تشکیل کانون امیدآفرینی با شبکه‌سازی استادان دانشگاه آزاد + فیلم

علیرضا زارع‌شهرآبادی به تازگی مسئولیت مدیرکلی تبلیغ و امور دینی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی را به عهده گرفته است. به این بهانه با او درباره اهم برنامه‌های این اداره کل در فصل جدید و اقدامات آتی آن گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛

 

 

پیش از تشریح فعالیت این اداره کل به معرفی دانشگاه آزاد اسلامی می‌پردازم. این دانشگاه قریب به چهارصد واحد و مرکز دارد و باید به این تعداد نزدیک به 800 مدرسه «سما» را نیز افزود. نزدیک به یک میلیون و 300 هزار دانشجو در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند و حدود چهل درصد آموزش عالی کشور را پوشش می‌دهد، و به جرئت می‌توان گفت، بزرگترین مجموعه آموزشی در جهان است. با توجه به این گستردگی، لذا نگاه‌های ویژه‌ای به این دانشگاه می‌شود و توقعات بیشتری نیز از آن می‌رود.

 

اداره کل تبلیغ و امور دینی ذیل دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی و در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی مستقر است و برنامه‌های تبلیغی و ترویجی گسترده‌ای در آن ویژه استادان و دانشجویان جاری است و از جمله مهمترین اقدامات که کارویژه محسوب می‌شود، مسابقات سالانه قرآن و عترت است که در حال حاضر نیز بیست و نهمین دوره آن برگزار می‌شود و قریب به 100 هزار نفر از دانشجویان، اساتید و کارکنان این دانشگاه در سه بخش آوایی، معارفی، پژوهشی و هنری در آن شرکت کرده‌اند و تا به اینجا بخش آوایی و معارفی برپا شده است.

 

 

به غیر از برگزاری بیست و نهمین دوره مسابقات قرآن دانشگاه آزاد اسلامی، برگزاری مسابقات ملی دانشگاهیان را نیز پیش رو داریم که دانشگاه آزاد اسلامی آن را در تابستان سال آینده میزبانی خواهد کرد. غیر از اجرای مسابقات، در خود فضاهای دانشجویی‌، کانون‌های متفاوتی داریم و یکی از کانون‌های در حال تأسیس با تشکیل شبکه گسترده‌ای از استادان دانشگاه، کانون امیدآفرینی است.

 

 

یکی از الزامات و نکاتی که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم فرمودند؛ امیدآفرینی است. ایشان کلید اساسی همه مشکلات را امید معرفی کردند و بر این اساس دو سالی است که از طریق یک شبکه‌سازی گسترده ابتدا با حضور اساتید در دو سطح وارد شدیم و براساس کتاب‌هایی که بر مبنای منظومه فکری امامین انقلاب بوده و در دانشگاه تدریس شده است، یک شبکه گسترده در همه استان‌ها با حضور اساتید شکل گرفته است.

 

امسال که سال سوم اجرای این کانون‌هاست، قرار است در حوزه دانشجویی نیز وارد شویم و کانون‌های امیدآفرینی را در واحدها ایجاد کرده که در نوع خود کار قابل توجهی است و حداقل از آن جمله کارهای فرهنگی است که با گذر زمان نتیجه خود را نشان خواهد داد.

 

از جمله یکی از کارهایی که در این اداره کل به آن اهمیت زیادی می‌دهیم، حوزه قرآن و عترت و هیئات مذهبی هستند و به عنوان مثال اکنون قریب به دویست هیئت مذهبی در سطح دانشگاه دایر است و امسال یکی از کارویژه‌ها برای هیئات، نگاه آموزشی و معرفتی برای اعضا و مسئولان هیئت‌هاست و در این راستا برنامه‌های ما در ابتدا در حوزه سیره و تاریخ اهل بیت(ع) است و برای مسئولان و اعضای هیئت‌های دانشجویی کشور در حال اجراست و به زودی به ثمر خواهد نشست و نیز بحث هم‌اندیشی اساتید در جهت ارتقای نگاه فکری و معرفتی آنها را پیگیر هستیم. 

