چرا خداوند نام امیرالمؤمنین(ع) را «علی» نهاد؟
«علی» نامی است که خداوند سبحان برگزیده است و از نام خداوند متعال مشتق می‌شود.
به گزارش ایکنا، لقب‌ها و کنیه‌های امام علی(ع) بسیاری در منابع متعدد شیعه و اهل سنت آمده است. علامه هادی بن ابراهیم در «البروج فی اسماء امیرالمؤمنین» تا ۲۹۰ عنوان و ثابتی در کتاب «القاب و صفات مولای متقیان»، بیش از ۵۹۰ عنوان اسم، لقب و صفت را برای امام علی(ع) برشمرده‌اند. قاضی نورالله شوشتری در «احقاق الحق و ازهاق الباطل» هم ۲۴۷ لقب از پیامبر(ص) برای امام علی(ع) نام برده است.
مرکز پژوهش‌های عقیدتی وابسته به دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی، مرجع تقلید شیعیان در عراق، به سؤالاتی درباره اسامی، کنیه‌ها و القاب امام علی(ع) پاسخ داده است.
این مرکز درباره نام «علی» گفته است: «علی» نامی است که خداوند سبحان برگزیده است و از نام خداوند متعال مشتق می‌شود. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «خداوند دو نام را برای ما از نام‌های خود مشتق کرد، نام صاحب عرش محمود است و نام من محمد؛ نام خدا اعلی است، و نام پسر عم من، علی.» و در روایت دیگری آمده است: «خداوند فرمود: من عالی هستم و این علی است.»
در مورد چگونگی نامگذاری علی(ع) در روایتی آمده است که فرشته‌ای به فاطمه بنت اسد ندا داد: «ای فاطمه! این طفل علی نامیده شده است، لذا او علی است و خداوند علیّ اعلی است. خداوند می‌فرماید من نام او را از نام خود مشتق کردم و او را با ادب خود ادب آموختم و او را بر علوم دشوار خودم واقف کردم ...».
اما در خصوص نامگذاری حضرت علی(ع) به نام «ایلیا»، این مرکز اشاره کرده است: «نزد شیعه امامیه مشهور است که ایلیا نام امام علی(ع) به زبان عبری است. در مناظره راهبی با حضرت علی(ع) که در حضور ابوبکر انجام شد، راهب از حضرت علی(ع) سؤال کرد: ای جوان! نام تو چیست؟ حضرت علی(ع) فرمود: نام من نزد یهودیان «الییا» و نزد مسیحیان «ایلیا» است. پدرم مرا «علی» و مادرم مرا «حیدره» نامیده است.»
روایت دیگری از مقاتل به نقل از عطاء در تفسیر آیه شریفه «وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ...» (بقره/87) نقل شده است که: «در تورات آمده است: ای موسی! من تو را برگزیدم و برای تو وزیری اختیار کردم که او برادر تنی تو هارون است، چنانکه برای محمد ایلیا را برگزیدم که برادر، وزیر، وصی و جانشین پس از اوست. خوشا به حال آن دو برادر و خوشا به حال این دو برادر. ایلیا پدر دو نوه محمد، حسن و حسین است و محسن سومین پسرش است؛ همانطور که به برادرت هارون شبر و شبیر و مبشر را دادیم.»
این مرکز ادامه می‌دهد که انجمن کاوش آثار باستانی شوروی در منطقه دره قاف، به قطعه چوبی دست پیدا کرده است که گفته می‌شود مربوط به کشتی نوح(ع) بوده و روی آن کلماتی به زبان سامی (آسیایی) نوشته شده بود که ایف مکس، استاد زبان‌های باستانی دانشگاه منچستر انگلستان، این کلمات را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. ترجمه این کلمات به زبان عربی این چنین است: «ای خدای من و یاور من، به رحمت و کرمت مرا یاری کن و به خاطر این ارواح مطهر: محمد، ایلیا، شبر، شبیر و فاطمه، کسانی که همه آنها بزرگ و بزرگوارند و جهان برای آنها برپاست، مرا به خاطر نام این افراد یاری کن.»
این لوح در موزه آثار باستانی مسکو نگهداری می‌شود و ایلیا و شبر و شبیر به زبان عربی به معنای علی و حسن و حسین (علیهم السلام) هستند.
اما در خصوص نامگذاری حضرت علی(ع) به «یعسوب الدین» (سرپرست و جلودار مؤمنان) این مرکز توضیح می‌دهد: امیر المؤمنین(ع) به «یعسوب الدین» لقب گرفته‌اند؛ بر اساس فهم عرف از معنای کلمه یعسوب، این کلمه بیش از معنای اصلی آن دارای نکات بلاغی است. مشهور است که یعسوب به معنای سرپرست و فرمانده زنبورها است و عرب‌ها معنای دیگری برای یعسوب نمی‌دانند.
