سینما باید مروج فرهنگ ایمان و اخلاق باشد
محمدرضا یکانی گفت: ایمان، اخلاق، آموزش صحیح و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک سپر فرهنگی در برابر برخی از انحراف‌ها و زخم‌های اجتماعی عمل کند.
محمدرضا یکایی، کارگردان سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با ایکنا از دغدغه‌های انسانی و اجتماعی خود برای ساخت فیلم کوتاه «پرواز در تاریکی» گفت و اظهار کرد: این فیلم روایتگر رنجی است که بسیاری از زنان در سکوت با آن زندگی می‌کنند؛ رنجی که نه فریاد می‌شود، نه پیگیری و نه حتی اعتراف. این فیلم دعوتی است برای تأمل، آگاهی و مسئولیت‌پذیری. در جامعه ما مسائلی هست که نه‌تنها حل‌نشده، بلکه حتی درباره آن‌ها گفت‌وگو هم نمی‌شود. بسیاری از زنان به‌واسطه فشارهای فرهنگی، تعارفات خانوادگی یا قضاوت‌های اجتماعی، ناچارند دردهایی را در دل نگاه دارند و وانمود کنند چیزی رخ نداده است. «پرواز در تاریکی» به تجربه زیست چنین زنانی اشاره دارد؛ زنانی که از درون می‌شکنند، اما صدایشان به جایی نمی‌رسد.
یکانی با اشاره به شخصیت اصلی فیلم اظهار کرد: قهرمان قصه زنی است متأهل و مادر، که زندگی ساده و آرامی دارد؛ اما یک تجربه تلخ در محیط کاری، آرامش روانی و بنیان خانوادگی‌اش را تهدید می‌کند. از این‌جا به بعد، او با تنهایی، عذاب وجدان و ترس از قضاوت دست به گریبان می‌شود و همان‌طور که عنوان فیلم نشان می‌دهد، پروازی در دل تاریکی را آغاز می‌کند. این قصه از آن جهت تلخ است که واقع‌گرایانه است. در زندگی واقعی، بسیاری از زنان برای حفظ زندگی‌شان سکوت را انتخاب می‌کنند؛ سکوتی که گاه به نابودی آن‌ها منتهی می‌شود.
کارگردان فیلم «پرواز در تاریکی» تأکید کرد: در این اثر، هدف صرفاً پرداختن به یک آسیب اجتماعی نبوده، بلکه توجه دادن به مسئولیت جمعی در برابر آن اهمیت داشته است. این‌گونه دردها فقط به قربانی محدود نمی‌شود؛ وقتی بی‌عدالتی ادامه پیدا می‌کند، همه آسیب می‌بینند. این فیلم در واقع از نهادهای اجتماعی، تصمیم‌گیران فرهنگی، نظام آموزشی و حتی خانواده‌ها می‌خواهد به بازنگری در رفتارها و اولویت‌ها بپردازند.
یکایی ریشه اصلی بسیاری از آسیب‌های پنهان اجتماعی را فاصله گرفتن جامعه از ارزش‌های اخلاقی و اعتقادی دانست و تصریح کرد: زمانی نه‌چندان دور، مردم ما خداترس بودند. مراقب نگاه و رفتار خود بودند. اما امروز بسیاری از زشتی‌ها با ظاهر جذاب، به سادگی در فضای مجازی و خیابان و محیط کار جریان پیدا کرده‌اند. بدون مراقبت جمعی و ایمان فرهنگی، هیچ قانونی کارساز نخواهد بود.
وی با اشاره به نقش نهادهای آموزشی اظهار کرد: آموزش باید از پایه و در قالبی متناسب با سن کودک آغاز شود. اگر ما به فرزندان‌مان نیاموزیم که چه رفتاری سالم است و چه مواجهه‌ای خطرناک، جامعه آینده را به دست ناآگاهانی سپرده‌ایم که قربانی می‌سازند یا قربانی می‌شوند. تربیت اخلاقی باید از مهدکودک تا دانشگاه جریان داشته باشد و در این مسیر، هنر می‌تواند نقش اساسی ایفا کند.
یکانی با انتقاد از سیاست‌های واکنشی و دستوری در مواجهه با مسائل فرهنگی، افزود: صرف ممنوعیت، بگیر و ببند، یا انکار، راه‌حل نیست. راه درست، تقویت بنیان فرهنگی است. برای مقابله با آنچه «تهاجم نرم» نامیده می‌شود، باید «مقاومت فرهنگی» را در لایه‌های هنر، آموزش، رسانه و گفت‌وگوی اجتماعی توسعه دهیم. این فیلم یک واکنش هنری است در برابر انفعال عمومی نسبت به یک بحران.
این فیلمساز تاکید کرد: هر چند در فیلم‌سازی وظیفه‌ای برای ارائه راهکار نداریم، اما می‌توانیم مسئله را روشن کنیم، چراغی بتابانیم بر تاریکی‌ها، تا نخبگان و متولیان فرهنگی برای اصلاح آن بکوشند. «پرواز در تاریکی» بیش از آنکه بخواهد قضاوت کند یا حکم بدهد، تلاش می‌کند صدایی باشد برای کسانی که صدا ندارند.
