اندیشمند عراقی در گفت‌وگو با ایکنا:
حضرت علی(ع) تجربه ارزشمند حکمرانی اسلامی را برای امت به ارمغان آورد
حجت‌الاسلام الشمری با بیان اینکه تجربه حکمرانی اسلامی امام علی(ع) الگویی جهانی است تأکید کرد: تجربه ایشان ارمغانی برای امت و معیار و مقیاسی برای هر نظامی بوده که خواستار برپایی دولت عدل الهی است.
شیخ حیدر الشمری، استاد حوزه علمیه نجف اشرف و دانشگاه‌های عراق و پژوهشگر حوزه جنبش‌های دینی افراطی، در گفت‌وگو با ایکنا به بررسی شخصیت و فضائل مولای متقیان، حضرت علی(ع) پرداخت.
وی درباره نقش امام علی(ع) در محافظت از هویت اسلامی تصریح کرد: اگر بخواهیم درباره حضرت علی(ع) و اینکه چگونه هویت دین اسلام را محافظت کرده است، صحبت کنیم، موضع‌گیری‌های بسیاری از ایشان می‌یابیم که از همان روزهای نخست پس از بعثت پیامبر اسلام(ص) آغاز شد. حضرت علی(ع) از پیامبر اسلام(ص) دفاع می‌کرد و حامی آن حضرت بود. ایشان نخستین کسی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد و اولین مجاهد و مبارز در کنار رسول خدا(ص) بود، ایشان مجاهدی بود که هرآنچه را یک انسان می‌توانست در راه دین، عقیده و ایمان خود بدهد، عطا کرد.
وی ادامه داد: حضرت علی(ع) در جایگاه‌های مختلفی از هویت واقعی دین اسلام محافظت کرد. ایشان در عرصه سیاست از حق خود در خلافت به این دلیل دفاع نکرد که عقیده داشت ممکن است این کار موجب فروپاشی امت اسلامی و درگیری‌های سیاسی شود و امکان داشت مشکلات امنیتی و اجتماعی مختلفی به وجود آید و در نتیجه ایمان مسلمانان متزلزل شده و مشکلات دیگری ایجاد شود. به همین دلیل خود را وقف محافظت از دین اسلام و هویت اسلامی کرد با وجود اینکه به خلافت کسانی که پیش از ایشان بر مسند قدرت رسیدند ایمان نداشت.
الشمری ادامه داد: در حقیقت حضرت امیرالمؤمنین(ع) تمام همت خود را برای محافظت از شالوده دین اسلام و هویت واقعی این دین گذاشت؛ این درحالی است که ایشان امام معصوم بود و به‌خوبی می‌دانست که خلافت حق ایشان است و او پس از پیامبر(ص) تنها فردی است که قادر به مدیریت جامعه و نسبت به جانشینی رسول خدا(ص) شایسته‌تر است.
وی درباره ویژگی‌های حکمرانی امام علی(ع) که برگرفته از مسئله امامت ایشان است گفت: پیامبر(ص) خط مشی امامت را که از حضرت علی(ع) آغاز می‌شود تبیین کردند، این خط در امتداد خط نبوت و در ادامه راه پیامبران پیش از رسول اکرم(ص) است که برای هدایت بشریت مبعوث شده‌اند. اما امیرالمؤمنین(ع) خصوصیاتی در این زمینه داشت و هنگامی که از سوی رسول خدا(ص) به امامت منصوب شد، مواضع متعدد و ویژگی‌های خاصی در حکمرانی او به اجرا گذاشت.
