استناد امام حسین(ع) به آیات قرآن در مورد پیش‌بینی حوادث آینده

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ایام ماه محرم یادداشت‌هایی با محور «استنادات قرآنی امام حسین(ع)» تهیه و منتشر می‌کند که مشروح هشتمین قسمت را در ادامه می‌خوانیم.

منبر هشتم

بخشی از آیه چهارم سوره روم و آیه ۲۹ سوره الرحمان، آیاتی بودند که حسین بن علی(ع) در یکی از توقفگاه‌های (منازل) بین مکه و عراق قرائت کردند. برای بررسی دلالت آیات استنادی ابتدا به فضای سیاسی و موقعیت تاریخی که باعث شد تا امام(ع) این آیات را قرائت کنند، اشاره می‌کنیم.

دو رخداد مهم در مدت چهار ماه اقامت اباعبدالله(ع) در مکه رخ داد. رخداد نخست، نامه‌هایی زیادی بود که سران کوفه به امام حسین(ع) نوشتند، مبنی بر اینکه به حاکم کوفه و به تبع شخص یزید اعتنایی نداریم و منتظر ورود و رهبری شما هستیم. رخداد دوم اخبار و نشانه‌هایی بود که حکایت می‌کرد امام(ع) در حرم امن الهی مورد سوء قصد قرار می‌گیرد.

امام حسین(ع) در واکنش به نامه کوفیان ضمن برشمردن ویژگی‌هایی که امام مسلمین باید داشته باشد، نماینده خود حضرت مسلم بن‌عقیل(ع) را رهسپار عراق کرد و برای حفظ حرمت کعبه، خود در روز هشتم ذی‌الحجه و طبق نقلی پس از انجام اعمال حج عمره، از حرم الهی بیرون رفتند. اما ایشان قبل از خروج از کعبه، خطبه بی‌مانندی ایراد فرمودند که مضمون و محتوای اصلی آن پیش‌بینی حوادث پیش رو و شرط همراهی دیگران در این سفر پرخطر بود.

امام حسین(ع) پس از اینکه از مکه به سمت عراق حرکت کردند، در یکی از توقفگاه‌ها (منازل) میان مکه و عراق به نام «صفاح» با ادیب و مردم‌شناسی فرهیخته به نام فرزدق ملاقات کردند. آن حضرت اخبار عراق را از او سوال فرمودند و فرزدق پس از آنکه به دورویی مردم عراق اشاره کرد، گفتار خود را چنین پایان بخشید که البته «مقدرات الهی از آسمان نازل می‌شود و خداوند هر چه خواهد، انجام می‌دهد».

امام حسین(ع) ضمن تصدیق گفتار او، برای تکمیل چنین معرفت و باور اساسی در کلام او، بخشی از دو آیه چهارم سوره روم و ۲۹ سوره الرحمان را قرائت کردند. برای شناخت دلالت آیه، ابتدا آیات مزبور در بافتار قرآنی بررسی می‌شود.

بخش مورد استناد آیه چهارم سوره روم چنین است «لله الامر من قبل و من بعد» که درباره یکی از اخبار قرآنی درباره آینده (وعده) است. این سوره درباره شکست روم و پیروزی مجدد آنهاست. بخش استنادی آیه به این اشاره دارد که «امر» چه قبل از آنکه روم مغلوب (ایران) شود و چه بعد از آنکه (بر ایران) غلبه کند، دست خدا است و اوست که به هر که بخواهد یارى مى‌کند.

در آیه پنجم این سوره نیز می‌فرماید «بنصرالله ینصر من یشاء»، یعنی خداوند هر که را بخواهد، به نصرتش یارى مى‌دهد. این آیه تقریر و اثبات مضمون و محتوای آیه قبل است. سپس، امام(ع) بخشی از آیه ۲۹ سوره الرحمان را قرائت کردند که در تکمیل معرفت بیان شده در سوره روم است. «کـل یـوم هـو فى شان».

این بخش از آیه به احـاطـه خـداوند در مـقـام فـعـل و تـدبـیـر اشـیـاء اشاره دارد و بر اینکه امری نیست که خداوند به آن بی‌توجه باشد، دلالت دارد. در آغاز این آیه نیز فرموده است که همه در آسمان و زمین از او پیوسته درخواست می‌کنند. در گفتار بعدی بحث و تحلیل درباره دلالت‌های آیه مورد استناد در کلام امام حسین(ع) را پیگیری می‌کنیم.