 

 

 

دانشگاه آزاد اسلامی برای کانون‌های قرآن و عترت اهمیت ویژه‌ای قائل است، کانون‌های قرآن و عترت کاملاً سیستماتیک است و رئیس کانون قرآن و عترت؛ رئیس شورا و مسئول نهاد نمایندگی رهبری و قائم‌مقام واحد دانشگاهی است و نظام شورای قرآن و عترت و کانون قرآن و عترت برگرفته از نظام حاکم بر خود دانشگاه است و بر این اساس مسئولان قرآن و عترت سالانه منصوب می‌شوند. یکی از کارویژه‌های این کانون مسابقات قرآن و عترت است و از آنجا که دانشگاه آزاد به دنبال  تصدی‌گری نیست، لذا به فرض بیان سیاست‌های کلی، مجالی برای برگزاری مجموعه فعالیت‌های قرآنی در واحدهای دانشگاهی شکل می‌گیرد و همچنین با توجه به اینکه گفتمان دینی و قرآنی باید در جریان زندگی حاکم شود، لذا برنامه‌هایشان در قالب‌های متفاوت  مثلاً مناظره و کرسی‌های تلاوت برگزار شده و همچنین در سطح شهر با شهرداری‌ها، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها در جهت برگزاری برنامه‌ها همکاری و مشارکت می‌کنند، مثلاً با ایجاد کرسی‌های گفت‌و‌گومحور در بوستان‌ها پیرامون موضوعات مختلف، برنامه‌هایی را برگزار می‌کنند که این‌ها بخشی از فعالیت‌های کانون‌های قرآن و عترت است.

 

 

ارتباط کانون‌های قرآن و عترت با کانون‌های امیدآفرینی در حال شکل‌گیری است و از طریق شبکه‌ای که در کشور با حضور استادان شکل دادیم، این مرحله در حال انجام است و مقرر است، دوره‌هایی را برای همه دانشجویان و هر کسی که راغب هست در زمینه‌های مورد نظر فعالیت کند، دایر کنیم. این ارتباط و تعامل میان کانون‌های قرآن و عترت و امیدآفرینی تبعات مثبتی خواهد داشت و مثلاً هر کدام از آنها می‌توانند بحث‌های مشترک عنوان شده در دوره‌هایی که به آن اشاره شد، در حوزه‌های خودشان مورد پیگیری قرار داده و ارتباط معنایی و محتوایی میان آنها برقرار کنند. 

 

 

دو نوع برنامه پیش‌بینی شده و قابل اجراست، یکی ساختاری است که مربوط به نظام دانشگاه آزاد اسلامی و منابع انسانی آن است که قصد داریم این ساختار را چابک کنیم، یعنی مجموعه‌ای از مشکلات ساختاری که در فضای سازمان‌نمایی قرآن و عترت وجود دارد، رفع کنیم.

 

بُعد دیگر  بحث‌های معرفتی و دینی است؛ در این زمینه مجموعه نشست‌هایی را در حال برنامه‌ریزی برای مسئولان قرآن و عترت در نظر داریم تا به این واسطه بتوانیم هم در بُعد ساختاری و هم محتوایی، وضعیت موجود را به سطحی مطلوب برسانیم. 

 

 

 

به طور قطع در نظام آموزش عالی کل کشور این ضعف وجود دارد. شخصاً به این امر قائل هستم که این تجربه‌نگاری را باید جایی ضبط و ثبت شود و برای بایگانی این تجربیات و اقداماتی که در همه حوزه‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی صورت می‌گیرد تا با دوباره‌کاری و انجام کارهای تکراری مواجه نشویم. سامانه‌ای به عنوان باغبانی فرهنگ به اختصار «بافِر» از چند سال پیش ایجاد شده است که این اقدام برگرفته از بیانات رهبری است که فرمودند اگر بخواهیم فرهنگ رشد کند باید باغبانی آن را نیز به عهده داشته باشیم.

