اهداف سیاسی کشور‌های اسلامی؛ مانع تحقق واقعی همکاری‌های اقتصادی

مسعود امجدی‌پور، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا، درباره تأثیر همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای اسلامی و نقش آن در تحقق وحدت اسلامی اظهار کرد: متأسفانه کشورهای اسلامی به ویژه در آسیای غربی و جنوب غربی و کشورهای حاشیه ایران، استقلال سیاسی لازم برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی مستقل را ندارند و اهداف اقتصادی آن‌ها با اهداف سیاسی‌شان واگراست. همین امر باعث شده که تحقق اهداف اقتصادی در بسیاری موارد دور از دسترس جلوه کند و حتی ایده‌ها و پیشنهادات عملیاتی برای همکاری اقتصادی با ایران در مرحله اجرا با موانع جدی مواجه شود.

وی افزود: کشورهای اسلامی به لحاظ تفکر سیاسی اغلب واگرا هستند و این اختلاف اهداف سیاسی مانع از آن می‌شود که روابط اقتصادی واقعی و مؤثری با ایران برقرار کنند. حتی وقتی پیشنهاداتی مثل استفاده از ارزهای ملی برای مراودات تجاری یا تهاتر کالا به کالا مطرح می‌شود، کشورها به دلایل سیاسی از اجرای آن امتناع می‌کنند. این در حالی است که از منظر ارزش اقتصادی، همکاری با ایران برای آن‌ها سودآور است؛ زیرا ارزش پول ملی ایران پایین است و این می‌تواند برای طرف مقابل مزیت اقتصادی ایجاد کند اما ملاحظات سیاسی و وابستگی به بلوک غرب اجازه نمی‌دهد که این فرصت‌ها عملی شود.

اولویت منافع سیاسی بر منافع اقتصادی در جهان اسلام

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به پرسشی درباره علت عدم رغبت کشورها برای همکاری اقتصادی با ایران گفت: این مسئله بیشتر جنبه سیاسی دارد تا اقتصادی. حتی زمانی که ایران پیشنهاد می‌دهد از ارزهای ملی استفاده کنیم یا کالاها را تهاتر کنیم، کشورها با بهانه‌های مختلف از اجرای آن خودداری می‌کنند. مسائل سیاسی غالباً بر منافع اقتصادی اولویت دارد و اهداف اقتصادی کشورها با اهداف سیاسی‌شان همخوانی ندارد. این موضوع نشان می‌دهد که کشورهای اسلامی همسایه ما استقلال کافی برای تصمیم‌گیری اقتصادی ندارند و تصمیمات اقتصادی‌شان به شدت تحت تأثیر سیاست‌های خارجی است.

امجدی‌پور ادامه داد: اگر بخواهیم واقع‌بینانه به ارزش اقتصادی نگاه کنیم، باید گفت که کشورها از نظر اقتصادی باید علاقه‌مند به همکاری با ایران باشند، زیرا ارزش پول ملی ایران پایین است و ضریب تبدیل آن می‌تواند برای طرف مقابل بسیار به‌صرفه باشد اما مسئله اصلی همان تضاد میان اهداف اقتصادی و سیاسی است که اجازه نمی‌دهد پیشنهادهای ایران اجرایی شود. حتی وقتی ایران پیشنهاد می‌دهد که از ارزهای مشترک مانند یوان، ین، یورو یا دلار برای معاملات استفاده شود، کشورها غالباً از پذیرش آن خودداری می‌کنند، زیرا ملاحظات سیاسی و وابستگی‌های خارجی بر تصمیمات اقتصادی آن‌ها سایه انداخته است.

تجربه کشورهای آسیای شرقی

وی با اشاره به تجربه کشورهای آسیای شرقی اظهار کرد: کشورهای مسلمان آسیای شرقی هرچند فاصله جغرافیایی بیشتری با ایران دارند، استقلال اقتصادی بیشتری دارند و کمتر تحت تأثیر بلوک غرب هستند. بنابراین توسعه روابط اقتصادی با این کشورها می‌تواند جایگزینی مناسب برای کشورهای آسیای غربی باشد که وابستگی سیاسی و محدودیت‌های خارجی دارند. اگر ایران بتواند از معاهده‌ها و توافقات خود با چین و روسیه به شکل بهینه بهره ببرد و بنیه مالی خود را تقویت کند، مزیت‌های اقتصادی کشور می‌تواند کشورهای همسایه را برای همکاری بیشتر ترغیب کند.

این کارشناس اقتصادی افزود: یکی از ایده‌های عملیاتی این است که ایران بتواند روابط اقتصادی خود با کشورهای آسیای شرقی را گسترش دهد. این کشورها نسبت به ایران از استقلال اقتصادی بیشتری برخوردارند و می‌توانند در قالب همکاری‌های تجاری و مالی از مزیت‌های بالقوه اقتصادی بهره ببرند. بهره‌گیری از این فرصت‌ها نیازمند آن است که ایران قدرت مالی خود را افزایش دهد و به موقع از توافقات بین‌المللی و ظرفیت‌های موجود استفاده کند تا مزیت رقابتی خود را تقویت کند.

امجدی‌پور به نمونه‌ای از تجربه موفق اشاره کرد و گفت: امارات متحده عربی، با وجود تعریف اهداف سیاسی خود در چارچوب غرب، به دلیل مزیت‌های اقتصادی ایران، توانسته حجم همکاری‌های اقتصادی خود را افزایش دهد. این نشان می‌دهد که اگر ایران بتواند توان مالی و مزیت‌های رقابتی خود را تقویت کند، کشورهای اسلامی همسایه نیز به سمت توسعه همکاری اقتصادی حرکت خواهند کرد و در این مسیر ملاحظات سیاسی خود را تعدیل خواهند کرد.

وی در پایان اظهار کرد: با توجه به افول نسبی کشورهای غربی و ظرفیت‌های اقتصادی موجود در ایران، فرصت وجود دارد که کشورهای اسلامی منطقه، به ویژه همسایگان ایران، مسیر درهم‌تنیدگی اقتصادی با کشور ما را دنبال کنند. شرط تحقق این امر، بهره‌برداری هوشمندانه ایران از مزیت‌های رقابتی و توافقات بین‌المللی است تا بتواند جایگاه خود را در روابط اقتصادی منطقه تقویت کند و موانع سیاسی کشورهای دیگر را به حداقل برساند.

گفت‌وگو از سعید امینی