واسعی:
حکمرانی پیامبر(ص) بر اخلاق تعامل مبتنی بود
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه حکمرانی پیامبر(ص) بر اخلاق تعامل مبتنی بود، گفت: این رفتار درسی برای همه ازمنه و همه ما هست که آنچه مهم است حفظ و نگاهداشت قدرت به هر قیمتی نیست بلکه ایجاد زمینه و بستر مناسب برای رشد و شکوفایی همه افراد جامعه است.
به گزارش ایکنا، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، هفتم دی ماه در نشست علمی «خُلُق عظیم؛ کاوشی در ابعاد حکمرانی اخلاقی رسول رحمت (ص)» با بیان اینکه قرآن کریم، پیامبر(ص) را واجد اخلاق نرمی توصیف کرده و فرموده است اگر تو اخلاق سخت و سنگینی داشتی و قلب تو نامهربان بود، اطرافیانت از گرد تو پراکنده میشدند، گفت: به دنبال این فراز، چند دستور دیگر از پیامبر(ص) میخواهد از جمله فرموده است: فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ که استغفار ممکن است امری دنیوی و اخروی باشد و مهمتر از این دو که باید با آنان در امور اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... مشورت کنی. واسعی با بیان اینکه سیره نبوی ریشه در وجه پیامبرانه ایشان دارد، گفت: هر کرداری از ایشان صادر شود، پیامبرانه و قابل الگوبرداری است. پیامبر(ص) در مدینه، رویکرد سیاسی غالبی داشتند؛ رویکرد حکمرانی را شروع کرده و تا پایان عمر، امور را ساماندهی کردند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: آنچه در نگاه بنده اهمیت دارد، این است که در سیره ایشان تعامل وجود دارد؛ در تقسیم غنائم این مسئله وجود دارد. نوعی تقسیم غنائم داشتند که در نگاه بیرونی پرسش برانگیز است که آیا این موضوع با عدالت سازگاری دارد یا خیر. رفتار ایشان با عبدالله بن ابی بن سبیه هم سؤالبرانگیز است؛ تعامل منطق سیاستورزانه برای رسیدن به اهداف بلند است، برخلاف معامله که نوعی سازشگری برای رسیدن به اهداف شخصی و قدرت است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه در رفتار حکمرانی پیامبر(ص) سه ضلع مهم وجود دارد، اضافه کرد: ضلع اول حکمت است، یعنی رفتار خردورزانه و حکمیانه که از ایشان انتظار میرود؛ دین برای آخرت نیامده است. نه اینکه آخرت را مدنظر قرار ندارد ولی آمده است تا جهان زیست آدمی را به درستی سامان دهد و منافع همگانی هم در اصالت زندگی جای میگیرد و تنها یک عده نباید بهرهمند شوند.
واسعی بیان کرد: رکن دوم، مصلحت است یا ضرورت؛ انسانی که بر روی زمین آمده است نمیتواند زندگی فردی داشته باشد و زندگی اجتماعی برای او ضرورت است. زندگی اجتماعی بدون انسجام و همدلی میسر نیست لذا حفظ و نگاهداشت جامعه اسلامی و انسانی و اصالت زندگی اجتماعی مدنظر پیامبر(ص) بوده است. هیچگاه یک جامعه و حکومت سیاسی بدون انسجام مردمی نمیتواند بقا داشته باشد؛ در سیره پیامبر(ص) هم مصلحت جامعه به صورت آشکار قابل بررسی است. دو ضلع حکمت و مصلحت بر روی ضلع سومی قرار گرفته که اخلاق، فضیلت است.
اهمیت عدالت
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه عدالت و برابری اجتماعی موضوع مهم دیگر است، گفت: خواجه نصیر طوسی در اخلاق ناصری در باب چهارم که اخلاقیات متعدد را مطرح کرده است، میگوید که در همه فضایل اخلاقی، برترینها از آنِ عدالت است و اگر نباشد جامعه انسانی، جامعه نخواهد شد زیرا خلقت و آفرینش بر اساس عدالت آفریده شده است. در آیه 19 سوره شوری هم فرموده است: فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا.