 

رصد و پایش فعالیت‌های فرهنگی چندین سال است که از سوی معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد از طریق سامانه بافر در حال انجام است و در بحث تبلیغ و امور دینی نیز دغدغه ما این بود که با توجه به جایگاه ستادی در دانشگاه آزاد، نیاز به ارزیابی، هدایت و حمایت از اینگونه فعالیت‌ها داریم؛ در این راستا سامانه بافر در حال توسعه و راه‌اندازی بخش‌های دیگر خود است، به ویژه اینکه در جلسه اخیر در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها مقرر شد تا همه فعالیت‌ها این نهاد در این سامانه بارگذاری شود که با توجه به فعالیت کانون‌ها و هیئات مذهبی، 70 شاخص برای ارزیابی فعالیت‌ها و ذخیره‌سازی تجربیات در این سامانه در نظر گرفته شد که در اصل یک کارنمایی از کارهای این اداره کل در حوزه تبلیغ و ترویج امور دینی است.

 

همانطور که اشاره شد رویکرد ما برای پیگیری و رصد فعالیت‌ها، هدایتی و حمایتی است و اینگونه نیست که با بارگذاری مجموعه فعالیت‌های صورت گرفته در این سامانه اصطلاحاً مچ‌گیری کرده و نقاط ضعف و کاستی‌های واحدی را به رخ بکشیم، بلکه این امر به منظور شناسایی نقاط ضعف و برطرف ساختن آنها و تقویت نقاط قوت است.

 

 

مجمع ملی در حوزه قرآن و عترت دانشگاهیان با حضور نمایندگانی از دانشگاه‌های زیر نظر دو وزارت علوم و بهداشت به شکل ماهانه برگزار می‌شود که هم‌افزایی‌هایی در آنجا شکل می‌گیرد و هر کدام از دانشگاه‌ها با حفظ استقلال عمل اما از منظری هم‌افزا در تلاش به منظور تعامل و استفاده از ظرفیت‌های تجربی و علمی یکدیگر در زمینه‌های گوناگون هستند.

 

 

 

این قول را می‌توان داد، اما نکته اینجاست که نیاز به کمک رسانه‌ها و به طور ویژه ایکنا داریم. یک سازمان فقط نباید در خود باقی مانده بلکه باید در اجرای بسیاری از برنامه‌ها ارتباط سازنده‌ای از حوزه‌های هم‌راستای خود داشته باشد، چرا که ممکن است ظرفیت لازم را نداشته باشد و بتواند از ظرفیت دانشگاه‌های دیگر استفاده کند، کمااینکه این مسئله ممکن است در مورد دیگر دانشگاه‌ها صدق کند و آنها بخواهند از ظرفیت‌های موجود در دانشگاه آزاد استفاده کنند. ما باید امروز دنبال نوآوری باشیم. باید نگاهمان در برگزاری هفته قرآن نوآورانه باشد و به چیزی بپردازیم که در مسیر زندگی مردم باشد.

 

 

 

فرایند این دوره از جشنواره را از مهرماه آغاز کردیم و ثبت‌نام قریب به 100 هزار نفر را در بخش آوایی، معارفی، پژوهشی و هنری داشتیم. به نسبت دوره قبل که حدود نود هزار نفر در آن شرکت کردند، در این دوره پیشرفت کمّی جشنواره نیز قابل اعتنا بود. نگاه کیفی در این جشنواره برای ما مهم است و آئین‌نامه جشنواره را هر دوره به‌روز کرده و برای اطلاع مخاطبان منتشر می‌کنیم.