کارگردان این فیلم کوتاه، با بیان اینکه حضور ایمان در لایه‌های زیرین روایت، گرچه آشکار نیست، اما در ساختار فیلم جاری است، افزود: هرجا که انسان به خود و جهان پیرامونش آگاه‌تر باشد، اثرگذاری اخلاقی هنر بیشتر می‌شود. اگر جامعه ما بازگشتی به درک معنای حرمت و تعهد داشته باشد، کمتر شاهد چنین رنج‌هایی خواهیم بود. فیلم «پرواز در تاریکی» تنها یکی از ابزارهای یادآوری این بازگشت است.
وی در ادامه از دغدغه‌ای انسانی و اجتماعی سخن گفت و تصریح کرد: آنچه مرا به سمت ساخت این فیلم کشاند، جریانی تلخ در لایه‌های زیرین جامعه است؛ تجربه‌هایی که قربانیانش، اغلب به‌خاطر آبرو، فشار اجتماعی، یا نداشتن پشتوانه حقوقی، ناچار به سکوت می‌شوند. متأسفانه بسیاری از این دردها در سکوت دفن می‌شوند و هیچ‌گاه فرصتی برای بیان و احقاق حق نمی‌یابند. من خواستم در حد توانم، گوشه‌ای از این فضا را در قاب تصویر بیاورم. داستان فیلم درباره زنی است که در ظاهر زندگی آرام و خانوادگی دارد؛ اما در یکی از موقعیت‌های کاری دچار تجربه‌ای تلخ می‌شود. شوک این اتفاق و عدم حمایت اجتماعی، او را به‌سوی انزوا، بحران روحی و ناامیدی سوق می‌دهد. این فیلم صرفاً درباره یک فرد نیست؛ درباره وضعیتی است که در نبودِ آموزش، گفت‌وگو و قوانین کارآمد، قربانی می‌گیرد. ساخت این اثر دعوتی است برای تأمل، آگاهی و توجه به مسئولیت جمعی؛ برای آنکه بدانیم نادیده گرفتن چنین مسائلی، به مرور سلامت معنوی جامعه را خدشه‌دار می‌کند.
کارگردان «پرواز در تاریکی» به رابطه مستقیم میان بی‌اخلاقی‌های اجتماعی و تضعیف باورهای دینی اشاره کرد و گفت: در گذشته، انسان‌ها به برکت ایمان، بیشتر مراقب رفتارشان بودند. اما امروز، اگر بازدارندگی اخلاقی و اعتقادی تضعیف شود، بروز چنین فجایعی هم عادی می‌شود. به نظر من، بازسازی باورهای درونی و آموزش سبک زندگی بر پایه اخلاق، می‌تواند سپری برای پیشگیری باشد.
وی با بیان اینکه باید از کودکی آموزش داد که چه چیزی درست است و چه مواجهه‌ای ناسالم، تأکید کرد: منظورم آموزش مستقیم نیست، بلکه ایجاد درک فرهنگی است. آموزش اصولی در خانواده و مدرسه، با همراهی هنر می‌تواند نسل آینده را آگاه‌تر و مسئول‌تر بار بیاورد. سکوت درباره واقعیت‌ها و شعارزدگی، راهکار نیست.
بکایی سینما را تأثیرگذارترین رسانه برای آگاهی‌سازی دانست و بیان کرد: شاید یک ساعت سخنرانی نتواند نسل امروز را تحت‌تأثیر قرار دهد، اما یک فیلم می‌تواند. فیلمی که بی‌قضاوت، اما با تلنگر و همدلی، واقعیت‌ها را نشان دهد. اگر مخاطب با شخصیت داستان همذات‌پنداری کند، اثر تربیتی آن بسیار فراتر از تئوری و کلام خواهد بود. فیلمساز باید با دلسوزی اجتماعی وارد میدان شود. ساخت فیلم برای جشنواره‌ها دغدغه من نیست. دغدغه من این است که آئینه‌ای باشم برای واقعیت‌هایی که دیده نمی‌شوند. اگر بتوانم جامعه را چند لحظه به فکر وادارم، رسالتم را انجام داده‌ام.
این کارگردان افزود: فیلم «پرواز در تاریکی» نه سیاه‌نمایی می‌کند و نه مطلقاً قضاوت‌گر است؛ بلکه داستان انسانی را روایت می‌کند که در مسیر زندگی، با آزمونی دشوار روبه‌رو شده و متأسفانه از سوی جامعه تنها رها شده است. این اثر تلاش دارد مخاطب را با یک «حقیقت فراموش‌شده» مواجه کند.
