قرآن در قلب بزرگ‌ترین آیین مذهبی جهان

به گزارش ایکنا، اربعین حسینی هر ساله علاوه بر جلوه‌های پرشکوه عزاداری و خدمت‌رسانی به زائران، صحنه‌ای برای بروز و ظهور فعالیت‌های قرآنی گسترده نیز هست. سال ۱۴۰۴ هم شاهد برگزاری ده‌ها محفل و ویژه‌برنامه‌ قرآنی در مسیر پیاده‌روی نجف تا کربلا، موکب‌ها، اماکن مذهبی و رسانه‌های ملی بودیم. مرور اخبار منتشرشده در بازه زمانی یک هفته پیش تا چند روز پس از اربعین نشان می‌دهد که قرآن به عنوان محور وحدت و معنویت، حضوری پررنگ در این آیین جهانی داشته است. در ادامه نگاهی به مهمترین رویدادها و فعالیت‌های قرآنی این عرصه در طول برگزاری مراسم باشکوه اربعین خواهیم داشت.

فعالیت‌های کمیته قرآن اربعین

کمیته قرآن ستاد مرکزی اربعین امسال برنامه‌های متنوعی در نجف، کربلا، کاظمین و سامرا برگزار کرد. برپایی محافل بین‌المللی تلاوت، جلسات انس با قرآن ویژه زائران غیرایرانی، و نشست‌های تخصصی با حضور قاریان و اساتید قرآنی از جمله فعالیت‌های این کمیته بود. همچنین بخشی از امکانات و ظرفیت‌های موکب‌ها برای اجرای برنامه‌های قرآنی با هماهنگی کمیته قرآن سامان‌دهی شد.

یکی از جلوه‌های جدید اربعین امسال، فعالیت ستاد جلسات خانگی قرآن کریم بود. این ستاد با برپایی موکب بزرگ قرآنی در مسیر پیاده‌روی، علاوه بر برگزاری محافل تلاوت، نشست‌های صمیمی با محوریت «قرآن در زندگی» برگزار کرد و میزبان ده‌ها گروه از فعالان جلسات خانگی قرآن بود.

حضور خانواده‌ها و نوجوانان در این موکب فضایی متفاوت ایجاد کرد و نشان داد ظرفیت جلسات خانگی می‌تواند در رویداد عظیمی چون اربعین نیز نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشد.

کاروان‌های قرآنی؛ جلوه‌ای از انسجام معنوی

یکی دیگر از برنامه‌های پرمخاطب این دوره حضور کاروان قرآنی امام رضا(ع) بود که امسال با حضور ۷۳ قاری، حافظ و گروه‌های تواشیح از ایران و ۱۳ کشور جهان فعالیت خود را آغاز کرد. این کاروان با حمایت آستان قدس رضوی محافل متعددی در موکب‌ها و اماکن زیارتی نجف تا کربلا برگزار کرد. محافل تلاوت بین‌المللی، اجرای گروه‌های تواشیح و جلسات تدبر در قرآن از جمله برنامه‌های این کاروان بود که فضای مسیر را قرآنی‌تر و معنوی‌تر ساخت.

برگزاری بیش از ۲۰۰ محفل قرآنی

طبق آمار منتشر شده، تنها در چهار روز بیش از ۲۰۰ محفل قرآنی در مسیر پیاده‌روی برگزار شد. این محافل با محوریت آیاتی مرتبط با مقاومت، پیروزی و صبر، با استقبال گسترده زائران همراه شد. قاریان بین‌المللی و نوجوانان حافظ قرآن، با تلاوت‌های خود فضای روحانی خاصی ایجاد کردند و مستندی با عنوان «با قرآن در مسیر بهشت» نیز از این برنامه‌ها تهیه و از رسانه ملی پخش شد.

جلوه‌های معنوی و فرهنگی قرآن در اربعین

تلاوت قرآن در مسیر نجف تا کربلا، به تعبیر قاریان و کارشناسان، تجربه‌ای بی‌نظیر و متفاوت است. کارشناسان قرآنی اربعین را جلوه‌ای عملی از آموزه‌های قرآنی و نماد وحدت امت اسلامی دانستند. این حضور معنوی، علاوه بر انس با قرآن، پیام مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم را به همراه داشت.

حضور پررنگ نوجوانان قاری

یکی دیگر از بخش‌های چشمگیر اربعین امسال، حضور تیم ملی نوجوانان قاری قرآن بود. این گروه از قاریان نوجوان که برخی از آنها حافظ کل قرآن نیز هستند، در موکب‌ها و محافل مختلف به اجرای تلاوت پرداختند و با استقبال ویژه زائران به‌ویژه جوانان مواجه شدند. این حضور نشان داد که نسل جدید قرآنی کشور می‌تواند نقشی مهم در تداوم فعالیت‌های قرآنی اربعین ایفا کند.