 

 

یکی از افتخارات دانشگاه آزاد آن است که دروسی را در راستای افزایش سطح فرهنگی دانشگاه وارد واحدهای درسی دانشجویان کرده است و یکی از آنها درس تک‌واحدی انس با قرآن یا درس وصایای امام راحل است. این دروس در حوزه آموزش دانشگاه نیست، مثلاً امور مربوط به درس انس با قرآن را نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد نظارت دارد. تا چند سال پیش نحوه انتخاب مدرسان این درس به این شکل بود که داوطلبانی حضور پیدا می‌کردند و مجموعه‌ای از افراد واجد شرایط برای تدریس انتخاب می‌شدند. در حال حاضر بدون در نظر گرفتن هیچ شاخصه‌ و قابلیت فردی و ظاهری، افراد به شکلی نظام‌مند ثبت‌نام کرده، در آزمون کتبی شرکت می‌کنند و به مرحله مصاحبه دعوت می‌شوند و در صورت دریافت حدنصاب امتیاز برای همکاری دعوت می‌شوند، این روند از کیفیت بالایی برخوردار است، چرا که در مرحله مصاحبه از حضور ممتحنان خبره‌ای همچون استاد شهریار پرهیزکار بهره‌مند می‌شویم. 

 

درباره تعداد ساعات در نظر گرفته شده برای این درس باید گفت که تدریس 16 جلسه برای دروس دو واحدی در نظر گرفته می‌شود، حال آن که انس با قرآن، تک‌واحدی است. کافی بودن یا نبودن اختصاص ساعات مناسب تدریس این دروس ارتباط مستقیم به کیفیت آموزش، آمادگی مدرس و دانشجو دارد و البته با نگاه آرمانی تا حدود زیادی فاصله دارد، اما با توجه به نگاه آموزشی و محدودیت‌های ساختاری به نظر می‌رسد که افزایش جلسات تدریس مقدور نباشد. 

 

 

کارگاه‌ها و نشست‌هایی در حوزه‌های روخوانی تا تفسیر برگزار می‌شود و برای هدفمند شدن این جریان پژوهشکده‌ای با عنوان پژوهشکده قرآن و عترت را داریم و در آن کارشناسان، تخصص لازم را دارند و تعداد زیادی کتاب در حوزه قرآن و عترت که دانشگاه آزاد اسلامی منتشر می‌کند، خروجی فعالیت پژوهشکده است. به طور ویژه در ماه رمضان پیش رو در این پژوهشکده به ازای هر روز از هر جزء قرآن یک کلیپ سه‌دقیقه‌ای مهیا شده است که هم‌اکنون در حال تدوین است و بنا داریم که از این دست محتواها در فضای مجازی و آنلاین، محصولات دیگری را نیز تولید کنیم. 

 

اما اینکه دانشگاه در زمینه تسلط دانشجویان در زمینه روخوانی قرآن می‌تواند برنامه‌ای داشته باشد؟ قطعاً می‌تواند اینگونه باشد و در قالب همان کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی قرآن قابل دستیابی است، اما اینکه مثلاً کلاس مجزایی به امر روخوانی و امثال آن اختصاص یابد، علاوه بر درس انس با قرآن و برنامه‌های فرهنگی جاری در دانشگاه، فعلاً امکان آن وجود ندارد.

 

 

ما مجموعه کارهای تبلیغ و ترویجی در امر قرآن و دین را در فضایی فراتر از دانشگاه، و در میان مردم می‌بینیم و به دنبال این نیستیم که هر از چندگاهی اعلام کنیم که مثلاً این تعداد همایش برگزار کردیم یا این میزان خروجی داشته‌ایم. ما به دنبال این هستیم که مردم با قرآن بیش از پیش مأنوس شوند؛ به هر حال همانطور که اشاره شد، بالغ  بر یک میلیون و 330 هزار دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی در حال تحصیل هستند و هر کدام از آنها برآمده از یک خانواده با تعدادی بستگان و وابستگان هستند که باید به این تعداد، استادان، کارمندان و مسئولان دانشگاه را نیز بعلاوه کنیم. با این حساب مشاهده می‌کنید که چه طیف عظیمی از مخاطبان را در اختیار داریم که می‌توان با مجموعه برنامه‌های نوآورانه فضای زندگی آنها را نیز با قرآن آمیخته سازیم.