سنت‌گرایی، پسا‌تجدد و نگاه تمدنی؛ جدال روایت‌ها از مهدویت
دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه برخی نگرش کلان و تمدنی و اسلام سیاسی ندارند، گفت: امام و انقلاب به ما آموخته است که یک جریانی وجود دارد که می‌تواند ما را به سمت عقلانیت تمدن‌ساز در ذیل آموزه مهدویت پیش ببرد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله شاکری زواردهی؛ دانشیار دانشگاه تهران، 12 مهرماه در کرسی ترویجی «فرآیندشناسی مواجهه جریان‌های فکری با آموزه‌های مهدویت در عصر انقلاب اسلامی» که از سوی دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد به برخی جریانات مهدوی در قرون اخیر اشاره کرد و گفت: سنت‌گراها به مهدویت معتقد هستند اما عمده کارشان معطوف به ظاهر روایات است و اینکه روزی امام زمان(عج) ظهور خواهند کرد و زمانی چنین بستری فراهم خواهد شد اما اینکه ما وظیفه‌ای در این عرصه داریم یا خیر نظری ندارند و در واقع رسالتی برای خودشان تعریف نمی‌کنند.
وی افزود: سیدحسین نصر که در دسته‌بندی جریانات، مهدوی‌گرای سنت‌گرا است، می‌گوید شیعیان بر این باورند که روزی امام زمان(عح) ظهور می‌کند و عمر و غیبت طولانی و اسرارآمیز خواهد داشت و دنیا را از عدالت پر خواهد کرد و امام زنده است.
شاکری زواردهی بیان کرد: البته ایشان نگاهی عرفانی هم دارد که با نگاه سنت‌گرایی تفاوت دارد؛ زیرا او معتقد است امام زمان(عج) مرشد همه عالم است و می‌تواند بر برخی وارد شود و با آنان ملاقات کند که ما منکر این نیستیم. البته در دوره غیبت صغری نیابت خاص وجود داشت و نایبان امام کاملا معرفی شده و با ایشان مرتبط بودند اما بعد از این دوران، نایبان عام حضور دارند. مثلا کسی مانند شیخ مفید شخصیتی است که قابل اعتبار و اطمینان است و ملاقات ایشان با امام زمان(عج) را نمی‌توان منکر شد؛ گرچه همه ملاقات‌هایی که داستانش ذکر می‌شود درست نیست.
دانشیار دانشگاه تهران تصریح کرد: در مورد حکومت در دوران غیبت هم اختلاف نظر زیادی وجود دارد و برخی معتقدند نباید حکومت تشکیل شود اما عده بیشتری دفاع می‌کنند و معتقد به اسلام سیاسی هستند بر خلاف کسانی که بر تقیه تأکید دارند.
وی با اشاره به اخباری مسلک‌ها با بیان اینکه بیشترین نگرش بنیادگرایی، سلفیت و تعصب در بین وهابیت و اهل سنت وجود دارد، افزود: در طول تاریخ بخشی از بنیادگرایی را حتی می‌توان در اشاعره دید و در دوره معاصر در بین اخوان المسلمین که در مواردی به شدت مورد نقد سنت‌گراها هستند. حتی سنت‌گرایان بقیه را متهم می‌کنند که آن‌ها از قرآن و روایات برای بهره‌برداری سیاسی خود تلاش می‌کنند.
نگرش تمدنی به مهدویت
دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه برخی نگرش کلان، تمدنی و اسلام سیاسی ندارند، گفت: امام و انقلاب به ما آموخته است که یک جریانی وجود دارد که می‌تواند ما را به سمت عقلانیت تمدن‌ساز در ذیل آموزه مهدویت پیش ببرد. بنده توجهی که بعد از انقلاب به آیات مهدویت دارم هرگز قبل از انقلاب چنین توجهی نداشتم و در حال حاضر برخی محققین بیش از 300 آیه را مرتبط با مهدویت و بیش از 500 روایت را مرتبط با این موضوع دانسته‌اند.
وی اضافه کرد: دقیقا ما امروز با تکیه بر این آموزه‌ها می‌توانیم نگاه تمدنی به مسئله مهدویت را در بین مردم تحکیم ببخشیم؛ تعبیری که مقام معظم رهبری در مورد تمدن نوین اسلامی دارند ماخوذ از همین نگرش است و در بیانیه گام دوم انقلاب هم بر آن تأکید کردند. امام هم وقتی فرمودند من اسلام را از پستوها بیرون آوردم، معطوف به همین نگاه تمدنی است و دنبال این هستند که پرچم را به امام زمان(عج) تحویل دهند.
وی با اشاره به برخی آیات تمدنی مهدوی، تصریح کرد: از جمله این آیات «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ؛ وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ ؛ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ» همه این‌ها واجد نگاه تمدنی است؛ لذا ما نمی‌توانیم اسلام را در پستوها ببینیم و شمشیری در خانه بگذاریم و دعای عهد و فرج بخوانیم و بگوییم ما منتظر ظهور هستیم؛ از این رو معتقدیم در پرتو اندیشه انقلاب اسلامی روح مهدویت جان تازه‌ای گرفت و جریانی ایجاد شد که سرریز آن تشکیل جریانات مقاومت در جهان اسلام و حتی جریانات اهل سنت است یعنی حماس و جهاد اسلامی هم این نگاه را دارند.
شاکری زواردهی با تأکید بر اینکه جریانات مهدوی توسعه زیادی به خصوص با استفاده از رسانه دارد؛ گرچه عمدتا این جریانات معطوف به همین سنت‌گرایان و شریعت‌گرایان و ... است.
جریان پسا تجددگرایی
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک؛ استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در سخنانی با بیان اینکه کسانی چون سروش و آقاجری معتقدند که جامعه موعود همان چیزی است که ما خودمان می‌سازیم، گفت: جریاناتی که ارائه دهنده فرمودند منحصر به این موارد نیست و می‌توان مثلا جریان پسا تجددگرایی را هم لحاظ کنیم که افرادی چون شایگان و مرحوم فیرحی به آن معتقد بودند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) بیان کرد: این‌ها احساس می‌کردند که انتظار را باید با نگاه پسامدرن تحلیل کنیم؛ یعنی بر ساخت اجتماعی اندیشه‌ها تأکید داشتند و مرحوم فیرحی این نظر را دنبال می‌کرد که چگونه شرایط اجتماعی باعث شکل‌گیری اندیشه‌ها می‌شود.
وی افزود: جریان‌شناسی بحث مهمی است که برخی در این باره کتاب دارند و اینکه باید بررسی کنیم جریان‌شناسی چگونه شکل می‌گیرد. ما باید در تحلیل جریان‌شناسی، الگوی تحلیل را مشخص کنیم و اینکه آیا بحث ما جامعه‌شناسی اندیشه است یا الگوهای دیگر. اما در این ارائه، بحث روش به صورت مستقل مورد توجه و بحث قرار نگرفته است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در پایان گفت: در یک مقاله، روش محور است اما نویسنده مقاله کمتر به این بحث توجه داشته است. امام خمینی(ره) بانی نگاه تمدنی به مهدویت بودند و عالمان زیادی هم بعد از انقلاب در این زمینه نظریه‌پردزای کردند که جای تحقیق و بررسی بیشتر دارد.
انتهای پیام
