اصل حج و عمره را قربانی فرع سوغات و ولیمه نکنیم

به گزارش ایکنا، حدود 20 سال قبل یعنی زمانی که در سال حدود 800 هزار ایرانی برای ادای عمره مفرده راهی سرزمین وحی می‌شدند، سفر عمره جزو سفرهای ارزان قیمت محسوب می‌شد و مسئولان و دست‌اندرکاران این سفر معنوی، قیمت سفر به دو شهر عربستان و اقامت 12 روزه در شهرهای مکه و مدینه، در کنار خدماتی از قبیل زیارت دوره، کلاس‌های آموزشی و ... را با قیمت سفر به سایر کشورها مقایسه و عنوان می‌کردند که سفر عمره مفرده جزو سفرهای بسیار ارزان خارجی است.

در آن زمان افراد زیادی بودند که مکرراً و طی سال‌های متمادی عمره‌گزار می‌شدند و برگزاری مراسم ولیمه و خرید سوغات را جزو ملزومات این سفر می‌دانستند. قیمت حج تمتع نیز به حدی بود که افراد قشر متوسط جامعه نیز می‌توانستند راهی حج تمتع شوند و از پس پرداخت حج و ملزوماتی که در فرهنگ ایرانی برای آن در نظر گرفته می‌شود، برمی‌آمدند.

اما پس از گذشت سال‌ها و با وقفه‌ای 9 ساله، اکنون عمره مفرده با قیمت حدود 45 میلیون تومان(هزینه فیش عمره نیز حدود 13 تا 15 میلیون تومان است) در حال برگزاری است و برخلاف قبل که به محض اعلام اولویت‌های جدید عمره(این مسئله در مورد حج تمتع نیز صادق است)، به سرعت ظرفیت کاروان‌ها تکمیل می‌شد، عملاً دیگر مسئله اولویت فیش عمره مطرح نیست و افراد با هر اولویتی که داشته باشند، می‌توانند به دفاتر زیارتی مراجعه و در کاروان‌ها ثبت‌نام کنند.

افزایش قابل توجه قیمت عمره موجب شده بسیاری از افرادی که فیش دارند و نمی‌توانند هزینه 45 میلیون تومانی عمره را در کنار هزینه‌های جانبی مهمانی دادن و سوغات خریدن پرداخت کنند یا فیش خود را بفروشند یا سفر خود را به تعویق بیندازند.

از سوی دیگر افزایش بسیار زیاد هزینه حج تمتع نیز موجب شده بسیاری از افراد استطاعت مالی خود را از دست بدهند و چون آرزوی حضور در بیت‌الله الحرام را دارند به سفر عمره اکتفا کنند.

بسیاری از مردم ایران آرزوی حضور در مدینه منوره و زیارت بارگاه مطهر حضرت محمد(ص) و ائمه بقیع(ع) و طواف کعبه مکرمه را دارند اما موانع مالی سفر عمره و حج، صرفاً پرداخت هزینه فیش عمره و 45 میلیون تومان پولی که باید به سازمان حج و زیارت پرداخت شود و پرداخت هزینه فیش حج و 250 میلیونی که باید به سازمان حج و زیارت پرداخت شود نیست، بلکه هزینه‌های جانبی این سفر موجب شده بسیاری از افراد نتوانند به آرزوی خود برسند.

این انتظار عجیب که هر عمره‌گزار و حاجی باید برای تمامی اطرافیان خود سوغاتی بخرد و مهمانی بدهد، هزینه کلی این سفرها را به شدت افزایش داده است؛ توقع و انتظاری که با اصلاح آن و ارتقای فرهنگ زیارت عمره و حج تمتع می‌توان زمینه حضور بسیاری از آرزومندان این سفر را فراهم کرد.

آیا به راستی خرید سوغات و هزینه‌های گزاف مهمانی دادن جزو ملزومات سفر حج و عمره است؟ و اگر کسی پول عمره و حج را دارد، اما توان مالی خرید سوغات و مهمانی گرفتن را ندارد، استطاعت او ثابت نشده و حج بر او واجب نیست و در مورد عمره مفرده باید از این سفر منصرف شود؟

آیت‌الله منصور مظاهری، مدرس درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه و مسئول نظارت استفتائات دفتر مقام معظم رهبری در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح این مسئله پرداخت که اگر افراد هزینه حج را داشته باشند، اما هزینه ولیمه و سوغات را نداشته باشند، آیا همچنان حج بر آنها واجب است یا خیر و گفت: برای افرادی که استطاعت مالی و جسمانی دارند در طول عمر یک بار حج تمتع واجب می‌شود.

وی در تشریح مسئله استطاعت گفت: استطاعت یعنی توان داشتن و همه فقها توان داشتن که در آیه 97 سوره آل عمران به آن اشاره شده و می‌فرماید: «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا؛ و براى خدا حج آن خانه بر عهده مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد» را اینگونه تفسیر کرده‌اند که استطاعت یعنی انسان به حج برود و بازگردد و زندگی او با مشکل روبه‌رو نشود.

این مدرس درس خارج فقیه ادامه داد: این استطاعت شامل اصل هزینه حج یعنی هزینه رفتن و بازگشتن و قربانی کردن است و اگر فردی پول رفت و برگشت حج را داشته باشد اما پول ولیمه و سوغات را نداشته باشد، همه فقها اعلام کرده‌اند که این مسئله مانع استطاعت فرد نیست و آن چیزی که در حج دخالت دارد، اصل مشرف شدن به حج است و اگر پرداخت این مقدار در توان فرد بود حج بر او واجب است، ولو اینکه نتواند ولیمه بدهد و سوغات بخرد.

وی تصریح کرد: بنابراین شرع پول سوغات و ولیمه‌ را جزو شرایط حج نشناخته است. برخی مطرح می‌کنند که به حج مشرف نمی‌شوند چون اصل پول حج را دارند، مثلاً 400 میلیون پول مازاد دارند و می‌توانند فیش بخرند و به حج بروند، اما پول هزینه‌های دیگر مثل ولیمه را نداریم که این مسئله مجوز شرعی برای ترک حج نمی‌شود. 

آیت‌الله مظاهری ادامه داد: از بحث حج معلوم می‌شود که در مورد عمره نیز که یک سفر استحبابی است، انسان به خاطر اینکه هزینه تهیه سوغات را ندارد یا پول ولیمه دادن را ندارد، نباید خود را از سفر معنوی عمره که بر روح و جان انسان تأثیرمی‌گذارد با این عذرهای واهی محروم کند.

وی در پاسخ به این سؤال که چطور می‌توانیم فرهنگ زیارت را اصلاح کنیم به نحوی که حاشیه‌‌ها، متن و اصل زیارت رفتن را تحت تأثیر منفی خود قرار ندهند؟ گفت: این مسئله نیاز به اطلاع‌رسانی و تبیین دارد تا آثار معنوی فراوانی که در عمره، حج و زیارت حضرت رسول(ص)، حضرت فاطمه(س) و ائمه بقیع و ... وجود دارد، برای مردم روشن و به آنها گفته شود که برای سوغات و ولیمه در حد معمول نه گزاف می‌تواند در این سفرهای معنوی هزینه شود، اما نباید این هزینه‌ها باعث شود مردم خود را از این سفر معنوی محروم کنند. رسانه‌ها نیز باید در این زمینه تولید محتوا کنند تا تکرار بیان این مسائل در تغییر نگاه و فرهنگ مردم تأثیرگذار باشد.