یکانی با اشاره به نقش سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی در جلوگیری از چنین آسیب‌هایی گفت: آدمی که ایمان دارد، به اصول اخلاقی پایبند است و در رفتارهایش مسئولیت‌پذیر است. اگر بتوانیم این باور را از سطح شعار، به عمل برسانیم، جامعه‌ای امن‌تر برای همه خواهیم داشت. این الگو باید ترویج شود؛ نه صرفاً در گفتار، بلکه با تصویر، روایت، قصه و همدلی. متأسفانه در عمل، نتوانسته‌ایم فرهنگ ایمانی و اخلاقی را به شکل مؤثر در نسل جدید نهادینه کنیم. فیلم‌سازان باید پیشقراول این میدان باشند. آن‌ها می‌توانند بدون شعار، اما با تأثیرگذاری، مسیرهای درستی را نشان دهند.
یکانی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به روند تولید فیلم کوتاه «پرواز در تاریکی» گفت: تصویربرداری این فیلم به‌تازگی در محله شهران تهران به پایان رسید. این پروژه را در ژانر اجتماعی و با محوریت یکی از مسائل پیچیده و ملتهب جامعه شهری ساختیم. روایت ما در این فیلم درباره زنی است که درگیر موقعیتی پیچیده، ناخواسته و آسیب‌زا می‌شود و برای رهایی از عذاب وجدان، به نقطه‌ای می‌رسد که احساس می‌کند تنها یک راه پیش‌روی او باقی مانده است.
وی با اشاره به گروه بازیگران «پرواز در تاریکی» افزود: در این فیلم سپیده نوری نقش اصلی را ایفا کرده و در کنار او هنرمندانی چون علیرضا رضوی، شهریار کنعانی، حسن رضایی، ساجده چناقچی، مریم ابراهیمی، محمد سالاروند، نازنین علی‌نقی‌بیگی، حمید خندان‌روی، هانیه ستاری و قاصدک سادات موسی‌کاظمی‌محمدی به ایفای نقش پرداخته‌اند. این فیلم متکی به بازی‌های درونی و روان‌کاوانه است و انتخاب بازیگران با دقت و بر اساس توانایی‌شان در انتقال احساسات پیچیده انجام شد.
این کارگردان با اشاره به عوامل فنی پروژه تصریح کرد: نگارش فیلمنامه «پرواز در تاریکی» توسط من و فاطمه مهدی‌پور انجام شد. تصویربرداری فیلم را علیرضا زمانی بر عهده داشت و تدوین آن نیز توسط علیرضا مهان انجام می‌شود. تیم ما کاملاً حرفه‌ای و دغدغه‌مند بودند و با وجود محدودیت‌ها، تمام تلاش‌شان را کردند تا فضای تصویری و حسی فیلم با موضوع آن هم‌خوانی داشته باشد.
وی ادامه داد: مرضیه اکبرنژاد به عنوان دستیار اول کارگردان و برنامه‌ریز، نقش کلیدی در نظم‌بخشی به مراحل تصویربرداری داشت. صدابرداری توسط حسین بابایی انجام شد و روژینا مافی طراحی صحنه و لباس را بر عهده داشت. فروغ خدادادی نیز به‌عنوان چهره‌پرداز با پروژه همکاری داشت و مشاور رسانه‌ای کار، امین اعتمادی‌مجد بود که برای معرفی و انعکاس درست فضای فیلم تلاش زیادی کرد.
یکانی با بیان اینکه فیلم اکنون در مرحله پس‌تولید قرار دارد، ادامه داد: تدوین نهایی و آماده‌سازی فنی فیلم در حال انجام است و پیش‌بینی می‌کنیم طی یکی دو ماه آینده برای پخش از یکی از پلتفرم‌ها آماده شود. من از آن دسته فیلم‌سازانی نیستم که تنها برای جشنواره‌ها فیلم بسازند. دغدغه‌ام همیشه مخاطب عمومی بوده و به همین دلیل تلاش دارم فیلم را از طریق پلتفرم‌های داخلی در دسترس علاقه‌مندان قرار دهم.
وی همچنین اشاره کرد: هرچند هدف اصلی ما پخش داخلی و عمومی است، اما امکان دارد برای برخی جشنواره‌های خارجی نیز برنامه‌ریزی صورت بگیرد. با این حال، هدف ما از ابتدا این بوده که یک فیلم تأثیرگذار اجتماعی بسازیم که بتواند مخاطب را با یک درد واقعی مواجه کند و او را به فکر وادارد. به همین دلیل، «پرواز در تاریکی» یک فیلم دغدغه‌مند است، نه یک پروژه صرفاً جشنواره‌ای.
یکانی در پایان گفت: امیدوارم مخاطبانی که این فیلم را خواهند دید، بتوانند به لایه‌های زیرین داستان توجه کنند. در نهایت اگر این فیلم بتواند حتی برای لحظه‌ای احساس و ذهن یک مخاطب را نسبت به یک ناهنجاری اجتماعی بیدار کند، به هدفمان رسیده‌ایم.
انتهای پیام
