آیت‌الله احمد مبلغی:
حفظ محیط زیست جز با عدل و احسان ممکن نیست
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: براساس آیات قرآن دو اندیشه عدل و احسان می‌تواند در محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد و جز با رعایت این دو اندیشه حفظ محیط زیست ممکن نیست.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان و استاد درس خارج حوزه علمیه، هفتم اسفندماه در همایش بین‌المللی محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی که از سوی انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی برگزار شد با بیان اینکه نوعی از اعجاز که به آن توجه نشده است اعجاز انطباقی است، گفت: یکی از اندیشه‌های کلان قرآن که قابلیت تطبیق بر محیط زیست دارد اندیشه عدالت و احسان است؛ قرآن انسان را به عدل و احسان امر کرده است که نشانه اهمیت این دو است. از آیه «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ» می‌توان به دو اندیشه عدالت و احسان زیست محیطی رسید. مثلا در بهداشت می‌توانیم عدالت بهداشتی و احسان بهداشتی داشته باشیم.آیت‌الله مبلغی در تفاوت میان عدل و احسان افزود: احسان رفتن به سمت وضعیت پرلطافت و نعمت است ولی عدل، خطوط قرمز مرتبط با حق یعنی حداقل را تعیین می‌کند؛ البته عدالت، آرمان بشری است ولی در مقایسه با احسان حداقلی است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به عدالت زیست محیطی، تصریح کرد: عدالت زیست محیطی امروزه در ادبیات محیط زیست مطرح است و گفته می‌شود باید نگاهی اخلاقی و منصفانه به طبیعت داشته باشیم. بر اساس روایت امام رضا(ع)، دوام نعمت به عدل و احسان است.
استاد حوزه با بیان اینکه مادر همه نعمت‌ها و حیات بشر، نعمت اکوسیستم است و اگر آن نباشد هیچ حیاتی هم وجود نخواهد داشت، اظهار کرد: در بحث محیط زیست توسعه پایدار مطرح است یعنی چگونه نعمت‌هایی را که در زمین داریم پایدار نگه داریم و طبیعتا عدم تصرف ظالمانه و عدم آلودگی آب، نبریدن درختان و از دست ندادن منابع از جمله علل آن است.
استاد درس خارج حوزه علمیه با تاکید بر اینکه امام رضا(ع) فرمودند دوام نعمت به عدل و احسان است، گفت: این دو اندیشه در فقه قابلیت تبدیل به دو قاعده فقهی دارند؛ الان قاعده عدالت محیط زیستی را نداریم و اگر بود مبنای حقوقی هم برای آن ایجاد می‌شد و همه می‌بایست بر اساس آن رفتار منصفانه و عادلانه با محیط زیست داشته باشند.
وی با اشاره به احسان زیست محیطی، اضافه کرد: خیلی از رفتارهای ما خط قرمز در برابر محیط زیست نیست ولی قطعا از روی احسان نیست، افزود: اینکه کسانی فقیر هستند و چون فقر به محیط زیست ضربه می‌زند باید به فکر رفع فقر باشیم کمک به سلامت محیط زیست است.
ریشه ناترازی؛ نبود عدالت و انصاف است
عضو خبرگان رهبری با بیان اینکه جامعه دارای احسان می‌تواند محیط زیست را حفظ و به عدل رفتار کند، تاکید کرد: برای رفع همه ناترازی‌ها دو راه بیشتر وجود ندارد؛ یکی عدل و دیگری احسان. احسان این است که به کمبود فرصت‌های معیشتی توجه کنیم؛ صید اگر قانون است احسان در آن معنای ویژه دارد؛ اگر احتیاط لازم در قبال خاک داشته باشیم و استفاده بی رویه نکردیم احسان زیست محیطی است.
استاد درس خارج فقه حوزه بیان کرد: اگر انسان با احسان خود به جامعه آرامش روانی بدهد یعنی به حفظ محیط زیست کمک کرده است زیرا جامعه ناآرام به محیط زیست حمله می‌برد. با احسان است که کمبودها و خلأها را کم کرده و از بین می‌برد و به حفظ محیط زیست کمک می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه اندیشه‌های قرآن اندیشه کلان و قابل انطباق دارد، تصریح کرد: دو اندیشه عدل و احسان براساس آیات قرآن می‌تواند در محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد و جز با رعایت این دو اندیشه، حفظ محیط زیست ممکن نیست.