واسعی تصریح کرد: البته خواجه نصیر در عین حال گفته که عدالت، محور جامعه است ولی اگر در جامعه، محبت وجود داشته باشد، نیازی به عدالت نیست. محبت، فراتر از عدالت است و محبت و دوستی که باشد، کسی ظلم و ستم نمیکند.
وی افزود: پیامبر(ص) به تعامل سیاسی با دیگران روی داشته است و تمامی رفتارهای ایشان را میتوان در این سه ضلع تبیین کرد؛ مثلاً در ماجرای صلح حدیبیه در سال ششم هجری این مسئله نمودار بود؛ این صلح در زمانی رخ داد که مسلمین در مدینه به قدرت رسیده بودند و موقعیت بالایی داشتند. انسانی که به دنبال ایجاد فضای آرام و امن و صلحآمیز و مطلوب است، میتواند درک کند که چرا پیامبر تن به صلح حدیبیه دادند با اینکه دو مفاد آن پرسشبرانگیز هم بوده است. انسانی که دنبال تنش و جنگ است، دست به این کار نمیزند.
وی بیان کرد: اینکه 10 سال جنگی رخ ندهد، امتیاز خوبی برای مسلمین بود، ولی گفته شده است اگر فردی از مسلمین به شرک گرایید، کسی حق ندارد با او برخورد کند و اگر مشرکی مسلمان شد، باید برگردانده شود؛ این سخن زور و مسخرهای بود ولی باز ایشان این صلح را پذیرفتند. برخی معترض شدند که این ذلت است ولی پیامبر(ص) آرام و محبتآمیز فرمودند که رسیدن به همبستگی و انسجام در گرو این کار است و سرانجام به نفع ما خواهد بود.
اقدام تعجبآمیز در صلح حدیبیه
واسعی بیان کرد: نکته دیگر هم اینکه وقتی خواستند صلحنامه را بنویسند، نماینده مشرکین اصرار کرد که کلمه رسول خدا باید پاک شود و باز پیامبر(ص) پذیرفتند با اینکه امام علی(ع) خیلی کراهت داشتند که این کار را بکنند؛ این انعطاف برای آن است که قرار نیست همیشه ستیزه و جنگ باشد بلکه باید بستر مناسب برای شکوفایی ایجاد شود لذا ایشان نخواستند به هر طریقی قدرت خود را به چشم بکشد. یکسال بعد از صلح حدیبیه، شمار زیادی از مشرکین با مشاهده رفتار پیامبر(ص) به اسلام روآوردند.
وی افزود: در جریان حنین هم نمونه دیگری از این نوع رفتار را در تقسیم غنایم میبینیم؛ غنائم زیادی به مسلمین رسید و ایشان در توزیع غنائم طوری رفتاری کردند که سؤالبرانگیز بود برخلاف جنگهای قبلی که به صورت مساوی تقسیم میشد؛ برخی گفتند این کار خلاف عدالت است ولی پیامبر(ص)، کلان جامعه را مدنظر داشتند و سعی کردند با کمک بیشتر به مهاجرین، عدالت اجتماعی بیشتری در جامعه ایجاد کنند.
واسعی اظهار کرد: همچنین در مواجهه با عبدالله بن ابی که منافق بود و ضربات زیادی به مسلمین زد، وقتی در بستر بیماری افتاد، وصیت کرد که پیامبر بر من نماز بخواند و لباسش را کفن من قرار دهد؛ پسر عبدالله آمد و این درخواست را مطرح کرد و پیامبر بدون وقفه قبول کرد و بر او نماز خواند.
وی در خاتمه تأکید کرد: این رفتار درسی برای همه ازمنه و همه ما هست که آنچه مهم است، حفظ و نگاهداشت قدرت به هر قیمتی نیست بلکه ایجاد زمینه و بستر مناسب برای رشد و شکوفایی همه افراد جامعه است و در یک کلمه، حکمرانی پیامبر(ص) بر اخلاق تعامل مبتنی بود.
انتهای پیام مطالب مرتبط
