آثار ایران‌شناس آلمانی هنوز مرجع پژوهش‌های ایران‌شناسی است
عضو هیئت علمی گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران گفت: «هنینگ» شرق‌شناس و ایران‌شناس آلمانی، چهار سال در دوره ناصری در ایران حضور داشت و آثار او، از جمله ترجمه بخشی از گاهان و زبور پهلوی، هنوز مرجع پژوهش‌های ایران‌شناسی است.
به گزارش ایکنا، نشست «شب والتر برونو هنینگ» شرق‌شناس و ایران‌شناس آلمانی روز چهارشنبه ۲۳ مهر با حضور و سخنرانی سید احمدرضا قائم‌مقامی، روزبه زرین‌کوب، تورج دریایی، مجید طامه و آقای علی دهباشی در تالار محتشم بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد.
این نشست با همکاری مجله بخارا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و کانون جهان ایرانی دانشگاه تهران برگزار شد و اجرای برنامه بر عهده علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا بود.
دهباشی در ابتدای نشست ضمن خوشامدگویی به حضار و تشکر از حضور علاقه‌مندان به مباحث ایران‌شناسی، این برنامه را فرصتی مغتنم برای طرح مباحث علمی و بازشناسی جایگاه مکتوبات تاریخی در پژوهش‌های ایران‌شناسی دانست و از سخنرانان برای ارائه سخنرانی دعوت کرد.
سید احمدرضا قائم‌مقامی، عضو هیئت علمی گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران، به عنوان نخستین سخنران این نشست علمی، ضمن معرفی مختصر هنینگ، گفت: برونو هنینگ در میانه سال ۱۹۰۸ در منطقه‌ای از پروس به دنیا آمد که امروز جزئی از خاک روسیه است و دوران مدرسه را در بخشی از آن کشور گذراند که امروز جز خاک لهستان است. او سپس به گورتینگن رفت تا در رشته ریاضی تحصیل کند، اما علاقه به تاریخ ریاضیات او را به یادگیری عربی و مطالعات تاریخی سوق داد. در گوتینگن، عربی و زبان‌های هندی خواند و به حلقه شاگردان فریدریش کارل آندرئاس، نخستین ایران‌شناس به معنای دقیق کلمه، راه یافت.
وی افزود: فضل و دانش این دانشمند باعث شد مطالعات ایرانی وارد مرحله‌ای نو شود و شاگردان برجسته‌ای به گرد مرکز وجود او جمع شوند. هنینگ شخصاً آرای خود را به رشته تحریر درآورد و آثارش، هرچند محدود، تأثیر ماندگاری بر ایران‌شناسی و شاگردانش گذاشت. میراث او شامل شناخت اوراق تازه‌یاب مانوی، لهجه‌ها و کتیبه‌های ایرانی و متون اوستایی است.
قائم‌مقامی تصریح کرد: او چهار سال در دوره ناصری در ایران حضور داشت و آثار او، از جمله ترجمه بخشی از گاهان و زبور پهلوی، هنوز مرجع پژوهش‌های ایران‌شناسی است. هنینگ توانست متون مانوی را به سه زبان ایرانی تشخیص دهد و زبان‌های فارسی میانه و پهلوانی را برای آن‌ها نامگذاری کند. رساله‌های او، حتی پس از نزدیک به یک قرن، اساس تحقیقات درباره زبان‌های ایرانی محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: هنینگ در سال ۱۹۳۱ رساله خود درباره افعال فارسی میانه را دفاع کرد و بین سال‌های ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۴ یادداشت‌های دراز خود درباره متون مانوی را تصحیح و ترجمه کرد و منتشر ساخت. او همچنین چند مقاله مهم درباره متون مولوی ارائه کرد و با این اقدامات، حروف نویسی قدیم و عبری را کنار گذاشت و از حروف لاتین استفاده کرد که پایه‌ای برای نشر آثار بعدی شاگردانش شد.
قائم‌مقامی افزود: او توانست اوراق به دست آمده از تورفان را تشخیص دهد و زبان‌های فارسی میانه و پهلوانی را برای آن‌ها نامگذاری کند. در ۲۲ سالگی رساله‌ای بی‌نظیر درباره افعال متون نو نوشت که تا امروز اساس تحقیقات درباره ابعاد زبان‌های ایرانی است.
وی خاطرنشان کرد: هنینگ در دوره‌ای که ناسیونالیسم عرصه را در گوتینگ محدود کرده بود، به برلین رفت، در انگلستان ازدواج کرد و تا سال ۱۹۶۱ به بالاترین مراتب دانشگاهی رسید. سپس به آمریکا مهاجرت کرد و در آغاز سال ۱۹۶۷ درگذشت. از شاگردان مشهور او می‌توان ایلیاگر، مارتین شوارتز، عبدالامیر سلیم، مهرداد بهار، بدری غریب و یحیی ماهیار نوابی را نام برد.