جایگاه محیط زیست در آموزه‌های اسلامی
همچنین، محسن قاسم‌پور؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی با موضوع «مبانی و شاخصه‌های محیط زیست از منظر آموزه‌های اسلامی» با بیان اینکه انتخاب موضوع کاری هوشمندانه بوده است، گفت: مسئله محیط زیست به لحاظ میان‌رشته‌ای و چند فرهنگی قابل بحث است لذا هم در ادیان الهی و مکاتب بشری پیرامون آن بحث می‌شود. در آموزه‌های دینی و قرآن و سنت هم این مسئله بسیار مورد توجه بوده است.
وی با بیان اینکه در حوزه تفسیر در قرن 14 مسئله تفسیر علمی جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است، افزود: آگاهی از مبانی و شاخصه‌ها به دنبال این سؤال بنیادین ایجاد می‌شود و آن اینکه آیا انسان مسئولیتی هم در قبال استفاده از میحط زیست دارد؟ چند مبنا در این عرصه وجود دارد؛ اول موزون بودن عالم هستی به مثابه فعل حکیمانه، بهرهمندی طبیعت از شعور، برخوردای انسان از حق و تکلیف، توجه به تسخیر آسمان و زمین برای انسان و عمران و آبادانی زمین نمونه‌ها و شاخصه‌هایی است که می‌توان به اهمیت بحث پی برد.
وی با بیان اینکه حفظ محیط زیست در ادیان ابراهیمی از چه جایگاهی برخوردار است و چه ارتباطی میان مسئولیت انسان در قبال طبیعت و مسئولیت دینی وجود دارد، گفت: آیا دین، انسان را مسئول محافظت از طبیعت و احترام به طبیعت می‌داند؟ استفاده بهینه از منابع طبیعی چه اصول و مبانی دارد؟ آیا قرآن و احادیث در مورد اهمیت آب و هوای پاک و خاک سالم سخن گفته‌اند؟ برای همه این موضوعات، مطالبی در روایات و آیات وجود دارد.
قاسم‌پور با بیان اینکه در برنامه‌های توسعه هم همیشه توجه به محیط زیست مطرح بوده است، گفت: برخی بر این عقیده هستند که توسعه پایدار باید توسعه ناظر بر محیط زیست باشد؛ توسعه‌ای که به نابودی محیط زیست بینجامد فاجعه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: محققی در آمریکا گفته بود که شهروندان افغانستانی دچار افسردگی زیادی هستند و این تاثیر نامطلوب جنگ و آوارگی است.
قاسم‌پور اظهار کرد: در قرآن نمونه‌های زیادی در این باره وجود دارد از جمله آیه «وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ ۖ وَالَّذِي خَبُثَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا ۚ كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ» به یکی از ویژگی‌های زمین اشاره دارد که به صفات انسانی هم اشاره دارد؛ انسان اگر با طبیعت دارای شعور و زنده مواجه شود حتما بر روح و روان او تاثیر خواهد داشت.
وی بیان کرد: میانه‌روی و عدالت و انصاف در اخلاق اسلامی بسیار مهم است و هر کدام نسبتی با محیط زیست دارند؛ عدالت در آموزه‌های دینی از مبانی ارتباط با محیط زیست محسوب می‌شود زیرا وقتی در مصرف آب و غذا میانه‌روی شود از اسراف و تخریب محیط زیست جلوگیری می‌شود.
قاسم‌پور در پایان تصریح کرد: در رعایت عدالت وقتی از منظر قرآن بنگریم قرآن انسان را به عدالت دعوت کرده است و وقتی عدالت در بهره‌بردای از طبیعت لحاظ شود زیست انسان هم طبیعی خواهد بود و توازن و رضایت از زندگی افزایش خواهد یافت و این وضع وقتی محقق می‌شود که همه آحاد جامعه مسئولانه رفتار کنند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
