معلم الجزایری و تجربه 30 ساله مشق و املای قرآن

به گزارش ایکنا به نقل از النصر، معلمان مدارس قرآنی در استان الوادی الجزایر همچنان به روش سنتی حفظ قرآن کریم را آموزش می‌دهند، به‌ویژه در برخورد با کودکان خردسال و برخی از سالمندان که کم‌بینا هستند و توانایی محدودی در درک و خواندن کلمات دارند.

شیخ البشیر عطیلی، از جمله معلمان قرآن در مدرسه قرآنی مسجد تیجانیه در شهر البیاضه واقع در استان الوادی در الجزایر، موفق شده است دانش‌آموزانش را عاشق این روش برای حفظ کلام‌الله مجید کند؛ روشی که او به مدت 30 سال برای آموزش نسل‌های حافظ قرآن به آن متکی بوده است. او روش دیکته و مشق از روی تخته را چه با صمغ و قلمی که از ساقه نی ساخته و چه حتی با مداد یا خودکار به کار می‌برد.

این معلم قرآن می‌گوید که داستان او با آموزش حفظ قرآن کریم از سنین پایین آغاز شد، زمانی که او این کار را به دست پدرش آموخت. پدرش آرزو داشت او حافظ قرآن شود. در اواخر دهه ۱۹۸۰، او مشتاق بود که پسرش را به یک مدرسه قرآنی بفرستد؛ جایی که روش کاملاً سنتی را برای آموزش قرآن دنبال می‌کرد و تنها وسیله موجود تخته چوبی و قلم صمغ بود. در مورد حفظ کردن، این کار با دیکته کردن از سوی شخص معلم انجام می‌شد.

به این ترتیب، «سیدی البشیر»، (نامی که شاگردانش او را صدا می‌زنند)، در جوانی حفظ کل قرآن را به پایان رساند. سال‌ها بعد، به‌ویژه در سال ۱۹۹۴، او به مسجد حاج بن سالم در مسجد تیجانیه در البیاضه پیوست، جایی که هنوز هم به عنوان معلم قرآن فعالیت و تقریباً ۲۵۰ دانش‌آموز دختر و پسر را سرپرستی می‌کند.

شیخ البشیر عطیلی می‌گوید که دانش‌آموزانش، به‌ویژه زیر ۱۵ ساله‌ها را مجبور می‌کند که به آمدن به مدرسه قرآن و نوشتن روی تخته سیاه با دست خط خودشان عادت کنند، چه با قلم نی سنتی، چه با جوهر صمغ که در گویش محلی به عنوان «الداویه» (ظرف صمغ) شناخته می‌شود، یا با هر قلم دیگری که در دسترس است.

او تأکید می‌کند که این روش، با وجود زمان و تلاشی که می‌طلبد، در تثبیت کلمه، به خاطر سپردن آن و تأمل در معنای آن بسیار مهم و مفید است. او معتقد است که اثربخشی آن در این واقعیت نهفته است که تمرکز دانش‌آموز را کاملاً به کاری که انجام می‌دهد معطوف می‌کند، زیرا دست و ذهن او با یک موضوع مشغول است و وضعیت نشستن پایدار است و نیاز به توجه زیادی دارد.

این معلم قرآن بر اهمیت و فواید جلسه دیکته برای دانش‌آموزانش در آموزش قرآن تأکید می‌کند، جلسه‌ای که آنها را قادر می‌سازد تا به شنیدن کلام خداوند متعال عادت کنند، به خصوص با تکرار مکرر کلام از طرف او به عنوان معلم و تکرار آن توسط دانش‌آموزان هنگام نوشتن روی تخته، و تصحیح فوری هرگونه تلفظ نادرست کلمات قرآنی و هشدار به آنها در مورد هرگونه نگارش نادرست.

