«نفی سلطه»؛ شالوده سیاست خارجی جمهوری اسلامی در اندیشه امام (ره)

به گزارش ایکنا، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، در آیین تجدید میثاق کارکنان وزارت امور خارجه با آرمان‌های امام و شهیدان که صبح امروز، شنبه ۱۰ خردادماه، در حرم بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: یکی از محورهای اصلی حرکت حضرت امام راحل، نفی سلطه خارجی، اجانب و بیگانگان بر کشور بود. یکی از وقایع کلیدی که منجر به آغاز نهضت امام (ره) پس از حادثه ۱۵ خرداد شد، موضوع کاپیتولاسیون بود. سخنرانی معروف حضرت امام در این خصوص، آغازگر تفکری شد که بعدها یکی از مبانی انقلاب اسلامی قرار گرفت.

وی ادامه داد: مخالفت امام (ره) با کاپیتولاسیون، در واقع نفی سلطه آمریکا بر سیستم قضایی ایران بود. کاپیتولاسیون مصونیت قضایی برای نه تنها نظامیان آمریکایی، بلکه تمامی اتباع آمریکا و حتی بستگان آن‌ها ایجاد می‌کرد و سیستم قضایی ایران براساس قانونی که در مجلس تصویب شده بود، اجازه رسیدگی به جرایم آن‌ها را نداشت. این مسئله، به معنای پذیرش سلطه خارجی بر یکی از ارکان مهم کشور اسلامی بود. حضرت امام (ره) با قدرت در این زمینه وارد میدان شدند. سخنرانی معروف ایشان در این خصوص، با عبارت استرجاع «إِنَّا لِلَّٰهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» آغاز می‌شود؛ نشانه‌ای از آن‌که امام (ره) این مصیبت را بسیار بزرگ تلقی می‌کردند. سپس، سخنرانی غرایی ایراد فرمودند که بیانات آن بر همگان روشن است.

وزیر امور خارجه افزود: همان روز، امام خمینی (ره) اعلامیه‌ای صادر کردند که با آیه معروف «وَلَن یَجعَلَ اللهُ لِلكافِرینَ عَلَى المُؤمِنینَ سَبیلاً» آغاز می‌شد. در آن اعلامیه، امام مبانی سیاست خارجی خود را که مبتنی بر نفی کامل سلطه خارجی است، تبیین کردند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، همین مبنا، پایه اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شد.

وی ادامه داد: سیاست «نه شرقی، نه غربی» از همین اصل نشئت می‌گیرد که به معنای نفی سلطه شرق و غرب است، نه نفی ارتباط با آن‌ها. این سیاست یعنی ما سلطه، اتکا و اقتدار شرق و غرب را بر مبانی حرکتی جمهوری اسلامی ایران نمی‌پذیریم. اصرار بر استقلال و نفی سلطه خارجی، همگی ریشه در همین اصل دارند که امام راحل آن را پایه‌گذاری کرده و بر آن تأکید داشتند.

عراقچی تصریح کرد: در قانون اساسی، در همان اصل دوم که وارد محتوای نظام می‌شود، آمده است که «نظام جمهوری اسلامی، نظامی است بر پایه نفی ستم‌گری، ستم‌کشی، سلطه‌گری و سلطه‌پذیری»، و در کنار اصول دیگر آمده که نه‌تنها سلطه‌پذیری، بلکه سلطه‌گری نیز مردود است. این اصل، مبنای حرکت ما بوده و هست.

وی با اشاره به موضوع هسته‌ای، اظهار کرد: در این موضوع، یکی از نکاتی که همواره بر آن تأکید داشته‌ام و معتقدم محور حرکت ما را تشکیل می‌دهد، همین اصل نفی سلطه است. درباره غنی‌سازی، به‌عنوان یکی از نیازهای ضروری کشور، مطالب زیادی وجود دارد اما در مذاکرات هسته‌ای، محور دیگری نیز مطرح است که به اصل نفی سلطه بازمی‌گردد. چه در مذاکرات گذشته و چه در مذاکرات کنونی، این اصل همیشه در وزارت خارجه مدنظر بوده است. اینکه طرف مقابل می‌گوید ما نباید غنی‌سازی داشته باشیم، به‌نوعی تحمیل سلطه آن‌ها بر ماست.

