خطر بزرگنمایی کاذب طب ایرانی/ مستندات علمی را افزایش دهیم

محمود خدادوست، استادیار و عضو هیئت علمی گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به این سؤال که تا چه حدی توانسته‌ایم طب سنتی ایران را در قالب علمی به دنیا ارائه کنیم؟ گفت: اگر قرار باشد طب ایرانی را وارد نظام سلامت کنیم، با دو طیف در ارتباط هستیم. یک طیف جامعه پزشکی و متولیان سلامت هستند که طبیعتاً حرف‌هایی را از ما می‌پذیرند که مبتنی بر شواهد علمی باشد، از سوی دیگر افراد فرصت‌طلب و سودجویی نیز هستند که به دنبال بازار اقتصادی طب سنتی هستند و ظرفیت‌های این طب را بزرگنمایی می‌کنند.

وی تصریح کرد: افرادی که در خصوص طب سنتی افراطی‌گری و بزرگنمایی می‌کنند باعث آسیب به سلامت مردم می‌شوند و در ایام کرونا این آسیب را به عینه دیدیم. اگر بنا باشد در نظام سلامت خدماتمان را ادغام کرده و به مردم ارائه کنیم، راهی جز تولید مستندات و شواهد علمی نداریم.

رتبه چهارم ایران در تولید مستندات علمی طب ایرانی

خدادوست با اشاره به اینکه طب سنتی ایران رتبه چهارم در دنیا از نظر تولید مستندات و شواهد علمی طب مکمل را کسب کرده است، گفت: این مسئله بسیار ارزشمند است و امروزه ایران در مجلات معتبر دنیا جزو کشورهای برتر در حوزه تولید مستندات علمی طب‌های مکمل است؛ یعنی در این زمینه موفق بوده‌ایم.

وی در پاسخ به این سؤال که حال که در تولید شواهد علمی موفق بوده‌اید، چه قدر توانسته‌اید طب سنتی را در نظام سلامت ادغام و به مردم ارائه کنید؟ گفت: صادقانه باید بگویم در این زمینه نسبت به سایر کشورهای دنیا عقب هستیم و علی‌رغم اینکه توانسته‌ایم مستندات علمی متعددی تولید کنیم اما آنقدر که انتظار داشتیم و در شأن و جایگاه طب ایرانی هست نتوانستیم در نظام سلامت ادغام شویم.

خطر بزرگنمایی کاذب طب ایرانی

این پزشک طب ایرانی اظهار کرد: از آنجایی که شعار ما در طب ایرانی مبتنی بر پیشگیری، حفظ تندرستی و اصلاح سبک زندگی است به کار بردن این طب می‌تواند به اقتصاد سلامت کشور کمک کند و مهمتر از همه چون این طب در فرهنگ و باورهای مردم ریشه دارد، پذیرش اجتماعی آن بالاست. اگر متولیان سلامت از این ظرفیت به‌درستی استفاده کنند، نه‌تنها به ارتقای سلامت جامعه کمک می‌شود، بلکه از سوءاستفاده‌های فرصت‌طلبانه و بزرگنمایی‌های کاذب نیز جلوگیری خواهد شد. همچنین، این امر به اقتصاد سلامت و کلان‌اقتصاد کشور یاری می‌رساند. 

وی در پاسخ به این سؤ‌ال که باورهای اشتباهی که در خصوص طب ایرانی وجود دارد را چگونه باید اصلاح کرد؟ گفت: یکی از اشتباهاتی که در مقطعی از زمان ما را دچار چالش جدی کرد این بود که عده‌ای در قالب عنوان «طب اسلامی و روایی» به سراغ روایات رفتند که بعدها وقتی این روایات بررسی شد، مشخص شد که بسیاری از آنها سندیت ندارد و در علم رجال نمی‌توان آنها را اثبات کرد. بنابراین به صراحت در وزارت بهداشت این مسئله را اعلام کردیم و بسیاری از مراجع نیز به صراحت در این زمینه اظهار نظر کردند و گفتند که چیزی به عنوان طب اسلامی نداریم.

خدادوست به فعالیت افرادی که در زمینه قابلیت‌های طب سنتی بزرگنمایی کرده‌اند نیز گفت: این افراد داروهایی با عناوین مذهبی و دینی مطرح کردند که تلاش کردیم از طریق رسانه‌ها با مستندات و شواهد به مردم اطلاع رسانی صحیح کنیم.

وی بر لزوم آگاهی‌رسانی عمومی در این زمینه تأکید کرد و گفت: سازمان جهانی بهداشت در بیانیه‌ گایلان (۲۰۰۵) به‌درستی اشاره کرده که مردم اغلب تصور می‌کنند هرچیزی طبیعی و سنتی است، بی‌ضرر است به همین دلیل اقبال مردم جهان به این محصولات گیاهی و سنتی بیشتر شده است اینجاست که وظیفه‌ متولیان سلامت، تقویت نظام‌های نظارتی و ارتقای آگاهی جامعه بر اساس شواهد علمی است تا از افراط‌گرایی و تبلیغات گمراه‌کننده جلوگیری شود.

خدادوست در پایان تأکید کرد: باید از همه ظرفیت‌ها برای ارتقای آگاهی مردم در خصوص طب ایرانی مبتنی بر شواهد و مستند استفاده کنیم و از افراطی‌گرایی دوری کنیم. البته لازم است بخش‌های آکادمیک و دانشگاهی را توسعه دهیم؛ نمی‌شود فقط برای مردم کار سلبی کنیم و به آنها بگوییم سراغ مباحث افراطی نروید اما از سوی دیگر امکان دریافت خدمات معقول و منطقی را فراهم نکنیم.