امام علی(ع)؛ نخستین اصلاح‌گر جامعه پس از پیامبر (ص)
این استاد دانشگاه افزود: وقتی حضرت علی(ع) امت را رهبری می‌کرد به این معنا نبود که ایشان یک رهبر سیاسی است بلکه او یک رهبر مُصلح بود به خصوص با وجود شرایطی که پس از رحلت رسول(ص) حکومت اسلامی و امت را به سمت قهقرا پیش برده بود. در آن زمان خلفای پیش از ایشان شایستگی کافی را برای درک مسئولیت‌هایی که به دوششان بود نداشتند به‌ویژه در زمان حکومت عثمان که مشکلات بسیاری چه از نظر امنیتی و چه اجتماعی به وجود آمد و اوضاع سیاسی و امنیتی متزلزل شد. از این رو رویکرد حضرت علی(ع) رویکردی اصلاح‌طلبانه بود و می‌خواستند جامعه فاسد آن زمان را تغییر داده و آن را به جامعه دوران پیامبر اسلام(ص) بازگردانند. زیرا ایشان جانشین پیامبر و وارث شرعی خلافت پس از پیامبر(ص) بودند و همچنین خط امام علی(ع) در امتداد خط نبوت رسول خدا(ص) بود.
الشمری ادامه داد: اقدامات امام علی(ع) به‌گونه‌ای بود که دین اسلام بر اساس آنچه پیامبر(ص) آورده بود ادامه یابد و به همین دلیل حکومت خود را بر اساس این منطق که ادامه راه پیامبر است و خود نیز جانشین شرعی ایشان هستند و شایستگی اداره امور بر اساس اخلاقیات پیامبر(ص) را دارند، رهبری کردند.
وی درباره این سؤال که امام علی(ع) در دوران امامت خود چه چیزی به اسلام عرضه داشت، اظهار کرد: امام علی(ع) در دوران حکومت خود مهمترین چیز را به ما عطا کرد یعنی تجربه حکومت در دوران علی(ع)؛ این تجربه یک الگو و معیاری برای ارزشیابی هر حکومتی در جهان است و از طریق این تجربه، خداشناسان می‌توانند همچون علی(ع) گام بردارند.
الشمری تأکید کرد: الگوی حکمرانی اسلامی امام علی(ع) می‌گوید که حکومت اسلامی می‌تواند در روی زمین اتفاق بیفتد و می‌توان حکومت اسلامی را برپا کرد. حضرت علی(ع) نیز همین کار را انجام داده و توانست این حکومت را بر اساس معیارهای اسلام و آموزه‌های اسلامی برپا کنند.
حکمرانی امام علی(ع)؛ معیاری برای اقامه عدل الهی در یک نظام اسلامی
این پژوهشگر دینی بیان کرد: زمانی که امام علی(ع) حکومت خود را به این شکل برپا کرد، فرصت بزرگی به امت عطا کرده و نشان داد که اسلام توانایی مدیریت این جامعه را دارد و از سوی دیگر این تجربه یک الگو برای سایر رهبرانی است که می‌خواهند پای خود را جای پای رسول خدا(ص) بگذارند. لذا حکمرانی ایشان معیار و مقیاسی برای هر نظامی بوده که خواستار برپایی دولت عدل الهی است. در نتیجه امام علی(ع) توانست این الگوی پیشگام را به امت اسلام به ارمغان آورد. ایشان نه تنها در حکومت خود این الگو را پیاده کرد بلکه در سخنان و وصایای خود به والیان همچون مالک اشتر نخعی نیز روش حکمرانی را به عینه ارائه داده است.
شیخ الشمری درباره دستاوردهای متمدنانه امام علی(ع) برای بشریت اظهار کرد: نمی‌توان گفت محصولی که امام علی(ع) ارائه کرد، حاصل یک تجربه بشری است، زیرا معتقدم که پیامبر اسلام(ص) حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین پس از خود منصوب کرد، از این رو حضرت علی(ع) جانشین شرعی پیامبر(ص) بودند و پیامبر هیچگاه از سوی خود سخنی نمی‌گفتند بلکه از جانب خداوند به ایشان وحی می‌شد.