عراقچی در ادامه با طرح این پرسش که «چرا ما نباید غنی‌سازی داشته باشیم در حالی که این حق طبق قوانین بین‌المللی برای ما به رسمیت شناخته شده است؟»، گفت: آن‌ها می‌گویند شما نباید غنی‌سازی داشته باشید چون ما نگران هستیم! آیا صرف نگرانی آن‌ها، باید موجب شود که ملت ایران از حق مسلم خود صرف‌نظر کند؟ این از نظر ملت ایران پذیرفتنی نیست، چراکه به معنای پذیرش سلطه دیگران است. صرف‌نظر از اینکه ما به غنی‌سازی نیاز داریم – که داریم – این‌که عده‌ای بخواهند با تکیه بر قدرت و سلطه‌گری، نظر خود را بر مردم ایران تحمیل کنند و بگویند شما به دلیل نگرانی ما حق غنی‌سازی ندارید، امری نیست که کسی در ایران آن را بپذیرد.

وی ادامه داد: اگر موضوع سلاح هسته‌ای مطرح باشد، این خود از دیدگاه ما مردود است. ما همواره پرچم‌دار نفی سلاح‌های هسته‌ای بوده‌ایم. گرچه کشور‌های غربی براساس NPT متعهد به خلع سلاح هسته‌ای هستند اما هیچ‌گاه به این تعهد پایبند نبوده‌اند و برخلاف آن عمل کرده‌اند. بنابراین، صرف نگرانی آن‌ها نمی‌تواند دلیل محروم‌کردن ملت ایران و نسل‌های آینده از حقوق مسلم و قانونی بین‌المللی باشد. این موضوع، یکی از محورهای اساسی ما در پیگیری موضوع هسته‌ای است. انرژی هسته‌ای، حق مسلم ملت ایران است، اگرچه بسیاری از چیزهای دیگر نیز حق مسلم ماست که در جای خود باید پیگیری شود.

وزیر امور خارجه تأکید کرد: موضع ما درباره موضوع هسته‌ای کاملاً روشن است و با همین اقتدار و با نصب‌العین قرار دادن فرمایشات مقام معظم رهبری که برگرفته از مبانی انقلاب اسلامی و سیاست خارجی بنیان‌گذار انقلاب است، راه را ادامه خواهیم داد.

عراقچی در پایان گفت: ما خود را سربازان امام راحل و مقام معظم رهبری می‌دانیم و امیدواریم سربازان شایسته‌ای باشیم. در سال ۱۳۴۱، زمانی که امام راحل نهضت را آغاز کردند، از ایشان پرسیده شد که «شما که نهضت را شروع کردید، سربازان شما کجا هستند؟» ایشان فرمودند: «سربازان من در دامن مادران یا در شکم مادران‌شان هستند.» من که متولد سال ۱۳۴۱ هستم، همیشه این احساس را داشتم که همان سربازی هستم که امام (ره) به او اشاره کردند. سعی کردم آن سرباز باقی بمانم و هم‌رزمان و هم‌دوره‌ای‌هایم نیز با همین احساس وارد انقلاب شدند. در طول بیش از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، همواره سعی کردیم سرباز وفادار بمانیم و ان‌شاءالله باقی خواهیم ماند. یاد و خاطره شهدا را که از ما سربازان بهتری بودند و در این مسیر از ما جلو زدند، گرامی می‌داریم. ان‌شاءالله خداوند روح آن‌ها را شاد و با روح بلند حضرت امام (ره) محشور کند و به ما نیز توفیق ادامه این مسیر را عطا فرماید.