توان نادیده گرفت. از آنجایی که سلفی‌های جهادی به حکومت بدون دموکراسی ملتزمند، پیاده‌سازی مدل حکمرانی سلفیه حزبی را نمی‌توان دور از انتظار دانست. تفاوت سلفیه حزبی با اخوانی‌ها این است که آنها اخوانیون را متهم به سیاسی‌بازی، سستی در دینداری و اهمال در عقاید متهم می‌کنند. بیزاری از شیعه و صوفیه و مقابله صریح با زیارت اهل قبور ویژگی سلفی‌گری سیاسی است.

چهارم: سرنوشت اماکن متبرکه شام و تکفیر شیعه در آینده سوریه مهم است. اگر شورشیان سوریه مدل کویتی را در پیش بگیرند، سرنوشت خوبی برای شیعه و اماکن متبرکه و مناسک آنها متصور نیست. محدودیت مراسم‌های مذهبی و مبارزه با آن ـ هر چند شورشیان وعده امنیت آنها را داده اند ـ  دور از انتظار نیست. آنچه مهم است تفاوت سلفی‌های جهادی نسبت به تکفیر شیعه است. قاطبه جهادی‌ها در تکفیر شیعه احتیاط کرده و کسانی که غلظت در تکفیر بکند را از خوارج می‌دانند. جهادی‌ها برخی مؤلفه‌های عقاید شیعی را کفرآمیز، ولی عموم شیعیان را معذور و تنها خواص شیعه را به جرم عامدانه بودن ترویج این عقاید تکفیر می‌کنند. در این میان، اگر سلفی‌های جهادی رویکرد تقریبی اخوان المسلمین را برگزینند، می‌توان شبیه مدلی از تعامل طالبان با شیعه را در سوریه عملی دانست.

پنجم: فرجام مبارزه با اسرائیل را از همین رهیافت می‌توان بررسید. اولویت اصلی سلفیون جهادی مبارزه با سکولاریسم است و جهاد با اسرائیل برای آنها اولویت ندارد و احتمالاً مبارزه با اسرائیل در حد شعار و چند حمله نمایشی محدود شود. اما اگر اخوان المسلمین سوریه صحنه‌گردان آینده سوریه باشد می‌توان به تحرکات جدی در مواجه با اسرائیل امید داشت. امیدواریم جهادی‌ها دیر موقع متوجه نشوند که حذف ایران و حماس به نفع اسرائیل تمام خواهد شد.