وی افزود: قرآن کریم نیز تأکید کرده که پیامبر اسلام(ص) تنها از جانب خداوند متعال سخن می‌گوید؛ و وقتی ما به عصمت و جانشینی علی(ع) اعتقاد داریم، باور داریم که ایشان کامل‌کننده مسیر پیامبر اسلام و حتی مسیر سایر پیامبران است و هیچ کاری از جانب خود انجام نمی‌دهد بلکه تمام کارهای ایشان به امر خداوند متعال است و ایشان امام معصوم هستند. لذا ما معتقد نیستیم که افعال ایشان بشری باشد بلکه افعال ایشان آسمانی است و جایگاه‌های بسیاری وجود دارد که بر این مسئله شهادت می‌دهد.
وی افزود: حدیث پیامبر(ص) که می‌فرماید: «من بین شما دو چیز گران‌سنگ می‌گذارم که اگر به آن دو تمسک جویید هرگز گمراه نخواهید شد» به این معنا نیست که کارهای حضرت علی(ع) بشری است و امکان اشتباه در آن وجود دارد. بلکه امام علی(ع) یک فیلسوف، عالم و اندیشمند معمولی نیست بلکه امام معصوم است و سخنان او جز از جانب خداوند متعال نیست و احادیث زیادی نیز در این باره وجود دارد.
حیدر الشمری با اشاره به سوره مبارکه قدر گفت: از حضرت علی(ع) سؤال شد که منظور از ملائکه در این سوره کدام ملائکه هستند؟ ایشان فرمود: ملک اعظم جبرئیل است که با رسول خدا(ص) بود و همراه همه ما نیز هست. در نتیجه مشخص است که امام علی(ع) و همه امامان معصوم هیچ کاری را بدون اذن خدای متعال انجام نمی‌دادند.
جایگاه نهج‌البلاغه در اندیشه بشری
وی درباره جایگاه نهج‌البلاغه در اندیشه بشری گفت: بدون شک تمام دستاوردهای امام علی(ع) بسیار بزرگ و عظیم است و تمام سخنان و بیانات ایشان در نهج‌البلاغه پیام و روشی انسانی است که امام علی(ع) آن را در ابعاد مختلف اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و ... ایجاد کردند و هر کس که درباره سخنان حضرت علی(ع) جست‌وجو کند در می‌یابد که سفارشات ایشان به مالک اشتر دستورالعمل و برنامه‌ای است برای هر حاکمی که می‌خواهد بر اساس راه و روش حق و عدالت حکومت کند.
شیخ الشمری گفت: این تنها یک نمونه از توصیه‌های ایشان است درحالی که توصیه‌های بسیاری در نهج‌البلاغه وجود دارد. همچنین هریک از کلمات قصار آن حضرت بیانگر دیدگاه روشنی درباره مسائل مختلف است، مثلاً بعضی از آنها درباره روابط اجتماعی، برخی درباره مسائل تربیتی و اخلاق است. یعنی اندیشه بشری نیازمند توصیه‌هایی است که مملو از روش کار و ارزش‌ها باشد؛ در نهج‌البلاغه هم منظومه‌ای از ارزش‌ها وجود دارد که دیدگاه روشنی درباره انسان ارائه می‌دهد.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه درباره حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که می‌فرماید: «علی مع القرآن والقرآن مع علی» توضیح داد: آیات بسیاری وجود دارد که بر فضائل علی(ع) به تنهایی و یا در مدح اهل بیت (علیهم السلام) صراحت دارد و حتی نزدیک به 70 آیه صراحتاً درباره موضعگیری‌ها، منش و اخلاق حضرت علی(ع) وجود دارد. از سوی دیگر پیامبر(ص) درباره علی(ع) نه تنها این حدیث، بلکه احادیث بسیاری را فرموده است زیرا امام علی(ع) اولین مفسر عملی قوانین اسلام و قرآن کریم و دستورات خداوند متعال است. یعنی ایشان کسی است که آموزه‌های اسلام و قرآن را در جامعه پیاده کرده است.
وی در پایان تصریح کرد: به عقیده من حضرت امیرالمؤمنین(ع) مترجم عملی آیات خداوند متعال و قرآن کریم است.
گفت‌وگو: اشرف بصیری
ترجمه و تنظیم: فرشته صدیقی
انتهای پیام مطالب مرتبط
