لزوم انگیزه‌بخشی به مربیان دینی و مذهبی

ابراهیم بخشایش، کارشناس علوم تربیتی و مدیرعامل کانون فرهنگی بصائر در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در پاسخ به این سؤال که چگونه دغدغه‌ اثرگذاری بیشتر را در معلمان و مربیان دینی ایجاد کنیم، گفت: سرعت تحولات در دهه‌های اخیر با سال‌های قبل قابل مقایسه نیست و در عرصه‌های مختلف، تغییرات چشمگیری رخ داده و اگر قرار است من بتوانم فعالیت فرهنگی مثمرثمر و اثربخشی انجام دهم، باید با این تحولات آشنا باشم و برای آنها برنامه‌ریزی کنم. به عبارت دیگر، باید بتوانم برنامه‌های فرهنگی‌مان را با نگاهی به این تحولات بازنگری کنم.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد اگر بخواهیم به مربیان دینی، معلمان دینی، معلمان پرورشی و فعالان فرهنگی کمک کنیم، باید بتوانیم فاصله‌ای که بین آنها و تحولات اخیر وجود دارد را به نوعی پر کنیم؛ یعنی بتوانیم به آنها کمک کنیم تا خود را به‌روز کنند. این به‌روزرسانی هم در عرصه تکنولوژی آموزشی و هم در محتوای آموزشی ضروری است. در هر دو زمینه، باید به فعالان فرهنگی، معلمان دینی و پرورشی یاری رساند.

بخشایش تشریح کرد: به بیان دیگر، محتواهایی که یک مربی ۳۰ سال پیش یا حتی ۲۰ سال پیش آموخته، لزوماً امروز به کارش نمی‌آید. او اکنون باید چیزی را به دانش‌آموز منتقل کند که خودش ۲۰ سال پیش یاد نگرفته بود، چون اساساً آن مسائل در آن زمان مطرح نبود. بنابراین، برای کمک به معلمان، باید این فاصله را پر کنیم.

وی در خصوص چگونگی و نحوه این کمک، گفت: می‌توانیم محتواهایی که برای امروز کارساز هستند را به مربیان منتقل کنیم. ما در یکی دو سال اخیر با تحولات تکنولوژیکی عجیبی در فضای الکترونیک و اطلاعات مواجه شده‌ایم و آن پدیده‌ای به نام هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی تحولات زیادی ایجاد کرده و اگر می‌خواهیم به مربیان کمک کنیم، باید ابزارهای هوش مصنوعی را در اختیار آنها قرار داده و نحوه استفاده از هوش مصنوعی را به آنها آموزش دهیم.

استفاده از هوش مصنوعی در حیطه محتوای آموزشی

مدیرعامل کانون بصائر این مسئله را نیز متذکر شد که هوش مصنوعی حتی در حیطه محتوای آموزشی می‌تواند به ما کمک کند تا تحول ایجاد کنیم و افزود: یک نگاه به هوش مصنوعی می‌تواند نگاه ابزاری باشد؛ یعنی من به عنوان یک مربی از آن صرفاً به عنوان تکنولوژی آموزشی استفاده کنم. اما نگاه دیگر این است که با هوش مصنوعی می‌توانم محتوا را هم متحول و نیازهای فعلی متربیان را پوشش دهم.

وی ادامه داد: بنابراین، کمک به معلمان و مربیان دینی و پرورشی در واقع دستگیری از آن‌ها در دو حیطه محتوا و تکنولوژی آموزشی است که به نظر می‌رسد هوش مصنوعی هر دوی این موارد را پوشش می‌دهد. البته هوش مصنوعی قطعاً چالش‌ها، آسیب‌ها و خطاهایی هم دارد، لذا کاربری صحیح هم مهم است. ولی اگر بخواهیم با سرعت تحولات پیش برویم، ناگزیریم از آن استفاده کنیم. برخی از هوش‌های مصنوعی وجود دارند که ما منابع مورد نظرمان را در اختیارشان قرار می‌دهیم و آنها به ما کمک می‌کنند. پس لازم است مربیان و معلمان دینی با هوش مصنوعی آشنا شوند، بدانند که هر کدام چه قابلیت‌ها و ضعف‌هایی دارند و چگونه می‌توانند از آنها بهره ببرند. همین آشنایی اجمالی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی می‌تواند آنها را یک سر و گردن از سایر معلمان بالاتر ببرد.

باید عجله کنیم؛ زود دیر می‌شود

بخشایش بر نقش نهادهای آموزشی در این زمینه تأکید کرد و گفت: نقش نهادهای آموزشی در این میان نیز بسیار مهم است؛ معلمان رسمی آموزش و پرورش باید دوره‌های ضمن خدمت در زمینه تکنولوژی‌های جدید و هوش مصنوعی را بگذرانند. مربیان مذهبی و مدرسین جلسات دینی نیز باید توسط سازمان‌های مرتبط مانند سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های مردم‌نهاد آموزش ببینند؛ به هر حال، به نظر می‌رسد باید عجله کنیم چون زود دیر می‌شود.

به معلمان دینی امید دهیم 

وی امید و انگیزه‌بخشی به معلمان دینی را نیز بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: یک نکته دیگر که فکر می‌کنم برای مربیان دینی بسیار مهم است، مسئله انگیزه است. وقتی یک معلم یا مربی دینی می‌بیند که از تحولات عقب افتاده، سرعت تغییرات خیلی زیاد است، متربیانش عوض شده‌اند و نیازهایشان کاملاً تغییر کرده، محتواهایی که در دست دارد دیگر به درد بچه‌ها نمی‌خورد و آنها انگیزه‌ای برای شنیدن این مطالب ندارند، احساس ناامیدی به او دست می‌دهد.

