آزادی در اسلام از دل توحید می‌جوشد
عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) با بیان اینکه ریشه آزادی از منظر اسلام، جهان‌بینی توحیدی است، گفت: از منظر رهبر انقلاب آزادی یعنی ارزش ذاتی انسان که به هیچ وجه او بنده و برده دیگری نباشد؛ در حقیقت ریشه آزادی انسان، معرفت و شناخت خداست و اگر این مبنا را بپذیریم که فقط خدا حق عبودیت دارد، از همه چیز غیر از خدا آزاد خواهیم بود.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی مروجی طبسی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، در درس‌‌گفتاری به بحث «آزادی‌های مشروع مردم در حکومت اسلامی؛ تحلیل مستندات قرآنی» پرداخت و با طرح این پرسش که آیا حکومت دینی با آزادی‌های مشروط ناسازگار است یا خیر؟ گفت: برخی سعی دارند مقوله حکومت به خصوص حکومت دینی را با آزادی ناسازگار نشان دهند و می‌گویند چون اساسا انسان آزاد آفریده شده است بنابراین هیچ قانون و حکومتی نباید او را محدود کند.
وی با تأکید بر اینکه بین حکومت و آزادی انسان ناسازگاری وجود ندارد، افزود: اگر حکومت را به بهانه آزادی نادیده بگیریم، در این صورت نظام جنگل و هرج و مرج ایجاد خواهد شد و هیچ انسان عاقلی چنین چیزی را نمی‌پذیرد. حکومت در دل خود الزام دارد، قانون نیز الزام و آزادی مردم نیز در سایه قانون قابل تأمین شدن است.
مروجی طبسی با تأکید بر اینکه آزادی مشروع چیست؟ اظهار کرد: اولین معنای مشروع یعنی قانونی و معنای دیگر آن یعنی چیزی که دین آن را تشریع کرده است یا حداقل در تعارض با شرع نیست. نکته دیگر اینکه قوانین در هر جامعه‌ای مبتنی بر جهان‌بینی مردم آن است مثلا در جوامع سکولار، آزادی‌های آنان اینگونه است، در جامعه ما نیز قوانین باید منطبق بر شرع باشد یا در مخالفت با آن نباشد و در اصل چهارم قانون اساسی هم بر این نکته تأکید شده است؛ لذا آزادی‌های مشروع یعنی انجام فعالیت‌های آزادانه در چارچوب ضوابط قانونی.
عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) با بیان اینکه ریشه آزادی از منظر اسلام، جهان‌بینی توحیدی است، اضافه کرد: از منظر رهبر انقلاب آزادی یعنی ارزش ذاتی انسان که به هیچ وجه او بنده و برده دیگری نباشد؛ در حقیقت ریشه آزادی انسان، معرفت و شناخت خداست و اگر این مبنا را بپذیریم که فقط خدا حق عبودیت دارد، از همه چیز غیر از خدا آزاد خواهیم بود. رهبری در دیدار با مسئولان قوه قضائیه در سال 1402 بر آزادی‌های مشروع تأکید کردند و تأمین آن را جزء وظایف این قوه برشمردند.
وی با بیان اینکه طبق قانون اساسی نمی‌توان به بهانه آزادی، استقلال را و به بهانه استقلال، آزادی را محدود کرد، ادامه داد: آزادی مشروع در پرتو استقلال معنا پیدا می‌کنند؛ رهبری معظم نیز فرمودند: اگر ملتی مستقل نباشد، آزاد نیز نخواهد بود؛ زیرا بیگانگان دست درازی کرده و سرنوشت او را خائنانه رقم خواهند زد.
مروجی طبسی با اشاره به آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَىٰ أَوْلِيَاءَ ۘ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ»، اظهار کرد: از این آیه مسئله لزوم استقلال کشورهای اسلامی از دولت‌های کفر را می‌توان نتیجه‌گیری کرد؛ هشدار هم داده است اگر کسی تولی آنان را بپذیرد همانند آنان است. آیه نفی سبیل نیز بیان فرموده است، خدا اجازه نمی‌دهد کفار بر مؤمنین سلطه پیدا کنند.
وی با اشاره به آزادی‌های اقتصادی به عنوان مصداقی از آزادی‌های مشروع، اضافه کرد: رهبر انقلاب در سالیان متمادی بر مقولات اقتصادی به عنوان شعار سال اشاره و بر فعالیت آزادنه مردم تأکید داشت و در اصول مختلف قانون اساسی نیز به این موضوع اشاره دارد از جمله؛ در اصل 43 به آزاد بودن فعالیت اقتصادی و در بندهای دیگر به آزاد بودن افراد درانتخاب شغل تأکید دارد.
اهمیت آزادی اقتصادی
وی افزود: در آیاتی از قرآن بر اهمیت تولید و مسائل اقتصادی تأکید دارد از جمله؛ در داستان حضرت داود(ع) فرموده است: به داود گفتیم زره‌های فراخ بساز، تو و قومت کارهای نیک انجام دهید؛ خدا به اعجاز، آهن را برای داود نرم کرد و او هم زره‌های فراخ با آن ساخت. طبق نقل امیرمؤمنان(ع) خدا به داود فرمود: تو بنده خوبی هستی اما از بیت‌المال ارتزاق می‌کنی؛ لذا آهن را برای او نرم کرد تا مشغول کار شود و داود نیز 360 زره را در یکسال ساخت. در حقیقت صنعت سلاح‌سازی و زره اولین بار از سوی حضرت داود انجام شده است. آیه 37 هود نیز داستان حضرت نوح(ع) را بیان کرده که برای این مسئله قابل استناد است. آیه فرموده: ما به نوح گفتیم کشتی را پیش چشم ما بساز.