نکته بلاغی در لقب گرفتن امیرالمؤمنین(ع) به یعسوب آن است که سایر زنبورها همیشه از یعسوب یا فرمانده‌شان پیروی می‌کنند و در کندو تنها یک فرمانده وجود دارد. پیروی از امیرالمؤمنین(ع) نیز از سوی مؤمنین واجب است زیرا ایشان امیر و رهبر آنها هستند و برای مؤمنین شایسته نیست که سرپرستی غیر از امیرالمؤمنین(ع) داشته باشند، بنابراین امام مردم تنها یک شخص است و مرجع دین اسلام نیز همان یک شخص.
این مرکز درباره لقب خاص حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) یعنی «امیرالمؤمنین» می‌گوید: در حدیثی که کلینی در الکافی از فضیل بن یسار به نقل از امام باقر(ع) ذکر کرده، آمده است: «ای فضیل! جز علی(ع) هیچ کس به این نام نامیده نشده مگر اینکه افترازننده و بسیار دروغگو است ...».
این لقب که حضرت علی(ع) از سوی رسول خدا(ص) به آن ملقب شده است و پیامبر(ص) ایشان را به این لقب مخاطب قرار داده است، در بسیاری از احادیث که تعداد آنها به حد تواتر می‌رسد، آمده است. مانند این روایت: «ای علی! تو امیرالمؤمنین، پیشوای مسلمانان، پیشوای روسفیدان و مه‌جبینان و فرمانده متقیان هستی.».
محمد بن علی کراجکی (از علمای شیعه قرن چهارم و پنجم هجری و از شاگردان شیخ مفید و شیخ طوسی) نیز در روایتی در کنز الفوائد، ص185 با سند متصل به امام جعفر صادق(ع) به نقل از حضرت علی(ع) آورده است که فرمود: «رسول خدا(ص) به من فرمود: ای علی! تو امیرالمؤمنین و امام متقیان هستی، ای علی! تو سرور اوصیا و وارث علم انبیا و بهترین صدیقان هستی ...».
این مرکز توضیح می‌دهد که صحیح نیست این لقب حتی به سایر معصومین و فرزندان حضرت علی(ع) داده شود. از جمله امام حسن(ع) که عملاً پس از پدرش خلافت را بر عهده گرفت. زیرا خلافت مبنای درستی برای استفاده از این لقب نیست اگرچه صاحب آن مانند امام حسن(ع) معصوم باشد، بلکه این لقب از ویژگی‌های حضرت علی(ع) است و هیچ کس مجاز نیست با ایشان در این لقب شریک شود.
سید بن طاووس نیز کتابی درباره اختصاص این لقب به امام علی(ع) با عنوان «یقین پیدا کردن به اختصاص لقب امیرالمؤمنین به مولایمان علی(ع)» تألیف کرده است.
در پایان به برخی از مشهورترین القاب حضرت علی(ع) و ترجمه آنها اشاره می‌کنیم:
اَخُ الرسول: برادر پیامبر(ص)
اسدالله: شیر خدا
امیرالمؤمنین: فرمانده و رهبر مسلمانان
اولّ مَن غُصِبَ حقُّه: نخستین کسی که حقش غصب شد
بحرُ العلوم: دریای دانش‌ها
حیدرة: شیر (کنایه از شجاعت و دلاوری)
خاتمُ الوصیّین: آخرین وصیّ
خیرُ البریّة: بهترین مخلوق خدا
ساقی کوثر: کسی که از حوض کوثر دیگران را سیراب می‌کند
سیّد الاوصیاء: آقا و بزرگ اوصیا
سیف الله: شمشیر خدا
سفینة النجاة: کشتی نجات
صدّیق اکبر: راست‌کردار و راست‌گفتار بزرگ و تصدیق کننده حق
قرآن ناطق: قرآن گویا
قائد المتقین: پیشوای پرهیزگاران
قائدُ الغُرِّ المُحَجَّلین: پیشوای روسفیدان و مه‌جبینان
کرّار غیر الفرّار: حمله بَرنده‌ای که فرار نمی‌کند
مرتضی: پسندیده شده (خداوند او را پسندید و از او خشنود شد)
مولی: پیشوا و سرور
نَفْسُ الرّسول: جان پیامبر(ص)
ولیُّ الله: ولی و سرپرست از جانب خدا
یعسوبُ الدّین: سرپرست و جلودار مؤمنان
منبع: پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس علوی
ترجمه از فرشته صدیقی
انتهای پیام مطالب مرتبط