قائم‌مقامی در پایان گفت: خدمات و دستاوردهای هنینگ در حوزه زبان‌های ایرانی میانه، زبان خوارزمی، بلخی و کتیبه‌های فارسی میانه و پهلوانی، تا امروز مرجع تحقیقات ایران‌شناسی است. وفاداری او به پژوهش علمی، هوش و دقت خدادادش، او را در تاریخ ایران‌شناسی بی‌نظیر ساخته است.
روزبه زرین‌کوب، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، ابتدای سخنان خود در نشست «شب والتر برونو هنینگ» گفت: جمله «من در جهان غولان پرورش یافته‌ام» در زندگی‌نامه هنینگ آمده است. ایران‌شناسی مستقل بیش از ۲۵۴ سال عمر دارد و هنینگ به عنوان یکی از شاگردان برجسته این جهان، استعداد ذاتی و تلاش علمی خود را در هم آمیخته و نبوغی کم‌نظیر رقم زد.
زرین‌کوب افزود: بیشتر عمر کوتاه اما پربار هنینگ صرف مطالعه و آموزش زبان‌های ایرانی شد؛ از اوستایی و فارسی باستان تا بلخی، ختنی، فارسی میانه و نو، کردی، بلوچی، آسی و پشتو. او علاقه ویژه‌ای به متون کتیبه‌ای و مطالعات مانوی داشت و به عنوان مدیر شورای اجرایی مجموعه کتیبه‌های ایرانی کاروم در لندن، فرصت مغتنمی برای پیشبرد تحقیقاتش یافت.
وی ادامه داد: اهمیت مطالعات هنینگ در تاریخ ایران، به ویژه دوران ساسانیان، بسیار برجسته است و مقالات شاخص او شامل کعبه بزرگ شاپور یکم، یادداشت‌هایی در باب کتیبه بزرگ داریوش، وداع با خاقان قطران، آثار تاریخی و کتیبه‌های تنگ سروک و یک جام سیمین ساسانی از گرجستان می‌شود. همچنین توانایی او در ریاضیات، زمینه‌ساز نگارش آثار مهم در حوزه گاهشماری و نجوم شد.
زرین‌کوب در پایان سخنان خود گفت: وجود هنینگ الگویی برای پژوهشگران ایران‌شناسی است و میراث علمی او همچنان الهام‌بخش محققان و شاگردان ایران‌شناس در سراسر جهان است.
تورج دریایی، استاد تاریخ و فرهنگ ایرانی در دانشگاه کالیفرنیا، با ارسال پیام تصویری به نشست «شب والتر برونو هنینگ» در بنیاد ایران‌شناسی گفت: شخصیت هنینگ فراتر از نوشته‌هایش بود؛ او اعجوبه‌ای در ایران‌شناسی بود که زبان‌ها را به خوبی می‌شناخت و دانشجویان عالی تربیت می‌کرد، اما سخت‌گیری او، میراث استادش فریدریش کارل آندرئاس بود.
وی افزود: هنینگ ایران‌دوست بود و تربیت پژوهشگران ایرانی برای او اهمیت داشت. دانشجویانی مانند مهرداد بهار و احسان یارشاطر نقش مهمی در تاریخ ایران‌شناسی داشتند. او همچنین با سید حسن تقی‌زاده همکاری و مکاتبات علمی گسترده‌ای داشت که نشان‌دهنده احترام و پذیرش دانش ایرانیان توسط هنینگ است.
مجید طامه، مدیر گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به عنوان آخرین سخنران این نشست گفت: مطالعات هنینگ در زمینه کتیبه‌ها، زبان‌های ایرانی، گویش‌ها و متون مانوی پایه و مرجع تحقیقات بعدی ایران‌شناسی است. او با دقت و داده‌محوری، موفق شد واژه‌ها و اصطلاحات فارسی باستان، میانه و نو را تحلیل و شناسایی کند.
وی افزود: مطالعات هنینگ نه تنها در حوزه زبان‌های ایرانی، بلکه در زمینه کتیبه‌شناسی، گویش‌ها، زبان‌های غیر ایرانی و پژوهش‌های تاریخی و فرهنگی ایران نقطه عطفی محسوب می‌شود. علاقه هنینگ به پژوهش‌های میدانی و توجه به جزئیات باعث شد میراث علمی او الهام‌بخش پژوهشگران باشد.
نشست «شب والتر برونو هنینگ» در بنیاد ایران‌شناسی با بررسی زندگی علمی و دستاوردهای برجسته این ایران‌شناس آلمانی، تصویری کامل از نبوغ، دقت علمی و ایران‌دوستی او ارائه کرد. آثار و پژوهش‌های هنینگ در حوزه زبان‌های ایرانی باستان و میانه، کتیبه‌شناسی، گویش‌ها و مطالعات مانوی، تا امروز مرجع محققان ایران‌شناس بوده و میراث علمی او همچنان الهام‌بخش نسل‌های نوپای پژوهشگران در ایران و جهان است، و بر نقش بنیاد ایران‌شناسی در پاسداشت و ترویج این دستاوردها تأکید می‌کند.
انتهای پیام