مروجی طبسی با اشاره به مقوله آزادی بیان و عقیده، تصریح کرد: رهبر انقلاب در سخنانی با اشاره به آیه شریفه «لا اکراه فی الدین» آزادی عقیده را مشروع دانستند. شأن نزول این آیه، خیانت بنی النضیر و اخراج این گروه از مدینه توسط پیامبر(ص) بود. برخی از جوانان مدینه تصمیم گرفتند با این گروه بروند و از دین آنان تبعیت کنند اما خانواده این جوانان ممانعت کردند و این آیه نازل شد و معروف به آیه آزادی عقیده است. البته بر این نکته تأکید کنم، اگر کسی وارد یکسری قوانین و مقرراتی شد حق ندارد آن را زیر پا بگذارد؛ «لا اکراه فی الدین» به حوزه عقیده برمی‌گردد، یعنی تا فرد ایمان نیاورده است تکلیفی ندارد اما وقتی ایمان آورد باید از قوانین دینی تبعیت کند و نمی‌توان گفت من دین را قبول دارم اما قوانین آن را نمی‌پذیرم.
استاد حوزه و دانشگاه به آیه مشورت اشاره کرد و گفت: این آیه در جنگ احد نازل شد؛ قبل از این جنگ جلسه مشورتی پیامبر(ص) با اصحاب برای ورود به نبرد تشکیل شد و هر کسی نظری داشت؛ البته پیامبر(ص) دیدگاهی مخالف با آنان داشت اما کسی را سرزنش و توبیخ نکرد که چرا با نظر من مخالفت می‌کنید؟ بنابراین آزادی در میراث ارزشمند دینی وجود داشته و به تعبیر رهبر انقلاب چیزی نیست که غرب به ما عطا کرده باشد. البته برخی از صحابه تنگه احد را رها کردند و همین سبب شد تا مسلمین به گرفتاری زیادی دچار شوند؛ لذا خداوند فرمود: آنان را ببخش و در امورشان با آنان مشورت کن.
توصیه‌های کلیدی برای حکمرانان
مروجی طبسی بیان کرد: در نامه 53 نهج‌البلاغه امام به مالک توصیه کردند، محافظان خود را از خودت دور کن تا مردم بتوانند بدون لکنت زبان با تو سخن بگویند. حتی امام تأکید فرمودند؛ تندی و خشونت مردم را تحمل و روحیه استکباری را از خودت دور کن و این آزادی بیان مدنظر اسلام است. کسانی مانند اشعث و خوارج سخنان ناحقی در مورد امیرمؤمنان(ع) بیان کردند اما حضرت با آنان برخورد نکردند البته وقتی ایجاد ناامنی کردند و علیه مردم دست به خشونت زدند حضرت نیز در برابر حقوق مردم کوتاه نیامدند. این تحفه آزادی نیز آزادی است که اسلام به بشر هدیه کرده است و آن نیز ریشه در توحید دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) با بیان اینکه رهبری، آزادی سیاسی را تعریف کرد، گفت: در قانون اساسی مصادیق مختلف آزادی سیاسی بیان شده است. احزاب و انجمن‌های سیاسی و ... فعالیت سیاسی دارند، راهیپمایی‌ها همین‌طور که گفته شده به شرطی که مخل مبانی اسلام نباشد آزاد است. حق انتخاب برای افراد جامعه و اینکه آنان در تعیین سرنوشت خودشان نقش دارند از مصادیق مهم آزادی سیاسی است. رهبری فرمودند: رأی مردم در انتخاب حاکم در اسلام مورد اهمیت است؛ ایشان این مسئله را مرتبط با بیعت دانست و تصریح کرد باید به سیره و مشی اهل بیت(ع) در وجه مردمی بودن حکومت توجه کنیم. مقام معظم رهبری از آیه مشورت نیز استفاده و تأکید کرد رأی مردم مهم است؛ همچنین بیعت را شرطی برای حقاینت زمامداری زمامدار برشمرد.
مروجی طبسی تصریح کرد: ایشان به فرازی از فرمایشات حضرت امیر(ع) استناد کرده و فرمود که حضرت در نامه به معاویه یک بحث جدلی را مطرح کردند و فرمودند همان مردمی که با خلیفه اول و دوم بیعت کردند و تو هم این خلفا را قبول داری همان مردم با من بیعت کردند و تو (معاویه) هم باید با من بیعت کنی؛ بنابراین قدرت انتخاب از جلوات سیاسی آزادی است.
این پژوهشگر در پایان به آیه 30 سوره بقره اشاره کرد و گفت: شهید صدر نیز به این آیه شریفه استناد کرده است: وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً؛ حق حکومت اصالتا برای خداست اما آن را به انسان شایسته واگذار کرده، لذا لازمه این کار وجود آزادی سیاسی است و از نامه ششم نهج‌البلاغه و فراز لولا حضور الحاضر ...نیز می‌توان برای این مسئله استفاده کرد.
انتهای پیام