بخشایش اضافه کرد: وقتی معلمان دینی می‌بینند که استانداردهایی که در ذهن آنا هست مثل اینکه متربیانشان باید به فلان ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی برسند، نه تنها محقق نشده، بلکه چند پله هم از آن چیزی که قبلاً بود عقب‌تر رفته‌اند، این وضعیت موج ناامیدی بین معلمان دینی و مدرسین جلسات مذهبی ایجاد کرده است. پس باید در خصوص دادن انگیزه به مربیان دینی نیز کار کنیم.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از افراد وضعیت جامعه از نظر دینی را بسیار وخیم ارزیابی می‌کنند، گفت: من واقعاً اعتقاد ندارم که وضع جامعه کاملاً خراب شده. البته آمارها نشان می‌دهد که از نظر شاخص‌های تربیتی و مذهبی نسبت به سال‌های قبل وضعیت مناسبی نداریم، ولی اینطور نیست که همه چیز از دست رفته باشد. به نظر من، همین جو ناامیدی که بین معلمان دینی ایجاد شده، خودش از حربه‌های شیطان و یک جور بزرگنمایی نادرست از فتوحات شیطان است.

مدیرعامل کانون بصائر تصریح کرد: اینکه ما از روی رفتار چند نوجوان یا دانش‌آموز بخواهیم در مورد کل جامعه قضاوت کنیم، یه مغالطه ا‌ست. این تعمیم نابجا که اکنون شدیداً توسط رسانه‌ها دنبال می‌شود، واقعاً خطرناک است. به نظر من، یکی از کارهای مهمی که باید انجام بدهیم، نشان دادن توفیقات و موفقیت‌هاست. نباید اجازه دهیم این فضا کاملاً ناامیدکننده شود و عرصه را نباید خالی کرد.

وی برگزاری نشست‌ها، جلسات آموزشی و هم‌افزایی را یک ضرورت دانست و گفت: در این جلسات موسسات، معلمان و نهادهای فعال در آموزش دینی باید یکدیگر را ببینند. همین که بدانند علاوه بر آنها، نهادهای دیگری مانند آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات یا سازمان‌های مردم‌نهاد نیز در حال فعالیت هستند، بسیار تأثیرگذار است. وقتی ببینند تنها نیستند، این نگرش که «همه چیز تمام شده» از بین می‌رود. اینکه فکر کنیم فقط چون چند نوجوان در خیابان کشف حجاب کرده‌اند یا یک آسیب اجتماعی رخ داده پس باید فاتحه مباحث فرهنگی و مذهبی را خواند، کاملاً اشتباه است. من این نگاه را «تأمین نابجا» می‌دانم.

بخشایش افزود: یکی از وظایف مهم ما، انگیزه‌بخشی به مربیان دینی و مذهبی است. روش‌های مختلفی برای این انگیزه‌دهی وجود دارد؛ از جمله نشان دادن موفقیت‌ها و توفیقات، به‌گونه‌ای که افراد باور کنند کارشان اثرگذار است. باید بتوانیم به تعبیر مقام معظم رهبری رویش‌ها را نیز نشان دهیم.

وی ادامه داد: در مواجهه با ریزش‌های فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی، باید هوشیار بود و همراه با تحولات پیش رفت. باید فاصله‌ای که بین مربیان دینی و نیازهای فرهنگی جامعه ایجاد شده را با آموزش، هوش مصنوعی و روش‌های نوین پر کنیم. اما مهم‌تر از همه، مسئله انگیزه است که بدانیم می‌شود در همین شرایط هم کار انجام داد. انگیزه، نیروی محرکه اصلی است و مهم‌ترین انگیزه، پشتوانه هدایتی از طرف امام زمان(عج) است.

پشتوانه هدایتی از طرف امام زمان(عج) داریم 

وی با ابراز تأسف از اینکه در معادلات فرهنگی به پشتوانه هدایتی از طرف امام زمان(عج) کمتر توجه می‌شود، گفت: گاهی مباحث فرهنگی را چنان مطرح می‌کنیم که گویی امام حی وجود ندارد، جایگاهی که باید برای نقش امامتی و هدایتی امام زمان(عج) در معادلات فرهنگیمان قائل باشیم را نادیده گرفته‌ایم. اگر بتوانیم این موضوع را در ذهن مربیان فرهنگی پررنگ کنیم که امام زمان(عج) هستند و با توسل به ایشان می‌توانیم کار کنیم، انگیزه لازم در مربیان ایجاد خواهد شد.

بخشایش تصریح کرد: باید چشم‌هایمان را باز کنیم فعالیت‌ها و هدایت‌گری‌های امام زمانمان را ببینیم و در مسیری که پدران امام زمان(عج) برای ما ترسیم کرده‌اند گام برداریم و از آنها مدد بخواهیم. این انگیزه بسیار مهم است و از طریق تذکر و به یادآوری وجود مقدس امام زمان(عج) به عنوان حّی و از طریق نشان دادن توفیقات و آموزش‌های لازم و روش‌هایی که باید بر روی آنها کارهای کارشناسی عمیق انجام شود، صورت می‌گیرد.