رسانه ملی و پوشش ویژه برنامه‌های قرآنی

شبکه قرآن و معارف سیما نیز با استقرار استودیو‌های سیار در نجف، کربلا و کاظمین، ویژه‌برنامه‌های زنده قرآنی و مذهبی را پخش کرد. این برنامه‌ها شامل تلاوت، مداحی، گفت‌و‌گو با میهمانان، بخش کودک و نماهنگ‌های قرآنی بودند.

اهمیت برنامه‌های قرآنی در پیاده‌روی اربعین

برنامه‌های قرآنی در مسیر پیاده‌روی اربعین، افزون بر تقویت جنبه معنوی سفر، نقش مهمی در ایجاد آرامش، انس با قرآن و یادآوری آموزه‌های دینی دارند. قرآن می‌تواند به عنوان زبان مشترک مسلمانان، پل ارتباطی میان زائران از ملیت‌ها و مذاهب مختلف باشد. با این حال، کارشناسان قرآنی معتقدند ظرفیت این برنامه‌ها بسیار فراتر از وضع موجود است. استفاده از روش‌های نوین رسانه‌ای، برگزاری مسابقات و جشنواره‌های قرآنی ویژه نوجوانان و جوانان، پخش زنده محافل در شبکه‌های اجتماعی، و طراحی پویش‌های مشارکتی می‌تواند به جذابیت و مخاطب‌پسند شدن برنامه‌ها بیفزاید.

کاهش فعالیت مجازی قاریان و حفاظ نسبت به سال‌های گذشته

اگرچه امسال شاهد حضور قاریان و گروه‌های تواشیح از ایران و کشور‌های مختلف بودیم اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد فعالیت این گروه از قاریان و حافظان برجسته در فضای مجازی نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است. در سال‌های گذشته چهره‌های شناخته‌شده‌ قرآنی با انتشار فعالیت‌های خود در محافل اربعین بخش رسانه‌ای اربعین را گسترش داده بودند اما امسال، حضور این افراد در فضای مجازی کمرنگ‌تر دیده شد. این کاهش، در کنار انتظار گسترده زائران برای شنیدن تلاوت‌های فاخر و انتشار آن به شکل گسترده، می‌تواند نشانه‌ای از نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای سال‌های آینده باشد.

پویش‌های مردمی و فعالیت موکب‌ها

امسال موکب‌ها نیز نقش پررنگی در اجرای برنامه‌های قرآنی داشتند. پویش «زندگی با آیه‌ها» با ارائه پیام‌های قرآنی در مرز مهران و دیگر موکب‌ها، فضای متفاوتی ایجاد کرد. همچنین نشست‌های تدبر و آموزش‌های کوتاه قرآنی در موکب‌ها برگزار شد. این حرکت‌های مردمی نشان داد که ظرفیت موکب‌ها برای تبدیل شدن به پایگاه‌های قرآنی بسیار بالاست.

پیشنهاداتی برای توسعه و تداوم فعالیت‌های قرآنی

یکی از مهمترین نکاتی که معمولا بعد از اربعین در خصوص فعالیت‌های شاخص قرآنی و وسیع انتظار می‌رود این است که برنامه‌های قرآنی نباید تنها به این ایام محدود شود و این فعالیت‌ها در قالب‌های متنوع دیگر تداوم داشته باشد.

در ادامه پیشنهاد‌هایی را برای تداوم و توسعه این فعالیت‌ها اشاره خواهیم کرد که شامل: «ایجاد پویش‌های دائمی قرآنی با محوریت زائران و موکب‌داران در طول سال»، «تشکیل کاروان‌های قرآنی منطقه‌ای برای حضور در مناسبت‌های مذهبی دیگر همچون نیمه شعبان» و همچنین «برگزاری جشنواره بین‌المللی تلاوت اربعین به صورت مجازی با مشارکت قاریان سراسر جهان» است.

در حوزه چند رسانه‌ای هم «تولید محتوا‌های چندرسانه‌ای و پخش زنده محافل قرآنی در شبکه‌های اجتماعی برای دسترسی گسترده‌تر» و «حمایت جدی از نوجوانان و جوانان حافظ قرآن برای حضور در کاروان‌ها و ایجاد انگیزه در نسل جدید» نیز از دیگر اقداماتی است که می‌توان در این عرصه انجام داد.

برنامه‌های قرآنی اربعین ۱۴۰۴ نشان داد که قرآن همچنان در قلب بزرگ‌ترین آیین مذهبی جهان حضوری پررنگ دارد، اما کاهش نسبی تعداد قاریان و حفاظ نسبت به سال‌های گذشته، ضرورت بازنگری و تقویت این بخش را دوچندان می‌کند.

در پایان باید گفت ظرفیت اربعین برای گسترش معارف قرآنی بسیار فراتر از وضعیت فعلی است و می‌توان با نوآوری و مشارکت مردمی، این برنامه‌ها را به یکی از محور‌های اصلی فرهنگی اربعین تبدیل کرد. استمرار این فعالیت‌ها پس از اربعین، تضمین‌کننده انس بیشتر جامعه با قرآن و تقویت فرهنگ دینی در طول سال خواهد بود.

گزارش از وهاب خدابخشی