پاسخ قرآنی امام حسین(ع) به اشعار باطل یزید

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ایام ماه محرم یادداشت‌هایی با محور «استنادات قرآنی امام حسین(ع)» تهیه و منتشر می‌کند که مشروح هفتمین قسمت را در ادامه می‌خوانیم.

منبر هفتم

آیه دیگری که حسین بن علی(ع) آن را قرائت کردند، آیه ۴۱ سوره یونس است. برای روشن شدن دلالت‌های آیه استنادی، لازم است که حوادث و رخداد‌های تاریخی زمان خواندن آیه مزبور مورد بررسی قرار گیرد.

کاروان امام حسین(ع) پس از آنکه از مدینه به مکه رسید، حدود چهار ماه (از سوم شعبان تا هشتم ذی‌الحجه) در مکه ماند. طی این مدت، افراد مختلفی به امام(ع) مراجعه و از اقدام ایشان پرسش می‌کردند و گاهی به حضرت مشاوره می‌دادند.

افرادی که با امام حسین(ع) ملاقات می‌کردند و یا به آن حضرت پیام می‌دادند را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. اولین گروه کسانی بودند که به قصد خیرخواهی به امام(ع) مشاوره می‌دادند و امام حسین(ع) نیز خیرخواهی آنان را قبول داشتند. افرادی مانند ابن عباس در این گروه قرار می‌گیرند.

دومین گروه کسانی بودند که خود را خیرخواه امام(ع) معرفی می‌کردند و مشاوره‌هایی به ایشان می‌دادند، اما قصد اصلی خود را پنهان می‌کردند و به عبارت دیگر ظاهر سخنان آنان با مقصود نهایی آن‌ها متمایز بود. افرادی مانند ابن زبیر را می‌توان در این گروه جای داد.

گروه سوم نیز افرادی بودند که با عدم بیعت امام با یزید مخالف بودند و پیام‌ها و پیشنهادات مختلفی به امام حسین(ع) می‌دادند که از سوی حاکمان اموی به امام(ع) ارائه می‌شد. آیه‌ای که امام حسین(ع) از سوره یونس قرائت کردند، در واکنش به سخنان و پیشنهاد‌های دسته اخیر بود.

آیه مزبور به طور ویژه در پاسخ به اشعار یزید بن‌معاویه است که خطاب به مردم قریش و بنی‌هاشم سروده بود و از طریق مردم مدینه به اطلاع امام(ع) رسید. امام حسین(ع) در پاسخ به آن اشعار، با کتابت این آیه شریفه پاسخ او را دادند. وَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ لِی عَمَلِی وَلَکُمْ عَمَلُکُمْ أَنْتُمْ بَرِیئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَأَنَا بَرِیءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ؛ و اگر تو را تکذیب کردند، بگو عملم به من و عملتان به شما اختصاص دارد، شما بیزارید از آنچه من انجام مى‏‌دهم و من نیز بیزارم از آنچه شما انجام مى‏‌دهید.

این آیه شریفه در بافتار قرآنی درباره مشرکین است، به ویژه کسانی که همچنان بر مسیر گمراهی و کفر اصرار داشته و راه هدایت الهی را بر خود بسته بودند. این آیه به رسول خدا(ص) مى‌گوید که اگر تو را تکذیب کردند، از آنان بیزارى بجوی که این عمل یکى از مراتب و مصادیق نصرت و تأیید حق است.

امام حسین(ع) با استناد به این آیه شریفه، عدم بیعت را نمونه و مصداق کاملی از یاری حق برشمرده و از آن بیزاری جسته است. افزون بر آنکه با قرائت و کتابت این آیه، به نحوی راه درست را نیز به مردم نشان دادند. اگر مردم قبول کردند که هیچ و اگر قبول نکردند، امام(ع) را وادار به قبول باطل نکنند. مضمون و مفاد این آیه انتظار مماشات در امر بیعت و تأیید حاکمی مانند یزید را کاملاً نفی می‌کند.