البشیر می‌افزاید که تکنیک آموزش و دیکته قرآن به دانش‌آموز کمک می‌کند تا کتاب خدا را به خوبی حفظ کند و همچنین به او اجازه می‌دهد تا خط قرآنی را یاد بگیرد یا مهارت نوشتن قرآن را که از نظر شکل حروف کلمه، خطی متفاوت است و در بسیاری از جاها شبیه به نوشتن معمولی نیست، به دست آورد. همچنین تثبیت ذهنی تلفظ بسیاری از کلمات قرآن کریم در مقایسه با تلفظ و حتی نوشتن آنها در گفتار معمولی را نیز به همراه دارد.

او همچنین تأکید می‌کند که بیشتر دانش‌آموزانش کودکان دبستانی هستند و روش سنتی املا و حفظ کردن، مبتنی بر دقت در نوشتن، به آنها کمک کرده است تا حروف را حفظ کنند، خط خود را بهبود بخشند و یاد بگیرند که آنچه را که از قرآن حفظ خواهند کرد، بنویسند و هجی کنند. از نتایج این روش مشخص است که این تکنیک تأثیر مثبتی بر پیشرفت تحصیلی آن‌ها در مؤسسات آموزشی نیز داشته است، زیرا اکثر آنها با دست خط زیبا و منسجم متمایز می‌شوند و علاوه بر فصاحت در تلفظ، در زبان و به‌ویژه املا نیز عالی هستند.

وی می‌گوید عادت‌دادن دانش‌آموزان به نوشتن با خط عالی، برخی از متولیان را بر آن داشته است تا در دوره‌های آموزشی مساجد برای کسب همین مهارت ثبت نام کنند.

این معلم قرآن افزود که منکر آموزش مدرن قرآن کریم نیست، اما همواره بر استفاده از فنون نگارش و املا به عنوان روش تدریس تأکید دارد، زیرا این فنون برای هر دانش‌آموزی، به‌ویژه کسانی که کتاب خدا را حفظ کرده‌اند، اهمیت دارد؛ این فنون بسیاری از مهارت‌های رایج مانند گوش دادن، نوشتن، خط و حفظ کردن را به دانش‌آموز یاد می‎دهند. با این حال، او توضیح می‌دهد که می‌تواند از آنچه که با فناوری‌های مدرن ارائه شده است، استفاده کند. زیرا بالاترین هدف برای او آموزش دانش‌آموزان و حفظ قرآن توسط آنهاست.

شاگردان شیخ البشیر عطیلی در البیاضه متفق‌القولند که صبر و شکیبایی آنها در حفظ قرآن توسط او همیشه منجر به موفقیت می‌شود، زیرا نسل‌هایی از مردان و زنان جوان قرآن را به دست او حفظ کرده‌اند. بیشتر شاگردان او نیز به دلیل خط زیبا، فصاحت و بلاغت کلام و تسلط بر زبان عربی از دیگران متمایزند.

به گفته دانش‌آموزانی که در مدرسه قرآنی شیخ البشیر عطیلی با آنها آشنا شدیم، آنها در ابتدا سعی می‌کردند از جلسات دیکته و نوشتن روی تخته‌های چوبی اجتناب کنند، اما در نهایت متقاعد شدند که این روش، حتی اگر دشوار باشد، بسیار مفید است. آنها تأیید کردند که فضای مدرسه قرآن بسیار سنتی است و حتی تنبیه هم به سبک قدیمی است، یعنی با چوب زدن و مجبور شدن به بازنویسی مکرر کلمات تا زمانی که آنها را به خوبی حفظ کنند. با این حال، این مانع از ادامه حضور آنها در کلاس‌های شیخ و یادگیری از او و سبکش نشده است. برخی به ما گفتند که حتی پس از ورود به دانشگاه، فارغ‌التحصیلی از آن و ورود به دنیای کار، همچنان به حضور در کلاس‌های درس شیخ البشیر عطیلی ادامه داده‌اند. 

شایان ذکر است که شیخ البشیر عطیلی، تعداد زیادی از جوانان، معلمان قرآن، اعم از زن و مرد را آموزش داده است. او همچنین به کارمندان مساجد و مدارس قرآنی منطقه البیاضه تدریس و سه دهه را صرف آموزش و تربیت نسل‌هایی با تحصیلات قرآنی کرده است.